Si po përballet Zvicra me rritjen e çmimeve

Megjithëse inflacioni mbetet relativisht i ulët në Zvicër (3.5%), rritja e çmimeve për energjinë dhe disa mallra bazë të konsumit rrezikojnë të ushtrojnë një ndikim të madh në familjet zvicerane. Një vështrim se si inflacioni po ndikon në Zvicër

Pse Zvicra është më pak e prekur nga inflacioni se vendet e tjera?

Problemet e furnizimit të lidhura me pandeminë Covid-19 dhe rimëkëmbja e fortë e kërkesës globale pas krizës shëndetësore kanë bërë që çmimet e energjisë dhe të mallrave të rriten globalisht. Lufta në Ukrainë e ka përkeqësuar situatën. Tendenca në rritje është padyshim një fenomen global dhe për këtë arsye prek edhe Zvicrën.

Vendi alpin megjithatë arriti të mbajë inflacionin në krahasim me vendet e tjera. Indeksi i përgjithshëm i çmimeve të konsumit u rrit me 3.5% gjatë një viti në Zvicër, kundrejt 10% në Bashkimin Evropian dhe mbi 8% në Shtetet e Bashkuara, shkruan Swissinfo.ch, transmeton albinfo.ch.

Çmimet e energjisë në Zvicër u rritën me 28% dhe çmimet e ushqimeve me 2%, kundrejt 38% dhe 10.6% në eurozonë.

Fuqia aktuale e frangut zviceran vepron si një tampon.

“Euro ka humbur pothuajse 10 cent kundrejt frangut që nga fillimi i vitit, që do të thotë se mallrat e importuara janë shumë më të lira,” shpjegon Mathieu Grobéty, drejtor i Institutit të Ekonomisë së Aplikuar në Universitetin e Lozanës. Rreth një e katërta e të gjitha produkteve të konsumuara në Zvicër janë prekur, transmeton tutje albinfo.ch.

Eksperti i ekonomisë shton se çmimet e energjisë në Zvicër janë pak më pak të shqetësuara nga luhatjet ndërkombëtare sesa për vendet e tjera, për shkak të një tregu të rregulluar ku një pjesë e çmimeve është e fiksuar paraprakisht dhe për një pjesë më të madhe të energjisë së rinovueshme të prodhuar nga digat alpine.

Vendndodhja e Zvicrës jo-anëtare të BE-së, në zemër të Evropës e rrethuar nga vendet e eurozonës dhe shqetësimet për një numër të madh zviceranësh që kalojnë rregullisht kufirin drejt vendeve fqinje për oferta më të lira, kanë luajtur gjithashtu një rol, sipas Grobéty. Shpërndarësit zviceranë të ushqimit nuk i kanë kaluar menjëherë kostot më të larta globale për të penguar konsumatorët zviceranë që të bëjnë blerjet e tyre jashtë vendit. Por Mathieu Grobéty ende pret që inflacioni “të arrijë [në vendet e tjera] deri në fund të vitit dhe më pas të ngadalësohet nga fillimi i 2023”, transmeton tutje albinfo.ch.

Si është inflacioni i dukshëm në Zvicër?

Çmimet e shumë mallrave dhe furnizimeve bazë, si energjia, janë rritur gjatë 12 muajve të fundit. Për shembull, çmimi i naftës për ngrohje, i përdorur nga rreth 40% e familjeve zvicerane, është pothuajse dyfishuar dhe gazi është rritur me afro 60%.

Çmimet e energjisë elektrike zakonisht shpallen çdo vit në fund të gushtit. Për vitin 2023 pritet një rritje mesatare prej 27%, me dallime të mëdha në varësi të vendit ku jetoni – në Zvicër rrjeti i energjisë elektrike menaxhohet në nivel lokal me rreth 600 furnizues. Disa bashki do të marrin rritje rekord, si Saint-Prex në kantonin Vaud, ku fatura e energjisë elektrike e komunës do të rritet me 1600% nga 70,000 CHF në 1.3 milion CHF.

Ushqimet bazë, si vaji i gatimit apo makaronat, janë rreth 10% më të shtrenjta në Zvicër. Dhe rritjet e çmimeve për gjëra të tilla kanë filluar të kenë ndikim në buxhetet e familjeve. Sipas Zyrës Federale të Statistikave të Jashtme (OFS), çdo familje zvicerane shpenzoi mesatarisht 535 CHF për ushqim çdo muaj gjatë tremujorit të parë të vitit 2020, krahasuar me 586 CHF gjatë tremujorit të dytë të 2022. Gjatë kësaj periudhe, pjesa mesatare e të ardhurave të shpenzuara në ushqim u rrit nga 5.5% në 6%.

Një tjetër shpenzim i madh për banorët zviceranë që nuk përfshihet në indeksin e çmimeve të konsumit është sigurimi i detyrueshëm shëndetësor. Ekspertët thonë se primet e sigurimeve shëndetësore duhet të rriten me 5-10% në vitin 2023 – ndërsa ato ranë me 0.2% në 2022 dhe u rritën me 0.5% në 2021.

Pagat deri më tani nuk kanë ndjekur trendin rritës. Në vitin 2021, një rënie e lehtë e pagave mbi inflacionin bëri që punonjësit të humbnin 0.8% të fuqisë së tyre blerëse, sipas OFS. Shifrat për vitin 2022 nuk janë ende të disponueshme.

A mund të durojnë zviceranët rritjen e çmimeve?

Pagat zvicerane janë mesatarisht më të larta se në shumicën e vendeve të tjera. Pjesa e të ardhurave mujore të shpenzuara për ushqim dhe energji është më e ulët në Zvicër se kudo tjetër, shpjegon Mathieu Grobéty. “Në Zvicër, ato përfaqësojnë 20% të shportës mesatare mujore, kundrejt 30% në eurozonë”, thotë ai.

Por inflacioni ka një ndikim joproporcional në familjet me të ardhura të ulëta dhe te njerëzit që shpenzojnë pjesën më të madhe të buxhetit të tyre mujor për energji.

“Inflacioni vepron si një taksë,” thotë Grobéty. “Brenda natës, disa familje shohin të ardhurat e tyre të shkurtuara me mbi 3.5%, pasi konsumojnë një pjesë më të madhe të produkteve, çmimet e të cilave janë rritur më shumë.”

Çfarë masash ekzistojnë për të ruajtur fuqinë blerëse dhe a janë ato efektive?

Ndërsa çmimet janë rritur, disa vende kanë miratuar masa emergjente. Këto përfshijnë zbritjet në karburantet dhe qiranë dhe kufizimet e çmimeve të energjisë. Në Francë pensionet dhe pagat e nëpunësve civilë dhe disa përfitime sociale janë rivlerësuar, ndërsa në Gjermani zyrtarët kanë futur kupona për të shpenzuar për subvencionet e energjisë ose transportit.

“Të gjitha masat jo të synuara të marra nga qeveritë për të ruajtur fuqinë blerëse, të tilla si uljet e karburantit, mund të jenë kundërproduktive,” thotë Grobéty. “Ato do të stimulojnë kërkesën. Por bankat qendrore po përpiqen të ulin kërkesën për të frenuar presionet inflacioniste.”

Grobéty beson se kuponët e energjisë mund të kenë gjithashtu një efekt pervers.

“Çmimet më të larta janë një mënyrë shumë efektive për të sjellë ndryshime në sjellje për të arritur qëllimet klimatike,” komenton ai.

Ai thotë se mënyra ideale do të ishte synimi i grupeve të vogla të njerëzve që kanë nevojë për ndihmë nëpërmjet zbritjeve tatimore, subvencioneve ose kuponëve – me kusht që ato të mund të shpenzohen për gjëra të tjera përveç energjisë.

Cila është situata në Zvicër?

Topi tani është në fushën e parlamentit zviceran. Në datat 21 dhe 26 shtator është planifikuar një seancë e posaçme parlamentare për të debatuar propozime të ndryshme, kryesisht nga partitë e majta dhe të qendrës së djathtë.

Parlamentarët do të shqyrtojnë nëse duhet të përshtaten urgjentisht pensionet për të kompensuar rritjen e çmimeve dhe për të rritur subvencionet federale ndaj primeve të sigurimit shëndetësor për familjet me të ardhura të ulëta. Do të diskutohet gjithashtu një “ndihmë energjie” e përkohshme për familjet më të rrezikuara dhe një “kupon federal” për shtresat e mesme.

Parlamentarët e Partisë Popullore Zvicerane të së djathtës konservatore kundërshtojnë masa të tilla, të cilat sipas tyre janë shumë të shtrenjta. Në vend të kësaj, ata mbrojnë lehtësimin e taksave, si dhe heqjen e taksave për vajin e ngrohjes dhe përfundimin e taksës së vlerës së qirasë për pensionistët.

Deri më tani, Këshilli Federal ka refuzuar të ndërhyjë dhe kundërshton të gjitha propozimet e bëra. Shumica e shtatë ministrave të kabinetit beson se inflacioni është i përballueshëm, pasi rritja ekonomike vazhdon dhe papunësia është historikisht e ulët [në 2%]. Ai gjithashtu beson se disa nga masat e propozuara janë shumë të gjera dhe mund të jenë kundërproduktive dhe të kushtueshme për financat federale.

---