Ligjet e pagave të barabarta në Evropë po dështojnë

Ilustrim

Gratë shpesh mbeten të pavetëdijshme për diskriminimin e pagave në punën e tyre, për shkak se kompanitë mund të mbajnë sekret pagat. Transparenca e pagesës do ta rregullonte këtë, shkruan Prof Roland Erne. E drejta për pagë të barabartë për punë me vlerë të barabartë ekziston prej vitesh.

Një nga vendet më të hershme në Evropë që zbatoi ligjet e pagave të barabarta për gratë ishte Islanda në 1961, me vendet e tjera që e ndiqnin shembullin. Pavarësisht kësaj, gratë në të gjithë Evropën ende fitojnë shumë më pak se burrat: në vitin 2022, hendeku gjinor i pagave ishte 12.7% në BE, që do të thotë se gratë fitonin 87.30 € për çdo 100 € të fituar nga burrat.

Hendeku i vazhdueshëm i pagave gjinore ka çuar madje në konceptin e Ditës së Pagave të Grave – një ditë çdo vit në të cilën gruaja mesatare në mënyrë simbolike ndalon së punuari falas bazuar në krahasimin e pagave me burrin mesatar. Në vitin 2024, për Mbretërinë e Bashkuar, ajo ditë ishte 21 shkurti.

Në disa pjesë të botës, hendeku gjinor i pagave është shumë më i keq, kështu që kjo datë simbolike mund të bjerë edhe më vonë gjatë vitit. Nëse ka ligje ekzistuese për të parandaluar pabarazinë gjinore të pagave, pse ligjet dështojnë të mbështesin mbrojtjen e pagave për gratë? Përgjigja qëndron në vetë ligjet Nëse gratë duan të zbatojnë të drejtat e përcaktuara në ligjet e pagave të barabarta, ato duhet të çojnë punëdhënësit e tyre në gjykatë. Paditë kundër një punëdhënësi nuk janë të lehta për t’u fituar pasi ato mund të mbajnë sekret pagat. Përveç kësaj, ekziston rreziku i hakmarrjes nga punëdhënësit ndaj punonjësve.

Miratimi i ligjeve të punës që e bëjnë pagën e barabartë ligjërisht të detyrueshme nuk mjafton për të arritur në fakt pagë të barabartë. Midis 1996 dhe 2007, për shembull, kishte vetëm 31 padi për paga të barabarta në Gjermani, 16 në Francë dhe një në Poloni, duke treguar se sa e vështirë mund të jetë për punonjësit që të sigurojnë që ligjet e pagave të barabarta të respektohen nga punëdhënësit. Të kesh një të drejtë dhe ta zbatosh atë janë dy gjëra shumë të ndryshme.

Një shembull i kufijve të mekanizmave të zbatimit vjen nga Zvicra. Në vitin 1996, ligjvënësit zviceranë miratuan Aktin e Barazisë Gjinore, duke mbrojtur parimin e pagës së barabartë për punë me vlerë të barabartë për burrat dhe gratë. Në vitin 1999, ata gjithashtu zbatuan masa të ngjashme për punëtorët migrantë, duke i dhënë fund trajtimit të pabarabartë ligjor të punëtorëve të kombësive të ndryshme.

Ndërsa të dyja sanksiononin ligjërisht parimin e pagës së barabartë për gratë dhe punëtorët migrantë, ata kërkonin mekanizma shumë të ndryshëm të zbatimit. Boshllëqet gjinore janë ngushtuar. Por nuk ka mbaruar derisa paga e barabartë të jetë normë Dita e pagave të barabarta: Gratë e BE-së tani punojnë ‘falas’ deri në fund të vitit Zbatimi i ligjit që mbron pagën e barabartë për burrat dhe gratë u mbështet në çështjet gjyqësore: paditësit individualë duhej të shkonin përmes sistemit gjyqësor.