Pse Zvicra është neutrale?

Është e njohur se Zvicra është një vend neutral, por jo të gjithë e dinë se si lindi kjo dhe çfarë do të thotë saktësisht "neutralitet"

Nëse i kërkoni një personi të rastësishëm të përmendë një vend neutral, ka shumë mundësi që ata të mos thonë “Turkmenistan”.

Arsyeja është se shumë njerëz mund të mos e dinë se ky komb i Azisë Qendrore është me të vërtetë neutral, së bashku me Finlandën, Maltën, Irlandën, Japoninë, Lihtenshtajnin, Suedinë dhe Qytetin e Vatikanit.

Në mendjet e shumicës së njerëzve, fjala “neutralitet” është sinonim i Zvicrës, në të njëjtën mënyrë si djathi, çokollata dhe orët, shkruan The Local, përcjell albinfo.ch.

Në këtë kuptim, Zvicra mund të jetë kombi më i famshëm neutral në botë, që do të thotë se duhet të mbetet i paanshëm, të mos marrë anën në asnjë konflikt ndërkombëtar dhe forcat e saj mund të përdoren vetëm për vetëmbrojtje dhe siguri të brendshme.

Të paktën kjo ishte ideja prapa lëvizjes më të hershme të vendit drejt neutralitetit në shekullin e 16-të. Interesante, ajo nuk drejtohej nga ndonjë prirje pacifiste por nga dëshira për vetë-ruajtje dhe mbijetesë.

Kjo është ajo që historia na tregon:

Mund të jetë një befasi që në Mesjetë, Zvicra ishte një komb luftëtarësh dhe mercenarësh, të cilët luftuan në krah të atyre që i paguanin më shumë.

Në një konflikt të tillë, i cili u zhvillua në Shtator të 1515, ushtarët zviceranë luftuan dhe humbën kundër Francës në Betejën e Marignano, në Italinë e sotme.

Kjo ishte, sigurisht, shumë kohë para se të shpikohej thika e ushtrisë zvicerane dhe ushtarët luftuan me një pike – një shtizë e gjatë shtytëse që mund t’i shkaktonte shumë dëm armikut.

Sidoqoftë, zviceranët e humbën atë betejë dhe vendosën të shkurtojnë humbjet e tyre dhe të shmangin përfshirjen e mëtejshme në luftëra të përgjakshme.

Ata arritën të qëndronin larg telasheve deri në 1798, kur Napoleoni pushtoi vendin, duke e bërë atë pjesë të perandorisë franceze plaçkitëse dhe duke kompromentuar neutralitetin e saj, përcjell tutje albinfo.ch.

Sidoqoftë, pasi Napoleoni u mund në mënyrë të famshme në Waterloo në 1815, “neutraliteti i përhershëm” i Zvicrës u shpall në Kongresin e Vjenës të njëjtin vit. Fuqitë e mëdha të Evropës vendosën që Zvicra do të siguronte një mbrojtje të përshtatshme gjeografike midis grindjeve të Francës dhe Austrisë, dhe asnjanësia e saj do të ishte një faktor stabilizues në një rajon të paqëndrueshëm.

Pak më shumë se 200 vjet më vonë, në vitin 1920, Lidhja e Kombeve e sapokrijuar – mjaft e përshtatshme, në Gjenevë, njohu zyrtarisht neutralitetin zviceran.

A ka qenë e mirë politika e neutralitetit për Zvicrën?

Në shumë mënyra, ajo ka qenë një shpatë me dy tehe: nga njëra anë, ajo lejoi Zvicrën të qëndronte larg konflikteve të armatosura që shkatërruan pjesën më të madhe të Evropës, duke përfshirë të dy luftërat botërore. Por nga ana tjetër, krijoi disa situata të papajtueshme.

Për shembull, në vitet 1990, Zvicra ka dërguar trupat e saj në misione paqeruajtëse në zonat e konfliktit, por, ndryshe nga ushtarët nga kombet e tjera që shërbejnë në këtë kapacitet, zviceranët nuk mund të mbanin armë (e cila është disi paradoks, duke pasur parasysh se armët janë po aq të kudogjendshme në Zvicër si çokollatë).

Ky ishte rasti në Kosovë në vitin 1999, ku në mes të një konflikti të armatosur trupat zvicerane po shëtisnin duarbosh dhe duhej të mbroheshin nga homologët e tyre (të armatosur) gjermanë dhe austriakë.

Kjo situatë provoi të ishte një siklet për njerëzit e kthyer në Zvicër të cilët në 2001 votuan përfundimisht në një referendum për të lejuar ushtarët që marrin pjesë në misionet paqeruajtëse ndërkombëtare të mbajnë armë.

Neutraliteti politik e kishte mbajtur Zvicrën larg Kombeve të Bashkuara për dekada, edhe pse një numër agjencish të KB kanë selinë e tyre në Gjenevë dhe vendi ishte një nga kontribuesit më të mëdhenj në buxhetin e KB – e gjithë kjo pa thënë asnjë fjalë në procesin e vendimmarrjes.

Edhe kjo ndryshoi më 2002, kur zviceranët votuan më në fund për t’u bashkuar me organizatën.

A duan zviceranët të qëndrojnë neutralë?

Për Zvicrën e vogël, qëndrimi neutral në botën e multilateralizmit të shekullit 21 po bëhet më sfidues, veçanërisht kur rrethohet nga të gjitha anët nga një prej aleancave politike më të mëdha ndërkombëtare të të gjithë – Bashkimi Evropian.

Akoma, siç kanë treguar vazhdimisht studime dhe sondazhe të ndryshme, për shumicën dërrmuese të njerëzve, neutraliteti është një burim i krenarisë dhe identitetit kombëtar dhe është i lidhur fort me sensin e tyre të vetëvendosjes së pavarësisë.

Për këtë arsye nuk ka gjasa që Zvicra të dëshirojë të ndryshojë status quo-në, të paktën për momentin.

Zviceranët thjesht nuk mund të qëndrojnë asnjanës për këtë.

---