Bie interesimi për mediat në Zvicër

Gazetaria zvicerane ende ecën mirë sipas standardeve ndërkombëtare

Pothuajse gjysma e popullsisë së Zvicrës tani llogaritet si “e privuar nga lajmet” – njerëz që rrallë konsumojnë median gazetareske. Sipas Librit Vjetor më të fundit mbi Cilësinë e Medias nga Qendra Kërkimore për Sferën Publike dhe Shoqërinë e Universitetit të Cyrihut, 46% e zviceranëve bien në këtë kategori, niveli më i lartë që nga fillimi i regjistrimeve.

Sfera publike e Zvicrës po kalon një fazë të re të përçarjes dixhitale. Pas trazirave të shkaktuara nga rrjetet sociale dhe motorët e kërkimit, inteligjenca artificiale (IA) tani po rivizaton kufijtë e mënyrës se si prodhohet, shpërndahet dhe konsumohet informacioni. Pasojat janë të thella – për gazetarinë, firmat mediatike dhe publikun njësoj, transmeton albinfo.ch.

IA po transformon rutinat e redaksisë, duke ndryshuar rrjedhën e informacionit në platformat dixhitale dhe duke riformësuar mënyrën se si audienca i percepton lajmet. Edhe gjigantët e teknologjisë po e ndiejnë presionin: motorët e kërkimit dhe rrjetet sociale po integrojnë mjete të IA-së ose po blejnë ofrues për të mbrojtur pjesën e tregut. Pushteti dhe kontrolli në sferën publike po ndryshojnë përsëri, me pasoja për debatin demokratik.

Gazetaria zvicerane ende ecën mirë sipas standardeve ndërkombëtare. Mediat zvicerane janë të cilësisë së mirë dhe relativisht rezistente ndaj dezinformimit, thotë Mark Eisenegger, i cili drejton qendrën e kërkimit. Kur qarkullojnë gënjeshtrat, gazetarët kanë tendencë t’i identifikojnë dhe korrigjojnë ato shpejt. Megjithatë, paralajmëron ai, buxhetet e zvogëluara kanë gërryer diversitetin dhe thellësinë e mbulimit.

Mbështetja në rritje në mediat sociale për lajme i ka lënë shumë qytetarë më pak të informuar rreth politikës. Ata që mbështeten kryesisht në platforma të tilla si Instagram ose TikTok dinë më pak rreth çështjeve aktuale, përfshirë zgjedhjet. Sipas Eisenegger, konsumimi i thjeshtë i mediave sociale nuk është i mjaftueshëm. Niveli i njohurive është shumë më i lartë midis përdoruesve tradicionalë të lajmeve.

Gjetjet sfidojnë disa supozime. Konsumatorët e mëdhenj të lajmeve që kombinojnë mediat sociale me gazetarinë nuk janë domosdoshmërisht më të informuarit; ky dallim i përket ende lexuesve dhe shikuesve të mediave tradicionale si radioja, televizioni dhe gazetat.

Tetëmbëdhjetë përqind e të rriturve të rinj tani përdorin chatbot-e të inteligjencës artificiale si ChatGPT për të marrë lajme. Chatbot-et kanë një shkallë relativisht të lartë gabimesh dhe mbështeten shumë në raportimin e gazetarëve, nga puna e të cilëve përfitojnë pa kontribuar në të.

Pse, atëherë, njerëzit po largohen nga lajmet? Disa i shmangin ato në mënyrë aktive, të mbingarkuar nga negativiteti dhe kompleksiteti i tyre. Të tjerë thjesht i zëvendësojnë ato me argëtim. Njerëzit preferojnë të shikojnë një serial në Netflix sesa një program lajmesh. Kalimi në përdorimin e vazhdueshëm të telefonave inteligjentë ka zbehur gjithashtu vijën ndarëse midis gazetarisë dhe përmbajtjes së influencuesve.

Pushteti mediatik, i përqendruar

Pronësia e medias në Zvicër mbetet shumë e përqendruar. Një grusht firmash kontrollojnë shumicën e mediave kryesore, veçanërisht ato me shtrirjen më të gjerë. Në Zvicrën gjermanishtfolëse, tre grupet më të mëdha – TX Group (27.6%), SRG SSR (26.7%) dhe CH Media (20.3%) – komandojnë një pjesë të kombinuar të tregut prej 74.6% të përdoruesve totalë. Përqendrimi është edhe më i theksuar në Romandy: TX Group (45%), SRG SSR (32.4%) dhe Stiftung Aventinus, pronar i Le Temps dhe Heidi News (9.9%), së bashku përbëjnë 87.3%.

Implikimet për demokracinë janë shqetësuese. Qytetarët e privuar nga lajmet votojnë më rrallë, i besojnë më pak politikës dhe medias dhe identifikohen më pak me vlerat demokratike. Ata janë më të ndjeshëm ndaj një demokracie të drejtuar nga ndjenjat – ndaj vendimeve të bazuara në intuitë sesa në njohuri.

---