Integrimi

Rasti i kosovarit mund ta ndryshojë praktikën zvicerane të invaliditetit

Avokati, i zhgënjyer nga vendimi i Gjykatës Federale, po mendon ta kalojë lëndën në Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut, në Strasburg

E enjte, 10 Mars 2022 - 16:40 albinfo.ch

Rasti i menaxherit 58-vjeçar të fabrikës, i cili është trajtuar të mërkurën para Gjykatës Federale në Lucern, është një shembull shkollor i praktikës që zbaohet në fushën e Sigurimit të Invaliditetit (IV). Për shkak të kufizimeve të tij fizike dhe psikike, kosovari tani mund të bëjë vetëm punë që nuk kërkojnë kualifikim: “Bëhet fjalë, thjesht, për aktivitete të strukturuara, shumë të lehta dhe të alternuara”, thuhet në vendimin e IV.

Për këtë, ai duhet të ishte në gjendje të fitojë 67,766 CHF në vit me orar të plotë pune, gjë për të cilën avokati i tij beson se nuk është realiste. Sepse kjo do të ishte vetëm 2 për qind më pak se sa ka fituar ai në punën e tij të mëparshme si menaxher uzine, shkruan baz.ch. Duke marrë parasysh një paaftësi për punë prej 40 për qind, kjo rezulton në një shkallë invaliditeti prej 47 për qind për njeriun e verbër në njërin sy me dëmtim të sistemit muskuloskeletor, që i jep të drejtën e pensionit për vetëm një të katërtën.

Shoqatat e njerëzve me aftësi të kufizuara shpresojnë në këtë rast për një gjykim historik dhe një korrigjim të praktikës IV nga Gjykata e Lartë Federale. Kjo ka qenë e diskutueshme prej vitesh. Problemi qëndron në supozimet e IV për të ardhurat që mund të fitojë ende personi me dëmtime shëndetësore. Këto të ardhura teorike të personave me aftësi të kufizuar shpesh janë jorealiste të larta, veçanërisht për punë të lehta, për të cilat nuk kërkohet kualifikim. Në këtë mënyrë, shumë persona të siguruar nuk marrin pension sepse IV supozon se ata mund të gjejnë punë të paguar mirë pavarësisht kufizimeve të rënda shëndetësore.

Nuk ka arsye për të ndryshuar praktikën

Megjithatë, pas katër orësh diskutimesh publike, Gjykata e Lartë Federale ka arritiur dje në përfundimin se nuk dëshironte të ndryshonte praktikën aktuale ligjore. Komisioni prej pesë anëtarësh e ka rrëzuar ankesën me tri vota kundër, me të cilën 58-vjeçari kërkonte gjysmën e çerek pensionit në vend të pensionit tremujor që i ishte dhënë që nga nëntori 2018.

Gjithashtu, paga mesatare statistikore (media) nuk duhet të ishte përdorur si zakonisht gjatë llogaritjes së pagës së personave me aftësi të kufizuara. Avokati ka kërkuar që Gjykata Federale të bazohet në tremujorin e fundit të pagave që Zyra Federale e Statistikave (BFS) përdor në sondazhin e saj për grupet përkatëse të profesioneve.

Gjykatësi federal Marcel Maillard ka argumentuar se nuk kishte asnjë arsye për t’u larguar nga praktika më shumë se 20-vjeçare, transmeton albinfo.ch. Studimet e reja, të cilave u referohet pala ankuese, nuk sjellin ndonjë gjetje vërtet të re. Për më tepër, reforma e IV ka qenë në fuqi që nga fillimi i vitit 2022. Duke qenë se çështja në fjalë është ende duke u gjykuar sipas ligjit të vjetër, rregullat e lojës nuk mund të ndryshohen gjatë kësaj faze kalimtare.

Maillard gjithashtu ka vënë në dukje se IV mund të bëjë një të ashtuquajtur zbritje vuajtjeje prej një maksimumi 25 përqind të të ardhurave të aftësisë së kufizuar në mënyrë që të merrte parasysh disavantazhet specifike të personit të siguruar në tregun e punës.

3 gjyqtarë kundër dhe 2 pro

Presidenti i Gjykatës Martin Wirthlin nuk u pajtua. “Deduksioni i vuajtjes” ka humbur prej kohësh funksionin e tij korrigjues. Ai pothuaj nuk është në dijeni të rasteve në të cilat IV e jep plotësisht këtë zbritje.

IV gjithashtu e ka vendosur këtë zbritje në 10 përqind për ankuesin, edhe pse vetëm punët me kualifikim të ulët janë të mundura për personin i cili ka të kryer vetëm një arsim fillor në Kosovë dhe nuk ka aftësim profesional.

Wirthlin ka thënë më tutje se fakti që mosha e shtyrë nuk merret parasysh në praktikën aktuale kur zbritet “deduksioni i vuajtjes” është një shkelje e ligjit federal. Prandaj ai ka aplikuar që zbritja në fjalë të caktohej në 15 për qind, që do të thoshte se kosovari me këtë rast do të kishte të drejtën e gjysmës së pensionit IV.

Wirthlin është mbështetur vetëm nga një koleg gjyqtar, transmeton albinfo.ch. Ndërsa Maillard dhe dy gjyqtarët e tjerë federalë kanë refuzuan zbritjen më të lartë për vuajtje. Shuma e zbritjes është një vendim diskrecional. Sipas tyre, Gjykata e Lartë Federale mund të korrigjojë gjykatën më të ulët vetëm nëse e ka përcaktuar zbritjen në mënyrë abuzive ose arbitrare.

Për shumë njerëz me aftësi të kufizuara, të ardhurat e caktuara të aftësisë së kufizuar janë të paarritshme në tregun real të punës, shtoi Wirthlin. Në veçanti, Zyra Federale e Sigurimeve Shoqërore (BSV) tani duhet që në mënyrë “më energjike” të kontrollojë zbatimin e tabelave të pagave BSV, ka shtuar ai. Nga ana tjetër, pjesa më e madhe e gjykatës ka mbështetur veprimin e Këshillit Federal dhe FSIO-s, të cilët parashikojnë mundësinë e rishikimit të praktikës, por kërkojnë deri në pesë vjet për ta bërë këtë.

Avokati, i zhgënjyer nga vendimi po mendon ta kalojë lëndën në Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut, në Strasburg. Megjithatë, ai e sheh si një rreze shprese kritikën ndaj praktikës së sotme IV, e cila u shpreh nga dy gjyqtarët e Gjykatës Federale, transmeton albinfo.ch. Ai gjithashtu shpreson se Gjykata Federale do të kërkojë një korrigjim të llogaritjes së përfitimit të aftësisë së kufizuar në vlerësimin e ardhshëm të një rasti sipas ligjit që ka hyrë në fuqi nga fillimi i vitit 2022.