Rrëfimi i gazetarit të BBC-së: Takimi me tregtarët e klikimeve në Kosovë

Dy javë më parë isha ulur në një bar të errët në një qytet të vogël, një orë larg nga kryeqyteti i Kosovës, Prishtina.

Para meje, një njeri u nervozua dhe fytyra e tij u kthye nga kamera.

Ai ishte një tregtar i lajmeve të rreme dhe ai u pajtua – eventualisht – të fliste për mënyrën se si ai fitoi jetesën e tij.

Së pari isha në Kosovë më shumë se një vit më parë kur kërkova një libër për mënyrën se si fuqia po ndryshonte në epokën digjitale.

Do të kisha dëgjuar për fushatat e hijes së influencës ruse dhe ushtritë që luftonin me informacionin, shkruan BBC, përcjell albinfo.ch.

Por njerëzit që takova atje treguan se ekzistonte një tjetër arsye shumë e thjeshtë përse njerëzit dërgonin lajme të rrejshme dhe sensacionale tek audiencat perëndimore.

Ishte për paratë – ata e shpërndajnë atë sepse ne klikojmë mbi të.

‘Clickbait’ dhe ‘lajmi i rremë’ janë terma që ndonjëherë përdoren në mënyrë të ndërsjellë për të përshkruar materiale false ose sensacionale që qarkullojnë në internet.

Një vit më parë, Burimi më tregoi se dezinformata ishte një industri lulëzuese.

Disa nga ato që ai përshkruan ishin politike, shumë më tepër se ishte e keqe.

“Parukeri i qenve shkelmon qenin derisa brinjët e tij të thyera mbeten pa burg”, ishte një histori.

“Djali zgjohet nga koma pas 12 vitesh, i tregon një sekret të zi prindërve të tyre (video)”, ishte një tjetër.

Përmbajta e këtyre lajme ishte e rreme. Dhe ndërsa disa prej tyre dukeshin si lajme, kjo ishte e mirë vetëm për një arsye: klikimet, shkruan BBC, përcjell Albinfo.ch.

Të merrni para nga interneti do të thotë kapjen e publikut dhe tregtari që unë bisedova kishte në pronësi shumë faqe në Facebook, i cili kishte faqe për çdo gjë nga krishterimi ungjillor deri tek destinacionet e pushimeve.

Cilado qoftë tema e tyre, audiencat ishin të mëdha: 90.000 pëlqime; 240.000 pëlqime; 26.000 pëlqime.

Burimi mund të marrë me përmbajtjen e tij në gati një milion palë syresh dhe ai i ktheu këto klikime në të ardhura nga reklamat – si brenda platformës së mediave sociale dhe në faqet e jashtme. Ai fitoi rreth 600 euro në ditë.

Është shumë më shumë para sesa ndonjë nga punët legjitime që mund të merrte nëse  do t’i ofrohej.

Qëkur takova Burimin, gjigandët e teknologjisë u zotuan të mbyllnin këtë industri.

Lajm i rrejshëm është ajo që Mark Zuckerberg e quan “sfidën personale” të tij.

Në vitin 2018, Facebook dyfishoi ekipin e tij të sigurisë në 20,000 dhe mbylli shumë grupe dhe faqe që ndanë ‘clickbait’, duke shtrydhur përmbajtjen e tyre në drejtim të padukshmërisë së afërt.

Muajin e kaluar vendosa të kthehem përsëri në Prishtinë, këtë herë me BBC.

Doja të shihja nëse ndonjë gjë kishte ndryshuar dhe si ka ndikuar fushata kundër lajmeve të rreme e Facebook-ut, tek njerëzit që e kanë përjetuar atë.

“Publiku në atë faqe është kryesisht nga Mbretëria e Bashkuar”, tha burri, duke qeshur, i përkulur mbi telefonin e tij, në mënyrë që kamera të mos e kapte fytyrën.

Është e vështirë të thuhet saktësisht se sa e madhe kjo ekonomi e paligjshme ishte bërë në të kaluarën, shkruan BBC, përcjell Albinfo.ch.

Por reformat e Facebook-ut, siç kam dëgjuar vazhdimisht, kanë pasur efekt. Faqe pas faqe ishte mbyllur. Të ardhurat kishin rënë nga 600 euro në ditë në rreth 100.

Përhapja e lajmit të rremë, më pas, është bërë më pak fitimprurëse – dhe ndoshta edhe më pak politike.

Ajo duket se u shndërrua në reklama të të famshmëve, histori të rreme të futbollistëve që thyejnë këmbët ose ngrysur seksualisht.

Krijuesit e përmbajtjes po ndanin gjëra të vogla, jo Trump.

Të rinjtë

Megjithatë, edhe pse më pak fitimprurëse, praktika ishte ende e përhapur.

“Dyzet për qind e të rinjve kosovarë po e bëjnë këtë”, më tha një tregtar. “Mijëra me mijëra”, tha një tjetër.

Dhe nuk është çudi. 100 euro në ditë janë shumë për të ndryshuar jetën për dikë, si ai, i cili do të fitonte shtatë euro në ditë si kamarier përpara se të fillonte.

“Pse?” ishte e qartë. Përballë reformave në Facebook, surpriza më e madhe ishte “Si ?”

Ka një anë tjetër për lajmet e rreme dhe industrinë e klikimeve që nuk është e dukshme për ne. Kam mësuar se ekziston një rrjet i grupeve të mbyllura, me anëtarësi që mund të numërohen nga disa qindra në disa mijëra. Për të qenë pjesë e një grupi të tillë të mbyllur, duhet të jeni të ftuar.

Por brenda, ishte e qartë se Facebook nuk ishte vetëm vendi ku ata bënë publike audiencat. Ishte pra aty, vendi ku tregtarët e lajmeve të rreme bëjnë tregti me njëri-tjetrin, shkruan BBC, përcjell albinfo.ch.

Pashë faqet e Facebook me qindra mijëra të pëlqyera të shitura për mijëra dollarë. Të tjerë shesin pëlqime të rreme, llogari të rreme, ose ofronin këshilla se si të dilnin rreth zbatimit të Facebook.

Ne po ashtu gjetëm edhe një “paketë startuese për lajme të rreme”  për fillestarët, i kompletuar me një koleksion të faqeve në Facebook për të mbledhur një audiencë, së bashku me faqet e internetit për të fituar para nga aktiviteti yt. Kjo ishte një ekonomi e sektorit të shërbimeve për keqinformim.

Nuk ishte vetëm Facebook që po zhvillohej, tregtarët e keqinformimit ishin gjithashtu. Disa ishin të specializuar në rritjen e faqeve dhe shitjen e tyre. Të tjerët shisnin përmbajtje dhe më shumë të përqendruara në gjetjen e zbatimit të Facebook.

Edhe brenda grupeve të vogla, kjo po ndodhte në mënyrë rutinore dhe dhjetëra herë në ditë. Ishte lojë në shkallë industriale të politikave dhe sistemeve të Facebook-ut.

Në mbarë botën ka mijëra njerëz si ata me të cilët fola. Zakonisht të rinj, meshkuj dhe me aftësi të mira dixhitale, ata janë të gatshëm të ndajnë çdo përmbajtje vetëm për klikime. Po ashtu ndjekin çdo gjë në internet vetëm për klikime, tmerrin, tronditësen, ekzagjerimin.

Unë kam filluar të reflektoj në këtë lloj lajmi të rremë, të përmbajtjeve të eksportuara në tregjet perëndimore për fitim, si diçka e ngjashme me rritjen e lulëkuqes. Është një kulturë e parave të gatshme.

Nuk është e dobishme për njerëzit që e bëjnë atë. Ajo nuk bën ndonjë të mirë në tregjet e huaja që konsumojnë atë. Por është – deri tani – mënyra më e lehtë dhe më e kapshme për të bërë para për disa.

Nëse doni ta ndaloni, nuk mund të digjeni vetëm fushat.

Ju gjithashtu duhet t’u jepni njerëzve diçka tjetër që të rritet.

---