Çfarë ndryshimesh në imigracion i presin të huajt në Zvicër nga viti 2026 dhe tutje?

Disa propozime dhe ndryshime janë aktualisht në proces në Zvicër që mund të ndikojnë në jetën e shtetasve të huaj vitin e ardhshëm ose më tej nëse zbatohen.

Le të fillojmë me një që është padyshim ndër çështjet më përçarëse dhe të diskutueshme që kanë dalë në Zvicër vitet e fundit: iniciativa e krahut të djathtë e quajtur “Jo 10 milionë njerëzve”.

E nxitur nga Partia Popullore Zvicerane (SVP), iniciativa ka shumë të ngjarë të sillet në kutitë e votimit në vitin 2026; nëse fiton miratimin e votuesve, ajo do të ndryshojë rrënjësisht jo vetëm politikën e imigracionit të Zvicrës siç e njohim ne, por edhe ekonominë e vendit, tregun e punës dhe zhvillimin demografik.

Për çfarë bëhet fjalë?

Në thelb, iniciativa synon të zvogëlojë në mënyrë drastike fluksin e të huajve në Zvicër, në mënyrë që popullsia e vendit të mos kalojë shifrën prej 10 milionësh, të cilën partia populiste thotë se do të mbingarkojë infrastrukturën kyçe, siç janë strehimi, transporti publik, sistemi shëndetësor dhe shkollat.

Një nga mbështetësit e iniciativës, i intervistuar nga The Local, deputeti i SVP-së, Thomas Matter, theksoi se “imigracioni i pakontrolluar dhe i tepërt është shkaku kryesor i problemeve më urgjente dhe domethënëse me të cilat përballet Zvicra” – arsyeja pse fluksi i të huajve “duhet të menaxhohet sipas interesave të të gjithë ekonomisë”.

Megjithatë, Patrick Leisbach, ekspert i migracionit dhe tregut të punës në grupin e mendimit Avenir Suisse, i tha The Local se “iniciativa ka të ngjarë të dobësojë rritjen, inovacionin dhe prosperitetin afatgjatë të Zvicrës”.

A ka kjo iniciativë një shans për t’u pranuar?

Qeveria, të gjitha partitë politike përveç SVP-së, si dhe qarqet e biznesit dhe ato ekonomike, po i nxisin votuesit të refuzojnë propozimin.

Është shumë herët për të bërë një supozim, por një sondazh mbarëkombëtar i kryer në shtator 2025 tregon se, larg nga refuzimi i plotë, propozimi ka të ngjarë të pranohet – edhe nëse nga një shumicë shumë e ngushtë votuesish, transmeton albinfo.ch.

Sondazhi, i kryer në emër të Federatës së Sindikatave Zvicerane (USS) nga Instituti i Kërkimeve Sotomo, tregon se 48 përqind e pjesëmarrësve janë në favor, ose disi në favor, të vendosjes së një kufizimi të tillë mbi imigracionin, ndërsa 45 përqind do të votonin kundër tij, dhe 7 përqind janë të pavendosur.

Fati i këtij referendumi është, pra, në duart e atij segmenti prej 7 përqind të popullsisë që është ende i pasigurt se si do të votojë.

Këto shifra janë shqetësuese sepse tregojnë një “nivel të pazakontë mbështetjeje” për çështjen e krahut të djathtë, sipas Michael Hermann, një shkencëtar politik që kreu sondazhin.

Nëse kjo ndodh, Zvicra nuk do të ketë zgjidhje tjetër veçse të zbatojë këtë masë dhe të pranojë pasojat e saj të gjera – jo vetëm në ekonominë e vendit, por edhe në marrëdhëniet e saj me Bashkimin Evropian, pasi fitorja e iniciativës do të thoshte që Marrëveshja për Lëvizjen e Lirë të Personave midis Bernës dhe Brukselit do të duhej të rinegociohej, ose edhe të hiqej tërësisht, shkruan thelocal.

Periudhë më e shkurtër pritjeje për natyralizim

Një numër i mjaftueshëm nënshkrimesh është mbledhur në një peticion që kërkon të lejojë të gjithë të huajt e kualifikuar të aplikojnë për shtetësi zvicerane pas pesë vitesh qëndrimi, në vend të dhjetë që është aktualisht.

Data për referendumin nuk është caktuar ende, por Këshilli Federal u ka kërkuar votuesve të refuzojnë propozimin sepse një masë e tillë “do të përbënte një shkelje të konsiderueshme të kompetencave të kantoneve”, të cilat vendosin rregullat e tyre në këtë drejtim.

Megjithatë, qeveria e njeh se “natyralizimi i zakonshëm i nënshtrohet kushteve shumë të ndryshme nga një kanton në tjetrin, kështu që mundësitë e barabarta [për të gjithë aplikantët] nuk janë gjithmonë të garantuara”.

Dhe kjo na çon në pikën tjetër: Harmonizimi i rregullave të natyralizimit

Pavarësisht nëse votuesit e miratojnë apo e refuzojnë lëvizjen për të shkurtuar periudhën e pritjes për shtetësi, Këshilli Federal u ka kërkuar kantoneve të “shqyrtojnë së bashku se si ta thjeshtojnë dhe harmonizojnë procedurën e natyralizimit”, në mënyrë që ato të jenë të njëjta në të gjithë Zvicrën.

Miratimi i ‘Direktivës për të Drejtat e Qytetarëve’ të BE-së

Si pjesë e paketës së re të marrëveshjes midis Bernës dhe Brukselit, Zvicra do të duhet të miratojë Direktivën për të Drejtat e Qytetarëve të BE-së, e cila u lejon shtetasve të BE-së/EFTA-s të lëvizin lirisht brenda të gjitha shteteve kontraktuese (një nga të cilat është Zvicra) dhe u jep atyre të drejta të përhershme qëndrimi pas pesë vitesh jetese në vend.

Të kesh një punë – ose, për këtë çështje, të jesh i vetëmjaftueshëm financiarisht dhe të mos marrësh ndihmë sociale – nuk do të ishte më një kërkesë.

Si rezultat i këtij rregulli, më shumë se gjysmë milioni njerëz nga BE-ja, si dhe shtetet e EFTA-s (Norvegjia, Islanda dhe Lihtenshtajni), mund të marrin lejen zvicerane C pas pesë vitesh qëndrimi – pa asnjë kusht.

Megjithatë, kjo do të bëhej e mundur vetëm nëse marrëveshjet dypalëshe miratohen nga Parlamenti Zviceran dhe votuesit – me shumë mundësi në vitin 2027.

Rregulla të reja për ribashkimin familjar

Paketa e BE-së lehtëson gjithashtu rregulloret e ribashkimit për çiftet e të njëjtit seks të regjistruar – sipas marrëveshjes së re, ata do të kenë të drejta të barabarta.

Ajo gjithashtu prezanton mundësinë e kërkimit të ribashkimit familjar për çiftet e pamartuara, por që bashkëjetojnë, si dhe anëtarët e familjes që kanë nevojë për kujdes.

Megjithatë, kushtet mbeten kufizuese: kërkohen arsye serioze shëndetësore dhe prova të një marrëdhënieje të qëndrueshme.

Nga ana tjetër, kërkesa aktuale për strehim “të përshtatshëm” për ribashkimin familjar do të hiqet, megjithëse kantonet mund të kërkojnë ende një kontratë qiraje.

---