Europa, jo ekonomia, do të vendosë për fatin politik të Zvicrës

Pothuajse kudo në botë, gjendja e ekonomisë shihet si faktori vendimtar që përcakton rezultatin e zgjedhjeve. Por jo në Zvicër, ku beteja kryesore është marrëdhëniet dypalëshe me Bashkimin Evropian, përcjell albinfo.ch

‘Është ekonomia, budallaqe!’ Fraza e famshme, e hartuar gjatë fushatës për zgjedhjet presidenciale të vitit 1992 në Shtetet e Bashkuara, duket të kapë një të vërtetë thelbësore të politikës.

Në kohën e shëndetit ekonomik, partitë në pushtet zakonisht mbajnë dorën e sipërme. Nëse kohët janë të vështira, atëherë opozita del në krye të kutisë së votimit. Zvarritjet e papërshtatshme në ekonomi shihen përgjithësisht si shpjegime për ndryshime në nivel politik, përcjell albinfo.ch

Krizat bankare janë raste të veçanta pasi ato jo vetëm që çojnë në një ndryshim të qeverisjes, por edhe ulin besimin e qytetarëve në institucionet politike dhe janë të rëndësishme në nxitjen e protestave civile, përcjell albinfo.ch

Megjithatë, kjo perspektivë ekonomike evropiane nuk ndihmon jashtëzakonisht në kuptimin e ndryshimeve dramatike në sistemin politik të partisë së Zvicrës gjatë tre dekadave të fundit.

Në të vërtetë, pika e kthimit nuk ishte fillimi i krizës financiare në vitin 2007, por më shumë votimi mbarëkombëtar për Zvicrën që iu bashkua Zonës Ekonomike Evropiane një lloj shtëpie në gjysmë të rrugës për anëtarësim të plotë në BE – në vitin 1992.

Partia e Djathtë Popullore e Zvicrës udhëhoqi luftën kundër idesë dhe fitoi, duke rritur kështu që të bëhet partia më e madhe politike në Zvicër me vetëm nën 30% të votave në zgjedhjet e Dhomës së Përfaqësuesve në 2015.

Në të njëjtën kohë, një lëvizje kundër, e përbërë nga partia e majtë dhe të gjelbër, dhe herë pas here grupet e qendrës, filluan në qytetet më të mëdha, kryesisht në pjesën gjermanofolëse të vendit.

Me këtë zhvillim në zonat urbane, debatet politike u bënë më të polarizuara. Që nga viti 1992, ajo është bërë një përjashtim i rrallë për majtën politike dhe të drejtën për të kërkuar bazë të përbashkët për çështjet themelore.

Kjo është teoria sipas Norris dhe Inglehart. Por a vlen kjo për Zvicrën?

Absolutisht!

Le të kthehemi për një çast në zgjedhjet parlamentare të vitit 1991 për të shpjeguar se çfarë ndodhi.

Qeveria priti vetëm një ditë pas zgjedhjeve për të njoftuar se po kërkonte anëtarësimin e Zvicrës në Zonën Ekonomike Evropiane, një organizatë që më vonë e përshkroi atë si një “kamp trajnimi për anëtarësimin e plotë në BE”.

Njoftimi shkaktoi një protestë nga kundërshtarët konservatorë, duke ushqyer polemikat në prag të votimit të vitit 1992 mbi traktatin e ZEE dhe duke filluar një përçarje që ka vazhduar me intensitet të jashtëzakonshëm deri më sot.

Janë lindur dy lëvizje të ndara: një euro-optimist dhe tjetri euro-skeptik, me të dy të bllokuar politikisht. Në terma të zymtë, qeveria zvicerane është kryesisht e favorshme në politikën e saj drejt BE-së, ndërkohë që disponimi në mesin e popullatës është më së shumti kundërshtare.

Që nga ajo kohë, siç u përmend më parë, polarizimi politik dhe kulturor i vendit është bërë gjeografik, me zonat urbane shoqërore liberale (kryesisht në perëndim) që qëndrojnë kundër zonave rurale konservatore rurale (kryesisht në lindje).

Zgjedhjet kantonale në vitet e fundit kanë konfirmuar ndarjen, e cila nuk ka të bëjë me ekonominë, Zvicra është mjaft e pasur për të kërkuar kompromis për këto çështje. Ndarja është kulturore.

Ku do e dërgojnë zgjedhjet parlamentare të tetorit Zvicrën?

Në nivel global, duket se konservativizmi social do të mbizotërojë të paktën për aq kohë sa Donald Trump është presidenti amerikan. 

Zgjedhjet në parlamentin evropian në maj nuk kanë gjasa të çojnë në një zhvendosje të madhe drejt partive social-liberale dhe politikave të shtyrë nga presidenti francez, Emanuel Macron.

Vlerësimi për Zvicrën mbetet i hapur. Zgjedhja e dy grave në qeveri dhjetorin e kaluar ka shtyrë politikat shoqërore liberale në kampin e qendrës së djathtë. Ringjallja e lëvizjes mjedisore pas një sërë protestash klimatike gjithashtu mund të shihet në këtë dritë.

Por në asnjë mënyrë nuk do të vendosë zgjedhjet kombëtare në tetor.

Çështja e pazgjidhur e lidhjeve të Zvicrës me Brukselin mbetet në tryezë. Kjo çështje çoi në fillimin e reagimit kulturor në vitin 1992. Ka gjasa të vazhdojë të jetë një faktor kyç.

---