Bota

Cila është ‘leja e vetme’ e BE-së për shtetasit e vendeve të treta dhe a mund ta marrë një të tillë?

Në vitin 2020, 2.7 milionë shtetasve jo-BE iu dha e ashtuquajtura "leje e vetme" për të qëndruar dhe për të punuar në BE. Por çfarë është leja e vetme, si funksionon dhe çfarë mund të ndryshojë në të ardhmen?

Ndër propozimet e fundit të bëra nga Komisioni Evropian për të thjeshtuar procedurat për hyrjen dhe qëndrimin e shtetasve jo-BE në Bashkimin Evropian, është reforma e ‘lejes së vetme’.

Sipas agjencisë evropiane të statistikave Eurostat, në vitin 2020, 2.7 milionë shtetasve jo-BE iu dha një “leje e vetme” për të qëndruar dhe për të punuar në BE. Pesë vende së bashku lëshuan 75% të totalit, me Francën që kryeson listën (940,000 leje të lëshuara), e ndjekur nga Italia (345,000), Gjermania (302,000), Spanja (275,000) dhe Portugalia (170,000), përcjell albinfo.ch.

Shtatë në 10 leje të vetme janë dhënë për arsye familjare dhe punësimi (34 dhe 36 përqind respektivisht) dhe vetëm më pak se 10 përqind për qëllime arsimore.

Por çfarë është kjo leje dhe si funksionon?

Leja e vetme e BE-së është një akt administrativ që u jep qytetarëve jo-BE leje pune dhe qëndrimi për një shtet anëtar të BE-së me një aplikim të vetëm.

Ai u krijua për të thjeshtuar aksesin për njerëzit që lëvizin në BE për punë. Ai gjithashtu synon të sigurojë që mbajtësit e lejeve të trajtohen në mënyrë të barabartë me qytetarët e vendit ku ata jetojnë kur bëhet fjalë për kushtet e punës, arsimin dhe trajnimin, njohjen e kualifikimeve, lirinë e shoqërimit, përfitimet tatimore, aksesin në mallra dhe shërbime, duke përfshirë strehimin. dhe shërbime këshillimi.

Kushtet e barabarta kanë të bëjnë edhe me sigurimet shoqërore, duke përfshirë transportueshmërinë e përfitimeve të pensioneve. Kjo do të thotë që shtetasit joanëtar të BE-së ose të mbijetuarit e tyre që banojnë në një vend jashtë BE-së dhe kanë të drejta nga mbajtësit e lejeve të vetme kanë të drejtë të marrin pensione për pleqëri, invaliditet dhe vdekje në të njëjtën mënyrë si qytetarët e BE-së.

Direktiva e lejes së vetme zbatohet në 25 nga 27 vendet e BE-së, pasi Irlanda dhe Danimarka kanë hequr dorë nga të gjitha ligjet e BE-së që prekin “shtetasit e vendeve të treta”, përcjell tutje albinfo.ch.

Kush mund të aplikojë për një leje të vetme?

Direktiva mbulon shtetasit jo-BE që aplikojnë për të qëndruar në një vend të BE-së për punë ose që tashmë janë rezidentë në BE për qëllime të tjera, por kanë të drejtë të hyjnë në tregun e punës (për shembull, studentët ose anëtarët e familjes së një qytetari të vendi i aplikimit).

Si rregull i përgjithshëm, këto rregulla nuk zbatohen për banorët afatgjatë ose anëtarët e familjeve jo-BE të qytetarëve të BE-së që ushtrojnë të drejtat e lëvizjes së lirë ose kanë të drejta të lëvizjes së lirë në BE sipas ligjeve të veçanta, pasi të drejtat e tyre tashmë mbulohen nga të veçanta ligjet.

Ai gjithashtu nuk zbatohet për punëtorët e postuar, punëtorët sezonalë, të transferuarit brenda korporatës, përfituesit e mbrojtjes së përkohshme, refugjatët, punëtorët e vetëpunësuar dhe detarët ose njerëzit që punojnë në bordin e anijeve të BE-së, pasi ata nuk konsiderohen pjesë e tregut të punës vendi i BE-së ku ata janë të vendosur.

Çdo vend mund të përcaktojë nëse aplikimi duhet të bëhet nga shtetasi jashtë BE-së ose punëdhënësi ose njëri prej tyre.

Aplikimet nga individi kërkohen për Republikën Çeke, Estoninë, Finlandën, Gjermaninë, Hungarinë, Luksemburgun, Maltën, Poloninë, Rumaninë, Sllovakinë, Suedinë. Për Bullgarinë dhe Italinë është punëdhënësi ai që duhet të aplikojë, ndërsa aplikimet pranohen ose nga marrësi ose nga punëdhënësi për Austrinë, Kroacinë, Qipron, Francën, Lituaninë, Holandën, Portugalinë, Slloveninë dhe Spanjën, përcjell tutje albinfo.ch.

Sa kohë duhet për të përpunuar aplikacionin?

Direktiva e BE-së thotë se autoriteti kompetent duhet të vendosë për aplikimin brenda 4 muajve nga data e depozitimit të tij. Vetëm në raste të jashtëzakonshme afati mund të jetë më i gjatë.

Kur nuk merret asnjë vendim brenda afatit kohor, ligji kombëtar përcakton rezultatin. Në disa vende të BE-së (duke përfshirë Francën, Italinë dhe Spanjën) ky është një refuzim i heshtur ndërsa në të tjera është një miratim i heshtur.

Nëse aplikimi është i paplotë, autoriteti duhet të njoftojë aplikantin me shkrim duke specifikuar se cilat informacione shtesë nevojiten dhe llogaritja e kohës duhet të pezullohet derisa ato të merren.

Në rast refuzimi, autoriteti duhet të japë arsyet dhe ekziston mundësia e ankimimit.

Si funksionon në praktikë?

Megjithëse qëllimi i direktivës ishte të thjeshtonte procedurën dhe të garantonte më shumë të drejta, gjërat gjithmonë ndërlikohen kur 25 vende i kthejnë rregullat në realitet.

Një raport i vitit 2019 i Komisionit Evropian mbi mënyrën se si funksiononte ky ligj në praktikë tregoi se direktiva “nuk arriti të adresonte disa nga çështjet që propozoi të zgjidhte”.

Komisioni kishte marrë disa ankesa dhe kishte nisur veprime ligjore kundër disa shteteve anëtare.

Ankesat kanë të bëjnë veçanërisht me kohën e tepërt të përpunimit nga autoritetet përkatëse, tarifat shumë të larta, problemet me njohjen e kualifikimeve dhe mungesën e trajtimit të barabartë në disa fusha, veçanërisht në sigurimet shoqërore.

Vetëm 13 vende lejuan transferimin e pensioneve në vendet jashtë BE-së. Në Francë, pensionet e invaliditetit dhe vdekjes nuk janë të eksportueshme në shtetet jo-BE. Probleme u identifikuan edhe në Bullgari, Holandë dhe Slloveni.

Në Itali, mbajtësit e lejes beqare përjashtoheshin nga disa lloje përfitimesh familjare dhe ishte Gjykata e Drejtësisë e BE-së që vendosi, në shtator 2021, që mbajtësit e lejes beqare kanë të drejtën e një pagese lindjeje dhe lehonie, siç parashikohet nga ligjet italiane. Gjykata e BE-së vendos gjithashtu se Italia dhe Holanda po ngarkonin tarifa shumë të larta.

Suedia kufizon përfitimet e sigurimeve shoqërore për njerëzit që jetojnë në vend për më pak se një vit dhe kërkon shumë kohë për të përpunuar aplikimet për leje të vetme, sipas raportit.

Në përgjithësi, raporti zbuloi se autoritetet nuk po jepnin informacion të mjaftueshëm për publikun në lidhje me lejen dhe të drejtat e lidhura me to.

Çfarë do të ndryshojë?

Si pjesë e një pakete masash për të lehtësuar punën dhe lëvizjen në vendin e BE-së për shtetasit jashtë BE-së të shpallur në fund të prillit, Komisioni Evropian ka propozuar disa ndryshime për të përmirësuar situatën.

Komisioni ka sugjeruar shkurtimin e afatit që shtetet anëtare të nxjerrin një vendim që siguron që kufiri 4 mujor të mbulojë lëshimin e vizave dhe testin e tregut të punës (për të vërtetuar se nuk ka kandidatë të përshtatshëm në tregun vendas).

Sipas propozimit, tarifat duhet të jenë proporcionale dhe kandidatët duhet të jenë në gjendje të paraqesin aplikimin si në shtetin anëtar të destinacionit ashtu edhe nga një vend i tretë.

Gjithashtu, mbajtësit e lejes duhet të jenë në gjendje të ndryshojnë punëdhënësin gjatë vlefshmërisë së lejes dhe leja nuk duhet të tërhiqet në rast papunësie për të paktën 3 muaj. Këto masa duhet të zvogëlojnë cenueshmërinë ndaj shfrytëzimit të punës, thotë Komisioni.

Komisioni sugjeron gjithashtu që shtetet anëtare të vendosin gjoba kundër punëdhënësve që nuk respektojnë parimet e barazisë, veçanërisht në lidhje me kushtet e punës, lirinë e shoqërimit dhe anëtarësimit dhe aksesin në përfitimet e sigurimeve shoqërore.

Këto propozime duhet të miratohen nga Parlamenti dhe Këshilli Evropian dhe mund të modifikohen përpara se të bëhen ligj.