Ka kaluar një vit që nga ardhja e shërbimit të transportit privat Uber në kantonin jugor të Ticinos. Ndërsa kompania amerikane e konsideron zgjerimin e saj si një sukses, reagimet nga taksistët lokalë dhe autoritetet janë të përziera.

Sipas Uber, aplikacioni ka pësuar rritje të ndjeshme në Lugano dhe në të gjithë kantonin. Dhjetëra shoferë taksish apo automjetesh me qira kanë mundur të rrisin të ardhurat përmes kësaj platforme. Kompania thekson se synon të bashkëpunojë me autoritetet dhe shoferët për të maksimizuar ndikimin pozitiv në rajon.

Megjithatë, sindikata Unia ka kërkuar qartësi ligjore, veçanërisht pasi Gjykata Federale në Zvicrën frëngjishtfolëse ka vendosur që Uber duhet të trajtohet si punëdhënës dhe të paguajë kontributet sociale. Në Ticino, ky status mbetet i paqartë.

Në nivel politik, gjithashtu mungon vendosmëria. Ndërkohë që një mocion për standardizimin e sektorit të taksive në nivel kantonal është ende në pritje, autoritetet lokale dhe kantonale hezitojnë të marrin përgjegjësi, transmeton albinfo.ch.

Reagime të ndryshme nga taksistët Gazetarët e RSI kanë intervistuar taksistë në Locarno, Bellinzona dhe Lugano. Disa prej tyre thonë se Uber ua ka vështirësuar ndjeshëm punën, ndërsa të tjerë e përdorin vetë platformën për të parë nëse u leverdis. Ka edhe nga ata që nuk vërejnë ndryshime të mëdha, për shkak të klientelës së qëndrueshme.

Kritika për strategjitë e çmimeve Marco Ruocci, nënkryetari i Shoqatës së Taksistëve në Lugano, kritikon çmimet agresive të Uber-it, duke theksuar se është pothuajse e pamundur të konkurosh. Ai përmend se tarifa lokale është rreth 4.60 franga për kilometër, ndërsa Uber ofron udhëtime për vetëm 1 frang.

Ruocci thotë se shërbimi luksoz UberX e ka përkeqësuar situatën, duke ofruar makina luksoze me çmime më të ulëta se shërbimet standarde. Ai kërkon dialog me autoritetet, por thekson se ende nuk është e qartë se kush është përgjegjës për këtë çështje – komuna apo kantoni.

Në Yverdon-les-Bains po instalohen rreth 2,400 panele diellore fotovoltaike mbi urën më të gjatë të autostradës në Zvicër. Ky është projekti i parë i këtij shkalle në Zvicrën frankofone.

Zyra Federale e Rrugëve (FEDRO) prezantoi të hënën strategjinë e saj për ndërtimin e këtij projekti ikonik. Konfederata po llogarit në këtë lloj instalimesh për të përshpejtuar zhvillimin e energjisë diellore.

Sot, energjia diellore prodhon 7.5% të elektricitetit në Zvicër, me panele të vendosura kryesisht mbi ndërtesa. Infrastrukturat e reja përgjatë rrugëve dhe hekurudhave pritet që në të ardhmen të përmbushin nevojat vjetore të rreth 22,000 familjeve.

Shumëfishimi i instalimeve të vogla

Punimet në urën e Yverdon-les-Bains, një vijë e drejtë 3.5 km e ngritur 10 metra mbi tokë, nisën në maj. Të treta e parë e strukturës është tashmë e pajisur me panele fotovoltaike. Në fund të vitit numri i tyre do të arrijë në 2,400. Synimi është të prodhohet një gigavat-orë, ekuivalent me konsum vjetor të 400 familjeve.

Kjo urë është vetëm hapi i parë: brenda pesë viteve, OFROU planifikon të arrijë prodhimin vjetor prej 35 GWh me 120 instalime të reja dhe 47 GWh në vitin 2035 me 160 instalime. Për të arritur këto objektiva, zgjidhja është shuma e shumë njësive të vogla prodhuese, theksoi Laurent Brugger, drejtues projekti në OFROU, në edicionin e lajmeve në RTS, përcjell albinfo.ch.

Disa instalime do të vendosen në barrierat kundër zhurmës përgjatë autostradave dhe mbi çatitë e shumë pikave të pushimit. Një projekt ekziston, për shembull, në Valais, ku planifikohet të mbulohet 1,600 metra nga autostrada A9 me panele diellore.

“Operacion mjaft kompleks”

Në Yverdon, operacioni është “mjaft kompleks, sepse jemi shumë pranë trafikut rrugor,” shpjegoi René Silva, bashkëdrejtor i kompanisë Helion Energy AG me seli në Solothurn, përgjegjëse për instalimin e sistemeve.

Vendi i zgjedhur duket i favorshëm për instalimin e paneleve diellore. Ato nuk zënë hapësirë të re në tokë: janë pozicionuar në lartësinë e barrierave, si një lloj “spoileri”. Prandaj nuk shkaktojnë reflektime që të shqetësojnë shoferët. Gjithashtu, nuk ka banorë të afërt që të preken nga projekti.

Megjithëse në Zvicër ekzistojnë tashmë 44 instalime të ngjashme, disa projekte të reja janë në proces apelimi në nivele kantonale dhe komunale.

Dy personat që ishin në avionin që u zhduk në Liqenin e Lucernit të hënën janë gjallë, njoftoi policia e Lucernës pasdite. Mendohet se piloti kishte ndërmend të bënte një ulje emergjente në liqen.

Piloti, një austriak 78-vjeçar, nuk u lëndua, ndërsa një pasagjere tjetër, një grua zvicerane 55-vjeçare, u dërgua në spital me plagë, sipas një njoftimi për shtyp. Kërkimi për avionin e vogël vazhdonte ende në orët e pasdites.

Duke punuar gjithë jetën e tyre, duke paguar në sistem dhe duke braktisur pushimet, disa zviceranë janë të tronditur kur zbulojnë se nuk mund ta përballojnë jetën në Zvicër pas daljes në pension. Gjithnjë e më shumë pensionistë po zgjedhin të largohen nga atdheu i tyre – jo në kërkim të aventurës, por nga nevoja e pastër.

“Pasi kanë punuar shumë për kaq shumë vite, pensionistët po shtyhen në skajet e shoqërisë. Kur bëhet fjalë për popullin e vet, unë nuk e shoh më Zvicrën si një vend social.”

Pensionet shtetërore shpesh mbulojnë vetëm kostot bazë të jetesës

Pensionet shtetërore ndonjëherë nuk mbulojnë as gjërat thelbësore. Një llogaritje e thjeshtë e qirasë, sigurimit shëndetësor dhe shpenzimeve shtesë tregon se sa shpejt shpenzohen paratë.

“2,200 CHF [2,770 dollarë] nuk janë më të mjaftueshme për të mbijetuar në Zvicër. Qiraja për një apartament me një dhomë gjumi për pensionistët është 700 CHF, ndërsa sigurimi shëndetësor kushton midis 500 dhe 600 CHF,” thotë një person që u përgjigj në lidhje me temën. “Ushqimi, taksat dhe energjia elektrike zakonisht arrijnë në 800 CHF.” Në Spanjë, shton përdoruesi, 2,200 CHF janë më se të mjaftueshme për të jetuar rehat, transmeton albinfo.ch.

Ata që nuk zotërojnë pronë, të cilët përbëjnë shumicën e pensionistëve në Zvicër, mund të hasin shpejt probleme financiare, thotë përdoruesja JoanBoa. Qiraja dhe sigurimi shëndetësor shpesh gëlltisin të gjithë pensionin shtetëror, shkruan swissinfo.

“Si një person me të ardhura të larta, kam kontribuar më shumë se 10% të pagës sime në skemën shtetërore të pensioneve për 47 vjet dhe kam paguar shuma të konsiderueshme në sistemin e fondit të pensioneve profesionale për më shumë se 40 vjet,” shkruan dikush me inicialet PG. “Do të mendonit se në këto rrethana mund të jetoja një jetë dinjitoze si pensionist, apo jo? Aspak!” Dy divorce dhe ndarja e pensionit që pasoi kanë përmbysur planet e tij dhe tani po e detyrojnë të emigrojë.

“Unë jam gjithashtu një nga ata që do të donin të jetonin në Zvicër pas daljes në pension, por nuk mund ta përballojnë atë”, shkruan përdoruesi Klausius. Me tërheqjen e parave nga pensioni i tij, ai arriti të blinte një shtëpi në Mbretërinë e Bashkuar. “Pensioni shtetëror është sa për të mbuluar nevojat e mia mujore këtu në Angli”, shton ai.

Sipas Zyrës Federale të Statistikave, numri i shtetasve zviceranë që marrin pensionin e tyre shtetëror jashtë vendit është dyfishuar gjatë 20 viteve të fundit, duke arritur në 134,000 deri në fund të vitit 2024. Vende të tilla si Tajlanda, Portugalia, Spanja dhe Afrika e Jugut janë shtëpi të komuniteteve të mëdha zvicerane dhe dallohen për një përqindje veçanërisht të lartë të pensionistëve. Midis viteve 2023 dhe 2024, pjesa e pensionistëve zviceranë u rrit veçanërisht ndjeshëm në Portugali (+16%) dhe Tajlandë (+7%).

Këto vende kanë një klimë më të butë, sisteme shëndetësore çuditërisht të mira dhe kosto jetese dukshëm më të ulëta. “Unë dhe gruaja ime u larguam nga Zvicra për arsye financiare dhe mbi të gjitha për shkak të motit dhe mënyrës së butë të jetesës”, shkruan Jean-Claude Chabloz. Në Spanjë, shkruan ai, ata arritën të blinin një shtëpi me pamje nga deti vetëm njëqind metra larg plazhit, gjë që do të kishte qenë e pamundur në Zvicër.

Një pension me dinjitet

Shumë komentues e bëjnë të qartë se largimi nga Zvicra nuk ka të bëjë me luksin, por me dinjitetin. Ka të bëjë me kalimin e pjesës së fundit të jetës suaj pa u shqetësuar vazhdimisht për të siguruar jetesën.

Pensionistët, argumentojnë ata, mund të zgjedhin të jetojnë në një apartament të vogël me një dhomë gjumi dhe të mbështeten në ndihmën sociale në Zvicër ose të largohen nga atdheu i tyre me zemër të rëndë për të jetuar një jetë dinjitoze në një vend të huaj që ofron kosto më të ulëta jetese.

Përdoruesi Peter Segessemann thotë se do të kishte dashur të qëndronte në Zvicër. “Por pensioni im dhe paratë e fondit tim të pensioneve nuk do të ishin të mjaftueshme për një jetë të rehatshme.” Ai do të duhej të kërkonte çdo formë ndihme në dispozicion. “Do të kisha qenë një barrë për taksapaguesit dhe nuk e dua këtë.” Në Portugali, thotë ai, mund të jetojë mirë me pensionin e tij dhe pjesën e fondit të tij të pensioneve profesionale që i mbeti pas divorcit. “Dhe në këtë mënyrë, unë nuk jam barrë për askënd në Zvicër”, shkruan ai.

Një argument që vazhdon të shfaqet është se pensioni shtetëror nuk është një nder, por një shpërblim i merituar mirë për shumë vite punë të palodhur. “Ne i kemi paguar kontributet tona si financiarisht ashtu edhe socialisht, për shembull, përmes roleve të ndryshme vullnetare në bordet e shoqatave dhe klubeve. Tani që fëmijët tanë janë rritur, ne duam të shijojmë jetën së bashku”, shkruan JohnnyBdSR.

Zvicra, thonë shumë, është një vend për të punuar – dhe jo për t’u plakur.