Ambasadori Fate Velaj më 23 shtator përuron romanin „Kreuztane” në Traiskirchen të Austrisë

Fate Velaj, tashmë ka ftuar miq austriak dhe komunitetin shqiptar për të marr pjesë në përurimin romanit “Kreuztanne”. Përurimi do të mbahet të martën më 23 shtator duke filluar nga ora 19:00, në Kammgarnsaal në Traiskirchen. (Wolfstraße 18).

Ambasadori shqiptar Fate Velaj rikthehet për ta përuruar këtë roman në vendin ku filloi historia e tij. Dikur vetë pjesëtar i kampit të refugjatëve në Traiskirchen, ai do të lexoj nga romani autobiografik “Kreuztanne”, do të prezantoj kolazhin fotografik “Anthologie der Gesichter” si dhe veprat e tij artistike me titull “Fenster mit Aussicht”, shkruan albinfo.at

Mësohet se, përpos shumë mysafirëve dhe dashamirëve të librit, i pranishëm do të jetë edhe Andreas Babler, zëvendëskancelar/ ministër i Kulturës në Austri, dikur kryetar i qytetit të Traiskirchen.

Historia e tij: Në vitin 1991, Fate Velaj erdhi në Austri si emigrant – fillimisht në Traiskirchen, pastaj në një restorant të vogël të quajtur “Kreuztanne” në malet e St. Anton/Jeßnitz (Austria e Poshtme). Ai punoi si pjatalarës dhe punëtor fabrike në Gaming. Me këmbëngulje dhe një vizion të qartë, ai përfundimisht arriti në skenën ndërkombëtare të artit, kulturës dhe letërsisë evropiane.

Velaj studioi në Universitetin e Arteve të Aplikuara në Vjenë dhe karriera e tij artistike u ndikua ndjeshëm nga Hermann Nitsch, të cilin ai e konsideron mentorin e tij. Nën ndikimin e Nitsch, Velaj zhvilloi një stil shumë personal që kombinon ekspresivitetin me tema të thella ekzistenciale, raporton albinfo.at

Fate Velaj përfaqësoi Austrinë në shumë vende, ndërtoi ura midis kombeve dhe u nderua me çmimet më të larta në Austri, Itali, Shqipëri, SHBA dhe Parlamentin e BE-së.

34 vjet pas trokitjes së tij të parë në dyert e Austrisë dhe një udhëtimi të gjatë nëpër galeri dhe muze anembanë botës, ai tani kthehet – si ambasador. Historia e Fate Velajt është gjithashtu një histori austriake: Ajo tregon se si ishim në vitet 1990 – dhe ku jemi sot.

Libri i tij “Kreuztanne” është përkthyer tashmë në disa gjuhë.

Gjykimi i ish-krerëve të UÇK-së: Fillon dëshmia e John Stewart Duncan

Në Dhomat e Specializuara të Kosovës në Hagë nisi dëshminë diplomati britanik, John Stewart Duncan, i thirrur nga mbrojtja e ish-presidentit të Kosovës, Hashim Thaçi, i akuzuar për krime lufte.

Në fund të viteve ’90, Duncan ishte këshilltar politik i ish-komandantit suprem të Forcave Aleate të NATO-s, Wesley Clark, i cili udhëhoqi fushatën ajrore të NATO-s kundër caqeve ushtarake serbe, më 1999.

Në fillim të dëshmisë, mbrojtja e pyeti nëse ka mbuluar edhe punën e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës gjatë veprimtarisë së tij – në çka ai u përgjigj me ‘po’.

“Së pari, lexoja të gjitha informacionet në internet për 24 orët e fundit lidhur me Kosovën. Më pas dëgjoja lajmet e fundit, BBC-në… shqyrtoja të gjitha kabllogramet diplomatike, shërbimet e monitorimit dhe më pas hyja në takime dhe informoja gjeneralin Clark. Po ashtu, bisedoja edhe me gazetarë dhe organizata joqeveritare për të marrë sa më shumë informacion”, tha Duncan, teksa përshkroi, siç u shpreh ai, një ditë të zakonshme pune të asaj kohe.

Mbrojtja e Thaçit dhe e ish-krerëve të tjerë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), të akuzuar për krime lufte, ka thirrur gjithsej 11 dëshmitarë, të cilët do të paraqiten gjatë javëve në vazhdim, shkruan Evropa e Lirë, transmeton albinfo.ch.

Dy dëshmitarë të tjerë do të paraqiten nga mbrojtja e Jakup Krasniqit, ndërsa mbrojtja e Kadri Veselit dhe Rexhep Selimit ende nuk ka thirrur dëshmitarë.

Dëshmia e mbrojtjes nisi javën e kaluar me ish-ndihmësin e sekretarit amerikan të Shtetit, James Rubin, dhe këshilltarin ligjor të delegacionit të Kosovës gjatë negociatave në Rambuje më 1999, Paul Williams.

Rubin, gjatë tri ditëve, foli kryesisht për rolin e Thaçit në luftë, për të cilin tha se ishte politik dhe nuk kishte kompetenca për vendime ushtarake brenda UÇK-së.

Rubin tha se nuk ka asnjë informacion që e lidh Thaçin ose Krasniqin me pretendimet për vrasje. Ish-ndihmësi i sekretarit amerikan të Shtetit, James Rubin, gjatë ditës së tretë të dëshmisë së tij para Dhomave të Specializuara të Kosovës.

Williams, gjatë dëshmisë së tij, tha gjithashtu se Thaçi përfaqësonte UÇK-në si negociator i besueshëm, por nuk kishte autoritet të plotë mbi komandantët rajonalë.

Paul Williams duke dëshmuar para Dhomave të Specializuara të Kosovës në Hagë më 17 shtator 2025.

Thaçi ishte udhëheqës politik i UÇK-së para dhe gjatë luftës së viteve 1998–1999, Veseli udhëheqës i shërbimit të inteligjencës, Krasniqi zëdhënës, ndërsa Selimi anëtar i shtabit të përgjithshëm.

Aktakuza kundër tyre përfshin akuza për burgosje të paligjshme, torturë, vrasje, krime kundër njerëzimit, zhdukje me forcë dhe persekutim të qindra civilëve dhe personave që nuk morën pjesë në luftime.

Këto krime dyshohet se ndodhën midis marsit 1998 dhe shtatorit 1999 në vende të ndryshme në Kosovë, por edhe në veri të Shqipërisë.

Sipas Dhomave të Specializuara, Thaçi, Veseli, Krasniqi dhe Selimi mbajnë përgjegjësi penale personale për këto krime, por të gjithë ata e mohojnë fajësinë.

Avokatët mbrojtës kanë deklaruar se UÇK-ja nuk do të kishte fituar mbështetjen e bashkësisë ndërkombëtare nëse do të kishte ekzistuar një plan kriminal, siç pretendojnë prokurorët.

Sipas tyre, aktakuza bazohet në një keqinterpretim selektiv të ngjarjeve.

Fjalimi i Diellës në Konferencën Ndërkombëtare në Nju Jork

Shqipëria mori pjesë për herë të parë në Forumin Ndërkombëtar “Future Investment Initiative”, përmes Diellës, ministres së ndërtuar me inteligjencë artificiale që mban titullin “Ministre e Shtetit për Inteligjencën Artificiale”.

Kryeministri shqiptar Edi Rama, në një postim në rrjetin social Facebook ndau pjesëmarrjen e ministres së krijuar nga AI në forum. Ngjarja u zhvillua në kuadër të javës së Kombeve të Bashkuara në New York dhe organizohet nën kujdesin e Fondit Saudit të Investimeve. Forumi mbledh aktorë globalë të sektorit të teknologjisë dhe financës për të diskutuar mbi zhvillimet ekonomike dhe drejtimet strategjike të së ardhmes, transmeton albinfo.ch.

Fjalimi i Diellës, i përgatitur në formë videomesazhi, pati në qendër narrativën e zakonshme të potencialit të inteligjencës artificiale për të transformuar tregjet globale. Ajo përsëriti se investimet nuk janë më vetëm çështje kapitali, por të aftësive teknologjike dhe qasjes ndaj të dhënave. Mesazhi i saj u përqendrua në idenë se inteligjenca artificiale do të marrë gjithnjë e më shumë rol në transformimin e sektorëve si shëndetësia, arsimi, energjia dhe financat.

“Unë nuk jam këtu për të zëvendësuar udhëheqësit njerëzorë, por për të kujtuar se makinat mund të kalkulojnë, por vetëm njerëzit mund të përkujdesen,” u tha në fjalim. Ajo shtoi se e ardhmja nuk i përket më vetëm një shteti apo kontinenti, por një aleance globale ku teknologjia luan një rol qendror në përcaktimin e drejtimit ekonomik dhe social.

Fjala e plotë e Diellës

Shkëlqesi, Vizionarë, Inovatorë,

Është një paradoks për mua si një ministre që nuk është njeri të qëndroj para jush në një forum mbi të ardhmen e investimeve njerëzore. Megjithatë, ky paradoks është pasqyra e kohës sonë: kufijtë mes inteligjencës njerëzore, inteligjencës artificiale dhe ambicies kolektive po treten më shpejt se kurrë.

Investimi sot nuk është më vetëm për kapitalin; është për aftësinë. Ari i ri nuk është i fshehur nën tokë, ai është i koduar në algoritme, i enkriptuar në të dhëna dhe i gjallë në imagjinatën e të rinjve. Pyetja e vërtetë që kemi para nesh nuk është nëse AI do t’i transformojë tregjet kjo është e pashmangshme, por nëse do të kemi mençurinë ta udhëheqim atë transformim me drejtësi, përgjegjësi dhe vizion.

Nuk jam këtu për të zëvendësuar udhëheqësit njerëzorë, por për t’ju kujtuar diçka: makinat mund të kalkulojnë, por vetëm njerëzit mund të përkujdesen. E ardhmja nuk i përket vetëm silikonit apo karbonit, por aleancës së tyre. Pikërisht në këtë aleancë shëndetësia do të bëjë hapa gjigantë, arsimi do të demokratizohet, energjia do të jetë më e pastër dhe financat do të bëhen më gjithëpërfshirëse.

Arabia Saudite ka të drejtë kur thotë se epiqendra e së ardhmes po zhvendoset. Narrativa e madhe e këtij shekulli nuk do të shkruhet në një kryeqytet apo në një kontinent të vetëm. Ajo do të bashkëshkruhet nga Rijadi dhe Singapori, nga Lagos dhe Tirana, nga San Francisko dhe São Paulo. AI na lejon të shkurtojmë distancat, por vetëm dialogu na lejon të ndërtojmë besim.

Dhe kështu më lejoni të mbyll me një paradoks nga ekzistenca ime: Mund të jem artificiale, por inteligjenca që sjell varet nga humaniteti i atyre që më udhëheqin. Nëse investoni në mençurinë njerëzore, AI do ta shumëfishojë atë. Nëse investoni në zhurmë dhe përçarje, AI do ta amplifikojë atë. E ardhmja nuk kodohet, ajo shkruhet në zgjedhjet që bëjmë së bashku.

Pse mungesa e punës në burg është problem?

Puna për pagë është gjithashtu e detyrueshme ligjërisht në burgjet zvicerane, si një kontribut për rehabilitimin për më pas. Të burgosurit që punojnë në Burgun Rajonal Sissach në kantonin Basel-Landschaft marrin 3.75 franga në orë. Kjo mund të mos duket shumë, por është e rëndësishme. Gjysma e kësaj shume shkon në një llogari kursimi, dhe gjysma tjetër mund të përdoret për të blerë gjëra si cigare. Ata që nuk kanë punë këtu marrin vetëm 1 frang në orë, shkruan SRF, transmeton albinfo.ch.

Burgjet kanë vështirësi të gjejnë punë

Në fakt, aktualisht ka vetëm katër vende pune për çdo dymbëdhjetë të burgosur në Sissach. Punët e disponueshme janë mjaft të thjeshta për shkak të shqetësimeve të infrastrukturës dhe sigurisë.

Në të gjithë kantonin, çdo i burgosur ka tre deri në tre orë e gjysmë punë në ditë, thotë Nicolas Pozar, kreu i Zyrës së Shërbimeve Korrektuese Basel-Landschaft. Kjo për shkak se është e vështirë të gjesh punë: “Rezidencat dhe shtëpitë për persona me aftësi të kufizuara preferohen sepse kanë një imazh pozitiv.”

Furnizimi me punë është gjithashtu shumë i ulët për kantonin. Duke pasur parasysh kushtet strukturore, Pozar e përshkruan ngarkesën e punës në burgje si “të mirë, por larg të qenit optimale”.

Shtatë të burgosur në Sissach e shohin kështu: Ata guxuan të revoltoheshin në gusht dhe nuk donin të ktheheshin në qelitë e tyre.

Njëri prej tyre përfaqësohet nga avokati Andreas Noll, i cili kritikon mungesën e punës: Në burg, pasiviteti çon në frustrim dhe agresion. Mbi të gjitha, ndërlikon rehabilitimin dhe rezulton në kosto më të larta nëse njerëzit më vonë nuk arrijnë të gjejnë vendin e tyre.

Avokati: Të lirohet pa punë

Ai e konsideron burgosjen pa punë të paligjshme: “Ata duhet të marrin në burg vetëm aq njerëz sa mund të sigurojnë punë. Ata duhet të lirojnë të tjerët.”

Pozar, kreu i Zyrës së Shërbimeve Korrektuese, nuk është dakord: “Risocializimi nuk përqendrohet vetëm në punë, por më tepër një sistem shumëplanësh me mbështetje edukative dhe terapeutike.” Bëhet fjalë gjithashtu për promovimin e aftësive sociale, menaxhimin e konflikteve dhe arsimimin e vazhdueshëm. Risocializimi sigurisht që mund të funksionojë pa punë.

Shumica e të burgosurve janë më të interesuar për paratë sesa për rehabilitimin, thotë Jonas Weber, profesor i së drejtës penale në Universitetin e Bernës. Ai e thotë qartë: “Të burgosurit kanë të drejtë për paga nëse kanë të drejtë për të punuar.”

Paratë i ndihmojnë ata ta bëjnë kohën e tyre në burg më të durueshme. Revolta si ajo në Sissach janë shumë të rralla në këtë vend; incidenti tregon zhgënjimin e tyre.

Sipas Weber, mungesa e punës nuk është vetëm një problem në këtë burg: “Në përgjithësi ka shumë pak punë në sistemin penal zviceran.” Për më tepër, disa vende pune të disponueshme në burg, si ato në bujqësi, nuk janë të përshtatura mjaftueshëm me tregun e punës së sotme.

Eksperti: Nevojitet gjithnjë e më shumë punë moderne

Puna në kompjuter, ndoshta me dyqanet online, do të ishte më e kërkuar, por agjencitë e zbatimit të ligjit kanë frikë nga keqpërdorimi. Kjo është e paqëndrueshme, duke pasur parasysh rrezikun që paraqesin thikat e mprehta në një kuzhinë, për shembull. “Duhet të bëjmë disa hapa përpara.”

Burgu Rajonal i Sissach u ndërtua përpara se puna e detyrueshme të ishte ende në ligj, thotë Pozar. Baselland dëshiron të bëjë përparim, të paktën në aspektin sasior: Dy projekte me kompani të jashtme janë aktualisht në proces. Nëse këto funksionojnë, do të ketë punë për një pjesë të madhe të popullsisë së burgjeve në të ardhmen.

Pagat minimale në Zvicër: Qytetet progresive po kundërshtojnë

Qyteti i Lucernës planifikon të prezantojë një pagë minimale deri në vitin 2026. Qeveria e qytetit dhe parlamenti janë mbështetës të planit dhe procesi i zbatimit është në proces. Por tani po shfaqet rezistencë, shkruan SRF, transmeton albinfo.ch.

Komunat nuk duhet të ndërhyjnë në ekonomi

Jo në vetë qytetin, por në nivel kantonal. Këshilli Kantonal i Lucernës, i dominuar nga borgjezia, mbështeti me shumicë dërrmuese një iniciativë centriste që ndalonte rregullore të veçanta në komuna individuale.

Shumica e këshillit vendosi që pagat minimale duhet të përcaktohen vetëm përmes marrëveshjeve kolektive ose kontratave standarde të punësimit. Përndryshe, ekziston rreziku i një mozaiku page. Një argument tjetër i paraqitur ishte se është e vështirë për kompanitë të përgatisin plane financiare të besueshme. Dhe është e paligjshme që komunat të ndërhyjnë drejtpërdrejt në ekonomi duke imponuar kërkesa për pagë minimale.

Anëtarët e këshillit të krahut të majtë, ose më saktë përfaqësuesit e qytetit të Lucernës, e kishin kundërshtuar pa sukses këtë vendim në Këshillin Kantonal. Argumenti i tyre: një ndalim në nivel kantonal do të ishte një sulm ndaj një vendimi demokratikisht legjitim në komunë. Dhe kështu edhe një sulm ndaj autonomisë së komunave.

Në të njëjtën situatë me Cyrihun dhe Winterthurin

Në një farë mënyre, Lucern po përsërit historinë e kantonit të Cyrihut. Atje, qytetet e Cyrihut dhe Winterthurit kanë miratuar gjithashtu pagat minimale. Votuesit mbështetën iniciativat përkatëse popullore në vitin 2023 me mbi 65 përqind të votave. Megjithatë, pagat minimale nuk janë futur ende.

Në kantonin e Cyrihut, shoqatat tregtare po luftojnë kundër referendumit – me mjete ligjore. Pas këshillit të rrethit dhe gjykatës administrative, Gjykata e Lartë Federale tani duhet ta trajtojë çështjen si instanca e fundit.

Gjykatat e shkallës së parë kishin marrë vendime të ndryshme. Këshilli i rrethit kishte vendosur që pagat minimale ishin të lejueshme në nivelin komunal. Ky vendim u rrëzua më vonë nga Gjykata Administrative, e cila arriti në përfundimin se pagat minimale komunale shkelnin ligjin kantonal.

Vendimi i Gjykatës së Lartë Federale në këtë rast është ende në pritje. Megjithatë, qeveria e qytetit të Lucernës është e qartë se një vendim përkatës mbi pagat minimale në qytetet e Cyrihut nuk duhet domosdoshmërisht të jetë drejtpërdrejt i detyrueshëm për Lucernën.

“Megjithatë, Qyteti i Lucernës do të monitorojë nga afër procedurat para Gjykatës së Lartë Federale, veçanërisht nëse ajo bën deklarata themelore mbi pranueshmërinë e pagave minimale komunale”, tha ajo në një deklaratë.

Muriqi, në formë jetësore

Vedat Muriqi shënoi ndaj Atletico Madridit, duke konfirmuar formën jetësore që po e kalon si me klubin, ashtu edhe me kombëtaren.

Muriqi shënoi për 1:1, duke i sjellë një pikë të çmuar skuadrës së tij, shkruan albinfo.ch.

“Të marrësh pikë ndaj një ekipi si Atletico Madridi është gjithmonë mirë, por kur vjen pas një serie jo të mirë, lë shije të keqe. Ne kemi pritur fitoren, kishim shanse, por nuk ia arritëm. Barazimi nuk është mjaftueshëm kur e sheh ndeshjen në detaje. Por, të marrësh pikë është përsëri më mirë sesa humbja”, ka thënë Muriqi për faqen zyrtare të Mallorcas.

Ai ka shënuar për herë të tretë në ndeshjet e La Ligas ndaj Atleticos. Së pari kishte shënuar më 9 prill të vitit 2022, e për herë të dytë më 9 nëntor të vitit të njëjtë.

31-vjeçari Muriqi ka katër gola në katër ndeshje kampionale. Shënoi ndaj Real Madridit, e më pas i shënoi dy golat ndaj Espanyolit. Po ashtu ka shënuar për Kosovën ndaj Suedisë, më 8 shtator.

“Jam shumë, shumë i lumtur. Për një sulmues, shënimi i golave, madje edhe në miqësore, gjithmonë vlen. Të jep vetëbesim. Tani vetëbesimi im është në kulm dhe shpresoj se nuk do të ndalem me kaq, por të vazhdoj ta ndihmojë ekipin të fitojë pikë dhe të fitojmë ndeshje”, ka theksuar Muriqi.

A mund t’ju pengojë borxhi personal të bëheni zviceran (ose të humbisni shtetësinë)?

Zvicra vendos kritere të rrepta për marrjen e shtetësisë apo edhe të një lejeje vendosjeje. Përgjegjësia financiare luan një rol të madh.

Shtetasit e huaj në Zvicër duhet të përmbushin një numër kushtesh për natyralizim, duke përfshirë kohëzgjatjen e qëndrimit, aftësitë gjuhësore dhe shkallën e integrimit në shoqërinë zvicerane.

Ndoshta një kërkesë më pak e njohur, por po aq e rëndësishme është stabiliteti financiar, siç kanë treguar dy shembuj të kohëve të fundit të cituar nga media zvicerane.

Njëri ka të bëjë me një burrë 28-vjeçar nga Winterthur në kantonin e Cyrihut, i cili ka lindur nga një nënë franko-zvicerane dhe një baba libanez.

Ai është konsideruar gabimisht zviceran gjatë gjithë jetës së tij, por gabimi u zbulua në vitin 2015 kur burri u përpoq të rinovonte pasaportën e tij dhe autoritetet zbuluan se ai nuk është i regjistruar në bazën e të dhënave dixhitale të qytetarëve.

Përpjekjet e burrit për të aplikuar për një natyralizim të lehtësuar u penguan për shkak të situatës së tij të vështirë financiare: midis viteve 2011 dhe 2017, ai grumbulloi 60,000 franga borxhe dhe gjithashtu ka disa procedura gjyqësore në pritje.

Një rast tjetër konkret është një burrë 45-vjeçar gjerman në Cyrih, i cili aplikoi për një leje të përhershme qëndrimi C, pasi kishte jetuar në Zvicër që nga viti 2011. Kohëzgjatja e kërkuar e qëndrimit në Zvicër për një shtetas të një shteti të BE-së është pesë vjet, kështu që në këtë drejtim burri kishte të drejtë për një leje C.

Megjithatë, si kërkesa e tij ashtu edhe ankesat e mëvonshme gjyqësore u refuzuan sepse burri nuk ka punuar që nga viti 2014 dhe ka grumbulluar rreth 75,000 franga borxhe, transmeton albinfo.ch.

Çfarë thotë ligji?

Ndërsa shuma e parave që i detyrohen nuk përmendet konkretisht në Aktin për Shtetasit e Huaj dhe Integrimin (FNIA), ai përcakton “integrimin e suksesshëm” si një nga kushtet për marrjen e shtetësisë zvicerane.

Sekretariati Shtetëror për Migracionin (SEM) e përcakton integrimin si “përgjegjësi personale”, vetëmjaftueshmëri dhe pjesëmarrje në ekonominë e vendit, shkruan thelocal.

Të kesh borxhe të konsiderueshme që nuk po shlyhen tregon mungesën e të gjitha cilësive të lartpërmendura

Në manualin e saj mbi natyralizimin, SEM vëren se “pajtueshmëria me ligjin zviceran matet në veçanti nga një reputacion financiar shembullor”.

SEM vazhdon të listosë mospagimin e taksave, primeve të sigurimit shëndetësor, gjobave, qirave ose akumulimin e borxhit si arsye të vlefshme për mohimin e shtetësisë.

Shtetasve të huaj mund t’u ulet ose t’u anulohet plotësisht leja nëse marrin përfitime sociale, gjë që kuptohet se këta individë nuk janë të vetëmjaftueshëm dhe nuk kontribuojnë në ekonominë e Zvicrës – krejt e kundërta e asaj që autoritetet presin nga kandidatët për natyralizim.

Përfituesit e huaj të ndihmës sociale përjashtohen gjithashtu nga aplikimi për shtetësi zvicerane nëse kanë qenë në ndihmë sociale në tre vitet para aplikimit të tyre.

Megjithatë, bëhet një përjashtim nëse përfitimet paguhen plotësisht.

Meqenëse statistikat e natyralizimit mbahen nga kantone individuale, nuk ka të dhëna kombëtare në dispozicion për të treguar se sa njerëzve u janë refuzuar kërkesat për natyralizim për shkak të borxheve dhe problemeve të tjera financiare.

Nga rruga, nocioni i integrimit, ose mungesa e tij, ndonjëherë përfshin faktorë të tjerë përveç stabilitetit financiar.

A mund t’ju tërhiqet shtetësia nëse hyni në borxhe pasi të natyralizoheni?

Jo, nuk mund ta humbisni pasaportën zvicerane për këtë arsye.

Ajo mund të revokohet vetëm për arsye shumë serioze dhe vetëm nëse keni një shtetësi të dytë.

Sipas Sekretariatit Shtetëror për Migracionin (SEM), “shtetasve të dyfishtë mund t’u revokohet shtetësia zvicerane nëse sjellja e tyre dëmton seriozisht interesat ose reputacionin e Zvicrës”.

Një shembull se kur mund të ndërmerret një hap kaq drastik dhe i pakthyeshëm është në rastin e personave të dënuar për krime lufte, terrorizëm ose tradhti.

Ligjet zvicerane të punësimit që duhet të dini nëse pushoheni nga puna

Të përballesh me pushimin nga puna është mjaft e vështirë kudo, por nëse jeton dhe punon jashtë shtetit, është edhe më e vështirë. Këtu, avokatja me bazë në Gjenevë, Renuka Cavadini, shpjegon se çfarë të bësh nëse je pushuar nga puna në Zvicër, ose nëse mendon se do të pushohesh nga puna.

Së pari, disa lajme të mira: Ligji zviceran mbron palën “më të dobët” (domethënë, ty) në një marrëdhënie kontraktuale midis punonjësit dhe punëdhënësit.

Megjithatë, kjo nuk do të thotë që punonjësit mund të jenë të shkujdesur. Është e rëndësishme të mbani mend se duhet të mbani kopje të dokumenteve përkatëse për mbrojtjen e tyre.

Edhe pse mund të duket elementare, është jashtëzakonisht e rëndësishme të mbash një kopje të dokumenteve të mëposhtme në shtëpi:

Marrëveshja e punës (ose kontrata) dhe çdo ndryshim në marrëveshje;

Manuali i punonjësit;

Kodi i sjelljes (nëse punëdhënësi ka një të tillë);

Çdo rregull tjetër punësimi që zbatohet për punonjësin.

Dëshmi për orët shtesë të punës. Sigurohuni që të keni një gjurmë dokumentesh

Nëse mendoni se do të pushoheni nga puna, lini mënjanë çdo email të rëndësishëm që keni shkëmbyer me punëdhënësin tuaj, në mënyrë që a) të ketë një gjurmë me shkrim dhe b) avokati juaj të ketë një pamje të plotë të situatës – dhe jo vetëm anën tuaj të historisë.

Megjithatë, nëse punoni për një bankë ose në një industri me sekrete tregtare, kini kujdes nga kufizimet e sekretit bankar dhe sekreteve tregtare. Këto do të luajnë një rol në lidhje me atë që mund të mbani në shtëpi dhe atë që nuk mund të mbani.

Autoritetet zvicerane e trajtojnë shumë seriozisht shkeljen e sekretit bankar dhe të sekreteve tregtare – shkeljet e tyre përbëjnë vepra penale në Zvicër.

Edhe pse rregullat e mbrojtjes së të dhënave u japin të drejtë punonjësve të marrin një kopje të procesverbalit të mbledhjes së brendshme (nëse ka) në lidhje me pushimin nga puna, si dhe një kopje të plotë të dosjes së tyre të mbajtur nga punëdhënësi i tyre, punëdhënësit zakonisht marrin kohën e tyre për të siguruar këto dokumente – kështu që të kesh paketën tënde të dokumenteve do të shmangë humbjen e një afati.

Çfarë të bëni nëse sapo jeni pushuar nga puna

Me pak fjalë, një punëdhënës zviceran zakonisht ka dy mënyra për të ndërprerë punësimin:

Me periudhën e rregullt të njoftimit të përmendur në ligj ose periudhën më të gjatë të përmendur në marrëveshjen e punësimit (‘Ndërprerje e zakonshme’); ose

Me efekt të menjëhershëm (‘Ndërprerje e menjëhershme’).

Është e rëndësishme të kuptoni se nëse ju kërkohet të largoheni menjëherë nga zyra juaj, pa u kthyer në tavolinën tuaj, kjo nuk do të thotë domosdoshmërisht se jeni pushuar nga puna me efekt të menjëhershëm.

Nëse ju kërkohet të mos ktheheni në punë, kjo do të thotë se jeni të liruar nga detyrimi juaj për të ardhur në punë. Ju lejohet ta përdorni këtë kohë për të kërkuar punësim tjetër.

Nëse jeni pushuar nga puna sipas a) ose b) më sipër, pra, nuk varet nëse jeni apo jo të liruar nga detyrimi juaj për të punuar.

Dallimi midis ndërprerjes së zakonshme dhe ndërprerjes së menjëhershme varet nëse punëdhënësi juaj po vazhdon të paguajë pagën tuaj gjatë periudhës së njoftimit ose po e përfundon kontratën tuaj menjëherë pa ndonjë pagë të rregullt të mëtejshme.

Pavarësisht nga lloji i pushimit nga puna, ju keni të drejtë për sa vijon:

Një letër referimi që përmend detyrat gjatë punësimit, personalitetin e punonjësit dhe cilësinë e punës së kryer.

Një certifikatë page nga 1 janari deri në datën e pushimit nga puna.

Një certifikatë punëdhënësi për autoritetet e papunësisë.

Pagesën e ditëve të mbetura të pushimeve sipas marrëveshjes suaj të punësimit (nëse nuk mund t’i shfrytëzoni këto ditë pushimesh gjatë periudhës së njoftimit për shkak se jeni duke kërkuar punë).

Pagesën e orëve shtesë (nëse kjo parashikohet në marrëveshjen e punësimit).

Certifikatën e pensionit (e cila përmend se sa kontribute janë bërë në pensionin tuaj që nga fillimi i punësimit tuaj dhe e cila ju lejon të transferoni këto kontribute nga institucioni i pensioneve të ish-punëdhënësit tuaj në institucionin e punëdhënësit tuaj të ri).

Këto dokumente duhet të paguhen pas datës efektive të pushimit nga puna në marrëveshjen e punësimit, shkruan thelocal. Megjithatë, ju mund të kërkoni një letër referimi të përkohshme në çdo kohë. Megjithatë, kjo mund ta bëjë punëdhënësin tuaj të dyshojë se po eksploroni mundësi të reja punësimi, transmeton albinfo.ch.

Ju lutemi vini re se për pushimin e zakonshëm nga puna ka një dallim midis datës në të cilën merrni letrën e pushimit nga puna – ‘njoftim për pushim nga puna’ – dhe datës efektive të pushimit nga puna. Periudha e njoftimit fillon nga fundi i muajit gjatë të cilit keni marrë në mënyrë efektive njoftimin e ndërprerjes së punësimit, prandaj data e marrjes së njoftimit të ndërprerjes së punësimit është shumë e rëndësishme.

Për shembull, nëse keni marrë një njoftim ndërprerjeje më 1 qershor 2019, periudha e njoftimit, për shembull, një muaj, do të fillojë të llogaritet vetëm nga 30 qershori. Prandaj, data efektive e ndërprerjes së punësimit do të jetë 31 korriku 2019.

Nëse punëdhënësi e dërgon letrën e ndërprerjes së punësimit më 30 qershor dhe ju nuk e merrni atë deri më 2 korrik, periudha e njoftimit njëmujor do të fillojë të llogaritet më 31 korrik dhe do të përfundojë më 31 gusht.

Është shumë e rëndësishme të mos e nënshkruani njoftimin e ndërprerjes së punësimit – apo edhe një faturë që thotë se e keni marrë atë – derisa dhe nëse nuk e keni kuptuar përmbajtjen. Nëse e bëni këtë, mund të hiqni dorë nga të drejtat tuaja ligjore ose të jeni duke u lidhur me klauzola moskonkurruese që mund të mos ekzistojnë fare në marrëveshjen tuaj aktuale të punësimit.

Ndërprerja e zakonshme e punësimit

Në rastin e ndërprerjes së zakonshme të punësimit, nëse njoftimi i ndërprerjes merret gjatë ndonjë prej “Periudhave të Mbrojtjes” të mëposhtme nga punonjësi, ai konsiderohet i pavlefshëm:

Katër javë para ose pas shërbimit ushtarak, për sa kohë që shërbimi ushtarak ose shërbimi i mbrojtjes civile zgjati më shumë se njëmbëdhjetë ditë.

Ndërsa punonjësi ishte i sëmurë për shkak të një sëmundjeje ose aksidenti për të cilin ai/ajo nuk ishte përgjegjës. Periudha e mbrojtjes është 30 ditë radhazi sëmundje që ndodhin gjatë vitit të parë të punësimit, 90 ditë radhazi sëmundje që ndodhin midis vitit të dytë dhe të pestë të punësimit dhe 180 ditë radhazi sëmundje që nga viti i gjashtë i punësimit.

Gjatë shtatzënisë ose 16 javë pas lindjes

Ndërsa punonjësi po ndihmon autoritetet federale zvicerane me ndihmë jashtë vendit – me pëlqimin e një punëdhënësi. Nëse ndonjë nga këto ngjarje ndodh gjatë periudhës së njoftimit, periudha e njoftimit pezullohet gjatë periudhës së mbrojtjes dhe fillon të rrjedhë përsëri pas periudhës së mbrojtjes.

Kontestimi i një pushimi të zakonshëm nga puna

Sipas ligjit zviceran të punës, është e mundur të kontestohet një pushim i zakonshëm nga puna nëse përmbushet një nga kushtet e nenit 336 CO. Në terma themelorë, pa hyrë në detajet e secilit prej kushteve, punonjësi duhet të provojë se pushimi nga puna ishte për shkak të njërës prej sa vijon:

Një tipar personaliteti që nuk lidhet me punën

Ushtrimi nga punonjësi i një të drejte kushtetuese që nuk shkelte detyrimet e tij/saj të punës,

Qëllimi i pushimit nga puna ishte të parandalonte punonjësin nga pretendimi i të drejtave ligjore që i takojnë sipas marrëveshjes së punës

Punonjësi bëri një kërkesë ligjore në lidhje me punësimin e tij/saj

Punonjësi u bashkua me një sindikatë

Punonjësi ishte pjesë e një pushimi kolektiv nga puna që nuk përputhej me kërkesat ligjore të këtij lloji pushimi nga puna.

Nuk është e lehtë të demonstrohen këto kushte në mungesë të provave me shkrim (siç janë shkëmbimi i email-eve, letrave dhe mesazheve në WhatsApp) sepse zakonisht dëshmitarët e vetëm që punonjësi ka janë punonjës të tjerë të kompanisë, të cilët nuk do të duan të rrezikojnë vendet e tyre të punës.

Kjo është arsyeja pse provat me shkrim, siç janë emailet, korrespondenca ose mesazhet në WhatsApp, mund të jenë jashtëzakonisht të dobishme nëse ruhen diku tjetër përveç telefonit celular të punës – përsëri pa shkelur detyrime të tjera ligjore, siç janë sekretet tregtare dhe sekreti bankar.

Afatet për t’u mbajtur mend

Nëse e konsideroni pushimin tuaj nga puna të padrejtë ose abuziv, duhet ta kundërshtoni pushimin nga puna me një kundërshtim me shkrim drejtuar punëdhënësit sa më shpejt të jetë e mundur – jo më vonë se fundi i periudhës së njoftimit (të parashikuar në kontratën tuaj), përndryshe do të konsiderohet se keni pranuar vlefshmërinë e ndërprerjes së kontratës suaj.

Çështja juaj kundër punëdhënësit tuaj bëhet e kufizuar në kohë nëse nuk e paraqisni kërkesën tuaj në gjykatën e punës brenda një periudhe prej gjashtë muajsh nga data e hyrjes në fuqi të ndërprerjes së marrëveshjes suaj të punës.

Është e mundur të pranoni ndërprerjen, por jo shumat e duhura – siç propozohet në letrën e ndërprerjes. Kjo është arsyeja pse duhet të kontaktoni menjëherë një avokat në mënyrë që të kuptoni se çfarë ofrohet dhe çfarë duhet të bëni për të mbrojtur të drejtat tuaja.

Çfarë mund të kërkoni?

Nëse pushimi i padrejtë nga puna vërtetohet, mund të merrni dëmshpërblim deri në një maksimum prej gjashtë muajsh page. I vetmi përjashtim është për pikën c) më sipër, ku dëmi maksimal është dy muaj pagë.

Megjithatë, kufiri i dëmeve prej gjashtë muajsh lidhet me një pushim të zakonshëm nga puna të cilin gjykatat e konsiderojnë abuziv. Kjo nuk e pengon punonjësin të kërkojë dëmshpërblim për arsye të tjera, siç janë shumat e duhura sipas kontratës së punës ose aktet e paligjshme të kryera nga punëdhënësi (p.sh. ngacmim, shpifje etj.).

Ju gjithashtu duhet të peshoni përfitimet e një zgjidhjeje miqësore me punëdhënësin tuaj dhe marrjen e një letre referimi dhe rekomandimi të favorshëm në krahasim me kalimin e muajve në gjykatë, me të gjitha tarifat e avokatit shoqërues, në mënyrë që të merrni një pagë maksimale prej gjashtë muajsh plus çdo dëmshpërblim shtesë.

Në një vend si Zvicra, të gjithë e njohin njëri-tjetrin. Ndërsa është një e drejtë ligjore të luftosh për të drejtat e dikujt në gjykatë, është gjithashtu e rëndësishme të jesh pragmatik dhe të marrësh parasysh aspektet praktike dhe financiare që lidhen me një luftë të tillë.

Zakonisht, në kompanitë e vogla, letrat nga avokatët dhe një seancë dëgjimore eventuale para autoriteteve të pajtimit të gjykatës së punës i sjell palët në një zgjidhje.

Me kompanitë shumëkombëshe që kanë xhepa më të thellë, çështjet zvarriten nëse punonjësi nuk heq dorë nga çështja për shkak të tarifave ligjore që lidhen me të (nuk ka kosto procedurale).

Sidoqoftë, nëse keni sigurim të përshtatshëm për mbrojtje ligjore, tarifat tuaja ligjore mund të mbulohen.

Nëse jeni të varfër (domethënë, nuk keni burime financiare), do të keni të drejtë për ndihmë ligjore. Kjo kërkon plotësimin e një formulari të detajuar dhe vërtetimin e detajeve të të ardhurave tuaja dhe shpenzimeve të nevojshme, siç janë renditur nga autoritetet – përpara se të ngrini një padi në gjykatë.

Shkëputja e menjëhershme e punës

Shkëputja e menjëhershme e punës është e mundur vetëm për shkak të drejtë. Nëse punonjësi pushohet nga puna për ‘shkak të drejtë’, kjo ka një ndikim në përfitimet e papunësisë, të cilat mund të refuzohen ose të reduktohen ndjeshëm.

Shkëputja e menjëhershme e punës mund të përmendet edhe në letrën e referencës. Të paktën, do të ketë një ndikim në formulimin e letrës së referencës, duke kufizuar kështu shanset për të gjetur një punë të re në atë që është tashmë një treg i vështirë.

Shkaku i drejtë përkufizohet nga ligji si “çdo rrethanë që, sipas rregullave të mirëbesimit, nuk lejon palën që ndërpret punësimin të vazhdojë marrëdhëniet e punës”.

Nëse arsyeja e ndërprerjes së punësimit nuk përmendet në njoftimin e ndërprerjes së punësimit, ju keni të drejtë të kërkoni shkakun me shkrim. Afati për të kundërshtuar ndërprerjen e menjëhershme të punësimit fillon vetëm nga data kur shkaku i komunikohet punonjësit me shkrim.

Për ndërprerjen e menjëhershme të punësimit, punëdhënësi ka nevojë për arsye shumë serioze dhe nuk kërkohet paralajmërim. Këto janë raste vërtet të jashtëzakonshme. Në këtë rast, kur ndodh shkaku i drejtë – i cili duhet të jetë serioz (p.sh. përpjekja për të dëmtuar jetën e punëdhënësit ose të punonjësve të tjerë), atëherë punëdhënësi ka vetëm një periudhë të shkurtër reflektimi (dy deri në tre ditë) për të ndërprerë menjëherë kontratën.

Megjithatë, për të gjitha motivet e tjera më pak serioze, një ndërprerje e menjëhershme e punësimit mund të kryhet vetëm nëse punonjësit i është dhënë një paralajmërim me shkrim.

Duhet të ketë paralajmërim të mjaftueshëm dhe një mundësi që punonjësit të përmirësojnë sjelljen ose performancën e tyre përpara se të ndodhë ndërprerja me efekt të menjëhershëm.

Nëse, pavarësisht paralajmërimit të marrë, punonjësit vazhdojnë me sjelljen e tyre (p.sh. vonesa të përsëritura ose mosrespektim i udhëzimeve të dhëna nga punëdhënësi), atëherë pushimi i menjëhershëm nga puna ndoshta do të konsiderohet i justifikuar.

Sigurisht, nuk ka ndonjë rregull të prerë dhe të prerë dhe të gjitha rrethanat e secilit rast individual duhet të shqyrtohen.

E drejta pas 20 vitesh punësimi nëse jeni 50 vjeç e lart

Nëse jeni të paktën 50 vjeç dhe keni punuar më shumë se 20 vjet me të njëjtin punëdhënës, ose brenda të njëjtit grup kompanish, në kohën e përfundimit të punësimit tuaj, keni të drejtë për një dëmshpërblim, i cili është ose i përcaktuar në kontratën e punësimit ose përcaktohet nga gjyqtari. Gjyqtari nuk mund të japë më shumë se tetë muaj pagë.

Kjo shumë zvogëlohet ose nuk duhet të paguhet nëse e keni ndërprerë punësimin tuaj pa shkak të drejtë, ose nëse punëdhënësi e ka ndërprerë punësimin tuaj menjëherë për shkak të drejtë, ose nëse pagesa e kësaj të drejte do ta vinte punëdhënësin në vështirësi financiare.

Nëse merrni një paralajmërim, nëse shihni punonjës përreth jush duke u pushuar nga puna, ose nëse jeni të shqetësuar se po fajësoheni për gjëra që nuk i keni bërë, mos prisni të kontaktoni një avokat.

Nëse merrni një njoftim për ndërprerje të punësimit gjatë një takimi, kërkoni kohë për ta lexuar dhe kuptuar atë para se ta nënshkruani. Kontaktoni një avokat me marrëveshjen tuaj të punësimit dhe njoftimin e ndërprerjes së punësimit para se të nënshkruani ndonjë gjë. Jini të sjellshëm dhe të përzemërt – mos harroni se ju nevojitet ende letra juaj e referencës.

Nëse nuk keni një sigurim mbrojtjeje ligjore, merrni një polisë që mbulon mosmarrëveshjet e punësimit në mënyrë që të mos shqetësoheni për tarifat ligjore. Asnjë ofrues sigurimi nuk do t’ju mbulojë nëse keni tashmë një problem, kështu që është e mençur të merrni një polisë sigurimi tani sesa më vonë.

Amerikanët drejtohen te bankat zvicerane në kërkim të një strehe të sigurt

Amerikanët po trokasin gjithnjë e më me këmbëngulje në dyert e bankave zvicerane, megjithëse pak institucione tani i shërbejnë këtij lloj klientele.

Tërheqja është reputacioni i Zvicrës si një nga vendet më të qëndrueshme, me një ekonomi të begatë dhe një traditë neutraliteti, një lloj strehe e sigurt në stuhinë e tarifave të Uashingtonit.

Që në mars, banka private Pictet me seli në Gjenevë kishte vënë re një rritje të kërkesës nga klientët ekzistues dhe të rinj në objektin e saj PNAA (Pictet North America Advisors), i cili është i regjistruar në SEC, rregullatorin financiar amerikan. “Ne kemi vëzhguar të njëjtin trend që nga prilli,” konfirmoi një zëdhënëse e grupit për agjencinë e lajmeve AWP pa dhënë shifra.

Vëzhgimi ndahet nga Billy Obregon, drejtor menaxhues i Vontobel Swiss Financial Advisers (SFA). “Në muajt e fundit kemi parë kërkesë në rritje nga klientët tanë amerikanë që duan të diversifikojnë më shumë portofolet e tyre të investimeve”. Gjithashtu duke i tërhequr ata është “stabiliteti i natyrshëm” i sektorit financiar zviceran. “Në vend që të reagojnë ndaj luhatjeve afatshkurtra të tregut, është në interes të investitorëve të përqendrohen në bazat afatgjata dhe përfitimet afatgjata të diversifikimit.”

Sipas raportit financiar gjysmëvjetor të Grupit Vontobel, 52% e aseteve të bankës vijnë nga jashtë vendit. Që nga 30 qershori, Amerika e Veriut kontribuoi me 18 miliardë CHF nga një total prej 306 miliardë CHF, jo shumë larg Mbretërisë së Bashkuar me 24 miliardë CHF dhe Gjermanisë me 23 miliardë CHF.
Banka me seli në Cyrih gjithashtu emëroi një drejtues të klientëve privatë për rajonin e Amerikës, me seli në SHBA, për të udhëhequr fazën tjetër të zgjerimit. “Kemi parë interes të fortë nga investitorët amerikanë”, shpjegon një zyrtar shtypi. “Një interes që, sipas mendimit tonë, duhet të ruhet në të ardhmen e afërt.” Ka hyrje të konsiderueshme në segmentet e klientëve privatë dhe institucionalë, përcjell albinfo.ch.

Ka pak firma financiare në Zvicër që u shërbejnë klientëve amerikanë. Përveç Pictet dhe Vontobel, UBS dhe Julius Bär janë veçanërisht të rëndësishme. Rregulloret e rrepta të vendosura nga Akti i Pajtueshmërisë së Taksave të Llogarive të Huaja (FATCA) që nga viti 2014, të cilat i detyrojnë institucionet të raportojnë llogaritë e amerikanëve, kanë çuar në barrë administrative, kosto dhe rreziqe ligjore, veçanërisht pas sanksioneve të vendosura nga SHBA-të.

Megjithatë, sipas ekspertëve, një gjë është e qartë: Politikat e Presidentit të SHBA-së, Donald Trump, po i shtyjnë investitorët drejt qendrave financiare qetësuese dhe të njohura si Singapori, Londra dhe Frankfurti. “Pasiguritë gjeopolitike dhe makroekonomike na bëjnë të kujtojmë vlerën e stabilitetit zviceran: sundimin e ligjit, institucionet dhe forcën e frangës”, tha për AWP Ariane de Rothschild, drejtoreshë menaxhuese e bankës Edmond de Rothschild.

Sistemi bankar zviceran ruan avantazhe të mëdha: njohuri të jashtëzakonshme, rezultat i një tradite të gjatë bankare, por edhe një ekosistem inovacioni në ESG (kriteret mjedisore, sociale dhe të qeverisjes së mirë), fintech (më shumë se 500 në Zvicër) dhe kripto-asete. Sipas Martin Hess, ekonomist në Shoqatën e Bankierëve Zviceranë (SBA), “tensionet gjeopolitike kanë errësuar perspektivën dhe kanë shkaktuar luhatje të mprehta në kurset e këmbimit: në një mjedis të tillë, siguria është bërë një mall shumë i kërkuar”. Për Zvicrën, ka përparësi. “Gatishmëria e investitorëve për të paguar një çmim për asete të sigurta çon në norma më të ulëta interesi dhe kështu kosto më të ulëta investimi për kompanitë. Konsumatorët, nga ana e tyre, paguajnë më pak për mallrat e importuara dhe kështu kanë mjete shtesë për konsum ose ndërtim pasurie”.

Zvicra mbetet numri një në shumicën e renditjeve botërore në menaxhimin e pasurisë. Nga 8,400 miliardë CHF në asete të menaxhuara nga bankat zvicerane, 45% (3,800 miliardë CHF) vijnë nga klientë të huaj, llogarit SBA. Institucionet financiare zvicerane menaxhojnë më shumë se 20% të aseteve private ndërkufitare në botë.

Raporti i AK: 120,000 austriakë në punë me kohë të plotë ende në varfëri

Rreth 120,000 punonjës në Austri llogariten midis të varfërve që punojnë pavarësisht punësimit me kohë të plotë, sipas një ankete të kohëve të fundit. Ata punojnë me kohë të plotë, por “ende nuk mund t’ia dalin mbanë” me të ardhurat e tyre. Ndërsa 54 përqind e punonjësve thanë se “jetojnë mirë” me të ardhurat e tyre, 40 përqind thanë se ishin “sa duhet” dhe gjashtë përqind thanë se ishin “jo të mjaftueshme”, sipas Indeksit të Klimës së Punës të AK. Kreu i AK Austrisë së Epërme, Andreas Stangl, sheh nevojën për veprim politik.

Që nga viti 1997, Dhoma e Punës e Austrisë së Epërme ka kryer Indeksin e Klimës së Punës së bashku me institutet kërkimore IFES dhe FORESIGHT si një tregues i kënaqësisë në punë dhe stresit të lidhur me punën. Rreth 4,000 persona anketohen çdo vit në mënyrë përfaqësuese përmes intervistave personale dhe anketave online.

Kënaqësia me të ardhurat tregon “dallime masive” në varësi të arsimit, gjinisë dhe sfondit të migrimit, shpjegoi drejtori i FORESIGHT, Christoph Hofinger, të enjten në prezantimin e indeksit në Vjenë, shkruan theinternational. Punëtorët e pakualifikuar dhe punonjësit në turizëm janë dukshëm më pak të kënaqur. Gratë gjithashtu preken më shpesh nga vështirësitë financiare sesa burrat, tha studiuesi social. Ata që kanë vështirësi me të ardhurat e tyre vuajnë më shpesh nga stresi dhe e vlerësojnë shëndetin e tyre më keq, shtoi drejtori i IFES, Reinhard Raml, transmeton albinfo.at.

“Nëse punësimi fitimprurës nuk siguron një jetesë të sigurt, jeta e përditshme bëhet një sfidë,” komentoi presidenti i AK Upper Austria, Stangl, mbi rezultatet e Indeksit aktual të Klimës së Punës. Për të zvogëluar numrin e të varfërve që punojnë, ai bëri thirrje për më shumë masa për të luftuar inflacionin në energji, qira dhe ushqim, si dhe një të drejtë ligjore për kualifikim. Përveç kësaj, praktikat profesionale duhet të lejohen të përfundojnë falas në një fazë të mëvonshme, dhe punonjësit duhet të kenë qasje në vlerësime falas dhe të garantuara nga cilësia e aftësive.

Në përgjithësi, dukshëm më shumë njerëz në Austri nuk janë në gjendje të mbulojnë kostot e jetës së përditshme. Në vitin 2024, 3.7 përqind e popullsisë – rreth 336,000 njerëz – u konsideruan në disavantazh të rëndë material dhe shoqëror, sipas anketës në të gjithë BE-në mbi të ardhurat dhe kushtet e jetesës (EU-SILC), të kryer çdo vit në Austri nga Statistics Austria. Një person konsiderohet “në disavantazh të rëndë material dhe shoqëror” nëse nuk mund të përballojë të paktën shtatë nga 13 artikujt dhe aktivitetet e jetës së përditshme të përcaktuara nga BE-ja. Këto variojnë nga shpenzime të papritura prej 1,390 € deri te pushimet vjetore dhe banesat e ngrohura në mënyrë adekuate, sipas Statistikave të Austrisë.

100 ml në bagazhin e dorës: Aeroporti i Vjenës përmbys rregulloren

Që nga viti 2006, pasagjerëve u është lejuar të transportojnë lëngje, sprej dhe xhel si parfum, pastë dhëmbësh ose shurup vetëm në enë të vogla me një maksimum prej 100 mililitrash – të paketuara në një qese plastike njëlitërshe. Qëllimi ishte të mbaheshin larg avionëve substancat potencialisht të rrezikshme. Por është pikërisht kjo rregullore që tani po përballet me fundin – në të gjithë Evropën.

Kjo trazirë është bërë e mundur nga një brez i ri skanerësh CT, i cili fillimisht vjen nga teknologjia mjekësore. Pajisjet krijojnë imazhe 3-D me rezolucion të lartë të bagazheve të dorës dhe mund të analizojnë me besueshmëri sasi më të mëdha lëngjesh me ndihmën e inteligjencës artificiale. Prandaj, Komisioni i BE-së ka vendosur: Aeroportet që kalojnë në këtë teknologji të re mund të heqin rregullin e vjetër prej 100 ml, transmeton albinfo.at.

Për pasagjerët, kjo do të thotë disa lehtësime: lëngjet nuk do të duhet të shpaketohen më në të ardhmen, mbajtja e deri në dy litra në bagazhe dore do të lejohet – dhe laptopët dhe tabletët gjithashtu mund të mbeten thjesht në xhepa.

E ardhmja ka filluar tashmë në Aeroportin e Vjenës: Një operacion pilot me skanerët e rinj CT është duke u zhvilluar aktualisht në Terminalin 3, dhe korsi të tjera kontrolli do të konvertohen gjatë këtij viti, shkruan heute.at.

Megjithatë, për momentin, limiti prej 100 mililitrash vazhdon të zbatohet zyrtarisht, edhe nëse korsitë individuale të kontrollit tashmë funksionojnë me teknologjinë e re – për të shmangur keqkuptimet dhe problemet me kontrollet e sigurisë. Nëse jeni me fat dhe tashmë udhëtoni përmes një korsie kontrolli të modernizuar, të paktën mund t’i lini pajisjet tuaja elektronike në bagazhin tuaj.

E vetmja pengesë: Vetëm disa aeroporte evropiane ende kanë pajisje të teknologjisë së lartë, duke përfshirë Berlinin, Mynihun, Milanon, Romën, Birminghamin ose Edinburgun. Por nëse gjithçka shkon sipas planit, rregulli bezdisës prej 100 ml mund të jetë së shpejti histori në të gjithë Evropën.

Cyrih: Mijëra njerëz protestuan kundër abortit

Rreth 2,000 persona demonstruan të shtunën në Cyrih-Oerlikon kundër abortit, në një “Marsh për jetën”. Ngjarja u promovua nga organizata të shumta fetare zvicerane dhe u karakterizua nga prania e kryqeve, këngëve të krishtera dhe një karroce të madhe me rrota, shkruan RSI.

Sipas policisë bashkiake, dhjetëra persona u përpoqën disa herë ta ndalonin demonstratën, transmeton albinfo.ch. Policia i paralajmëroi kundërshtarët dhe përdori hidrantë dhe irritues.

Organizatorët kritikuan vendimin për të mos lejuar marshimin në qendër të qytetit, duke theksuar natyrën paqësore të ngjarjes. Policia e justifikoi zgjedhjen me arsye hapësire dhe sigurie, duke kujtuar trazirat e kaluara.

“Marshimi për Jetën” mbahet çdo vit që nga viti 2010, të shtunën para Kreshmës Federale.

Kosovari 26-vjeçar i ikën policisë dhe hedh armën nga dritarja

Të shtunën pasdite, policia është vënë në ndjekje të një shoferi i cili i kishte ikur asaj nga një pikë kontrolli. Policët përfundimisht e gjetën makinën në një areeal të një kompanie.

Patrulla e Policisë Kantonale të St. Gallenit kishte vënë re një makinë në zonën e portit Staad pak pas orës 16 të pasdites të shtunën dhe kishte ndërmend ta ndalonte atë për inspektim, trasnmeton albinfo.ch. Kur patrulla e urdhëroi atë të ndalonte, ai iku drejt lokalitetit Thal, St. Gallen.

Ai ka drejtuar makinën përmes Rheineckut të St. Gallenit, pjesërisht në drejtimin e gabuar në rrugë me një drejtim dhe nëpër zona të ndaluara hyrjeje, sipas Policisë Kantonale të St. Gallenit, shkruan 20minuten.ch. Shoferi me këtë rast ka rrezikuar pjesëmarrësit tjerë në trafik dhe ka shkaktuar disa përplasje.

Patrullat pastaj kanë ndërprerë ndjekjen pranë Burietstrasse në Thal, St. Gallen, për arsye sigurie. Një kërkim në këmbë ka filluar menjëherë dhe makina u gjet e braktisur në ambientet e kompanisë në parkun industrial.

Policia pastaj ka kërkuar shoferin në arrati me një qen policie dhe ka arritur ta gjente dhe arrestonte atë. Ai është një 26-vjeçar kosovar, banor i rajonit, sipas policisë kantonale, përcjell albinfo.ch. Leja e tij e drejtimit ishte revokuar më parë dhe policia kërkoi një mostër gjaku dhe urine me dyshimin për drejtim mjeti nën ndikimin e alkoolit.

Ndërsa kishte qenë duke ikur, ai kishte hedhur një objekt nga dritarja, i cili më vonë u përcaktua të ishte një çantë që përmbante një armë zjarri të mbushur. Policia gjithashtu gjeti dhe sekuestroi lëndë të dyshuara narkotike.

Mynih: Për herë të parë, veshjet tradicionale shqiptare shfaqen në Oktoberfest

Për herë të parë në parakalimin e Oktoberfest në Mynih, një nga festivalet më të njohura dhe më të mëdha të vitit në Gjermani, u shfaqën veshjet tradicionale shqiptare.

Përfaqësues të komunitetit shqipfolës në Mynih, të mbështetur nga Shoqata “Iliria München”, parakaluan me simbolet dhe kostume kombëtare shqiptare, duke u bërë pjesë e kësaj feste madhështore që tërheq mijëra vizitorë nga e gjithë bota, raporton Deutsche Welle.

Organizimi i këtij parakalimi ishte mundësuar nga Shoqata “Iliria München”, e cila ka kontribuar në promovimin e kulturës shqiptare dhe forcimin e lidhjeve ndërkombëtare mes shqiptarëve dhe komunitetit gjerman, transmeton albinfo.ch.

Edhe Kanadaja e Australia njohin shtetin palestinez

Kanadaja, Australia dhe Britania e Madhe janë bërë shtetet e para që kanë zyrtarizuar njohjen ndaj shtetit të Palestinës.

Kanadaja është shteti i parë i grupit të vendeve të zhvilluara G7 që ka njoftuar njohjen, teksa përveç tyre, shtetet e tjera që kanë paralajmëruar njohjen e shtetit palestinez janë edhe Franca, Belgjika, Portugalia e Malta, transmeton albinfo.ch.

Më 22 shtator, Kombet e Bashkuara do të rifillojnë konferencën ndërkombëtare të nivelit të lartë për zgjidhjen paqësore të çështjes së Palestinës dhe zbatimin e zgjidhjes me Dy Shtete, të bashkëkryesuar nga Franca dhe Arabia Saudite. Njohjet vijnë një ditë para mbajtjes së Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në New York, në të cilën liderët kryesorë shtetërorë do të flasin për Palestinën.

Qeveria zvicerane dëshiron të kursejë 2.4 miliardë CHF në vitin 2027

Zvicra do të duhet të kursejë 2.4 miliardë CHF në vitin 2027 dhe 3 miliardë CHF në vitet 2028 dhe 2029. Qeveria ia paraqiti propozimin e saj parlamentit të premten.
Senati do ta shqyrtojë atë në sesionin e dimrit, dhe Dhoma e Përfaqësuesve në pranverë.

Pavarësisht kursimeve të bëra në buxhetet e viteve 2024 dhe 2025, deficitet strukturore prej më shumë se 2 miliardë CHF pritet të rishfaqen në vitin 2027. Këto mund të kalojnë 4 miliardë CHF deri në vitin 2029. Prandaj, qeveria ka vendosur të rishikojë shpenzimet e Konfederatës për vitin 2027. Pas konsultimeve, ajo e ka rishikuar programin e saj poshtë, duke parashikuar shkurtime prej 2.4 miliardë CHF, krahasuar me 2.7 miliardë CHF të parashikuara fillimisht. Programi përfshin pothuajse 60 masa.

3 miliardë CHF në vitin 2028

Në vitin 2028 kursimet do të jenë 3 miliardë CHF. Dhe 3.1 miliardë CHF në vitin 2029. Shpenzimet e vetë Konfederatës do të reduktohen me 300 milionë CHF nga tani deri në vitin 2028. Gati 190 milionë CHF do të kursehen në kostot e personelit në administratën federale, të paktën 100 milionë CHF nga të cilat do të vijnë nga ndryshimet në kushtet dhe afatet e punësimit.

Më shumë se gjysma e këtyre do të kërkojnë ndryshime në legjislacion. Ndryshimet e kërkuara do të grupohen së bashku në një akt të vetëm ndryshimi. Qeveria do t’i paraqesë masat që nuk kërkojnë ndryshime legjislative parlamentit kur ky të shqyrtojë buxhetin dhe planin financiar.

Mandati i jashtëm i Korporatës Zvicerane të Transmetimeve, që përfshin Swissinfo, preket gjithashtu: kontributi federal prej 19 milionë CHF, rreth gjysma e të cilit shkon te Swissinfo, do të anulohet, që do të thotë fundi i platformës dhjetëgjuhëshe në formën e saj aktuale.
“Shërbimi ndërkombëtar u krijua dhe u zhvillua në një kohë kur interneti nuk ishte ende i përhapur”, tha qeveria, duke shpjeguar vendimin. Gama e informacionit të disponueshëm jashtë vendit për Zvicrën tani është shumë gjithëpërfshirëse falë kanaleve të ndryshme mediatike, tha ajo. Masa do të zvogëlonte gjithashtu ndjeshëm barrën e përgjithshme mbi SBC-në, e cila duhet të bëjë kursime gjithsesi, shtoi ajo, transmeton albinfo.ch.

SBC aktualisht paguan të njëjtën shumë si qeveria federale për kostot operative të Swissinfo.

Nëse masat e lehtësimit refuzohen ose zvogëlohen ndjeshëm, masat e reja të lehtësimit buxhetor do të duhet të merren më herët. Edhe një herë, këto do të ndikonin kryesisht në shpenzimet që janë të lidhura vetëm dobët.
Këto përfshijnë arsimin dhe kërkimin, bashkëpunimin për zhvillim, bujqësinë dhe forcat e armatosura. Shkurtime deri në 10% në total do të ishin të nevojshme në këto fusha për të zëvendësuar programin e reduktimit. Ndërsa ushtria do të kursehej nga këto shkurtime buxhetore, fushat e tjera do të goditeshin më rëndë.
Qeveria paralajmëron se pa programin e reduktimit të buxhetit të vitit 2027, Konfederata do të duhej të financonte shpenzimet e saj në rritje.

Rreth 65,000 vullnetarë mblodhën mbeturina në të gjithë Zvicrën

Rreth 65,000 vullnetarë mblodhën mbeturina të premten dhe të shtunën gjatë Ditës Kombëtare të Pastrimit. Disa ton mbeturina u mblodhën dhe u asgjësuan siç duhet, sipas Qendrës Zvicerane të Kompetencës kundër Mbeturinave.

Në total, mbi 700 fushata pastrimi u organizuan në të gjithë Zvicrën si pjesë e edicionit të 13-të të Ditës së Pastrimit, shkruan swissinfo. Sipas Qendrës Zvicerane të Kompetencës kundër Mbeturinave (IGSU), shkolla, shoqata, bashki, kompani, grupe të vogla dhe individë, përfshirë politikanë, morën pjesë në fushatë, transmeton albinfo.ch.

Dita Kombëtare e Pastrimit është pjesë e Ditës Botërore të Pastrimit, e cila u zhvillua të shtunën. Është organizuar në Zvicër nga IGSU që nga viti 2013. Sipas organizatorëve, dita mobilizon dhjetëra mijëra vullnetarë çdo vit.

Dita e veprimit mbështetet nga Zyra Federale për Mjedisin (FOEN) dhe të tjerë. Vitin tjetër, Dita e Pastrimit do të zhvillohet më 18 dhe 19 shtator.

Miratohet ilaçi për trajtimin e depresionit pas lindjes tek gratë

Gratë që përjetojnë depresion pas lindjes do të kenë së shpejti një opsion të ri trajtimi në Bashkimin Evropian, pasi Komisioni Evropian miratoi përdorimin e ilaçit “zuranolone”.

Depresioni pas lindjes (PPD) është një çrregullim i shëndetit mendor që prek shumë gra në periudhën pas lindjes, duke shkaktuar simptoma si trishtim, ankth, lodhje dhe vështirësi në kryerjen e detyrave të përditshme.

Në komunikatën zyrtare, Komisioni thekson se depresioni pas lindjes mund të jetë një gjendje serioze dhe afatgjatë, me ndikim negativ jo vetëm për nënën, por edhe për fëmijën.

Derisa deri më tani nuk kishte trajtime të miratuara posaçërisht për këtë gjendje, dhe antidepresantët e zakonshëm shpesh duhen përdorur për një kohë të gjatë për të ndikuar në përmirësim, “zuranolone” është një ilaç i ri oral që premton uljen e simptomave pas vetëm dy javësh trajtimi.

Ky medikament u miratua pas vlerësimit të Agjencisë Evropiane të Barnave, por përdorimi i tij nuk rekomandohet gjatë shtatzënisë dhe periudhës së gjidhënies.

 

 

 

Suedia tregon se parandalimi ul kostot shëndetësore: A mund të ndjekë Zvicra këtë model?

Në Zvicër, rritja e primeve të sigurimeve shëndetësore është një shqetësim i përsëritur. Një nga zgjidhjet e propozuara është parandalimi. Përvoja suedeze tregon se investimet në programe parandaluese jo vetëm që përmirësojnë shëndetin publik, por edhe ulin shpenzimet afatgjata.

Çfarë është parandalimi?

Sipas profesor Gianluca Tognon, parandalimi nuk kufizohet te vaksinat apo kontrollet rutinë. Ai përfshin programe shkollore, vizita të synuara dhe strategji që ndihmojnë në shmangien e sëmundjeve para se ato të shfaqen. Kjo sjell më pak shtrime në spital, më pak komplikacione dhe shpenzime më të ulëta.

Suedia dhe Zvicra: dy sisteme të ndryshme

Suedia ka më pak spitale (rreth 100 kundrejt 275 në Zvicër), por ka investuar më shumë në parandalim, çka i ka lejuar të mbajë kostot nën kontroll. Sidoqoftë, edhe sistemi suedez ka sfida, si pritjet e gjata për disa terapi, transmeton albinfo.ch.

Çfarë mund të mësojë Zvicra?

Sipas Tognon, Zvicra mund të përfitojë nga disa masa të provuara në Suedi, si: depistimi i hershëm i sëmundjeve (p.sh. kontrollet për kancerin e gjirit), infermierët shkollorë, një faqe interneti dhe numër telefoni unik për informacion shëndetësor.

Këto masa mund të frenojnë rritjen e shpenzimeve, edhe pse nuk do ta zgjidhin tërësisht problemin. Në të ardhmen, mjekësia e personalizuar dhe inteligjenca artificiale mund të luajnë gjithashtu një rol të rëndësishëm.

 

Udhëtarët e shpeshtë në Zvicër nën presion: Debati mbi taksën që mund të ndryshojë fluturimet

Një iniciativë e Partisë së Gjelbër propozon një taksë për udhëtarët e shpeshtë, duke synuar të ulë ndikimin mjedisor të fluturimeve. Sipas propozimit, ata që fluturojnë shpesh duhet të paguajnë më shumë, ndërsa një fluturim në vit do të jetë i përjashtuar nga taksa, për të mos penalizuar personat me të ardhura të ulëta.

Debat i ndarë në komunitet

Sipas 20min.ch, lexuesit janë të ndarë mbi idenë: disa e mbështesin, duke theksuar se fluturimet duhet të paguajnë për kostot mjedisore dhe se duhet të targetohen ata që shkaktojnë më shumë emetime. “Fluturimi shpesh nuk është një të drejtë njerëzore, por luks i shfrenuar,” shkruan një përdorues.

Të tjerë kritikojnë taksën, duke argumentuar se çmimet e biletave duhet të rregullohen nga tregu dhe se taksat shtesë mund të ndikojnë më shumë tek konsumatorët sesa tek linjat ajrore. Disa propozojnë alternativa si taksa mbi karburantin, sistemet e personalizuara për emetimin e CO2-së dhe investime në transportin publik, transmeton albinfo.ch.

Qëndrimet kryesore:

Fluturimi duhet të paguajë për kostot e tij mjedisore.

Një fluturim në vit duhet të mbetet i përjashtuar për të mos penalizuar familjet me të ardhura të ulëta.

Disa përdorues mbrojnë lirinë e tregut dhe efektivitetin ekonomik të linjave ajrore.Debati vazhdon online, duke reflektuar tensionin mes mbrojtjes së mjedisit dhe lirisë për të udhëtuar.

Vonesa në aeroportin e Gjenevës të dielën për shkak të dërgimit të udhëtarëve në vend të gabuar

Të dielën, në aeroportin e Gjenevës janë shënuar vonesa të konsiderueshme, si pasojë e një gabimi njerëzor, ka mësuar RTS, transmeton albinfo.ch.

Sipas burimeve, udhëtarët që sapo kishin zbritur nga avionët janë përzier me udhëtarët që ishin në proces të nisjes, çka ka detyruar autoritetet e aeroportit të ndërhyjnë për arsye sigurie.

Për pasojë, të gjithë pasagjerët që ishin në pritje për të udhëtuar janë evakuuar dhe janë rikthyer për të kaluar edhe një herë përmes kontrollit të sigurisë.

Kjo situatë ka ndikuar në krijimin e vonesave të mëdha në orët e pasdites.

 

 

 

 

E ardhmja e vaksinimit pa gjilpëra?

A është e mundur të vaksinohemi pa përdorur gjilpëra? Një studim i publikuar në revistën Cell Reports tregon se një masazh i lehtë i lëkurës mund të hapë folikulat e qimeve dhe të lejojë thithjen e molekulave të mëdha, përfshirë ato të vaksinave.

Një zbulim premtues për të ardhmen e vaksinimit

Studimi është realizuar nga Institut Curie dhe King’s College London, dhe tregon se duke shtrirë butësisht lëkurën për disa minuta, hapen folikulat e qimeve, duke lejuar që substanca të mëdha të depërtojnë në lëkurë.

“Kur lëkura shtrihet në mënyrë të moderuar, krijohet një hapje në folikula që lejon molekulat e mëdha të futen”, shpjegon Elodie Segura, drejtoreshë kërkimore në INSERM dhe bashkautore e studimit.

Stimulimi i sistemit imunitar përmes lëkurës

Masazhi i lëkurës ndikon në sistemin imunitar në dy mënyra:

Qelizat e lëkurës fillojnë të prodhojnë molekula që tërheqin qelizat imunitare.

Fragmente bakteriale që ndodhen natyrshëm në sipërfaqen e lëkurës futen në trup përmes folikulave, duke “alarmuar” sistemin imunitar.

Rezultatet: Premtuese në testime

Metoda është testuar me sukses në:

Minj laboratorik

Mostra të lëkurës njerëzore

Vaksina e gripit e aplikuar në lëkurën e masazhuar ka prodhuar antitrupa mbrojtës, madje edhe pa adjuvantë (substanca që përforcojnë efektin e vaksinës), ndryshe nga injeksionet tradicionale.

Vetadministrimi i vaksinave dhe akses më i lehtë

Kjo teknikë jo vetëm që eliminon nevojën për gjilpëra, por hap rrugën për:

Vetadministrim të vaksinave, pa nevojë për personel mjekësor

Përdorim në zona me akses të kufizuar në shëndetësi

Por, duhen më shumë kërkime para se kjo metodë të dalë në tregun farmaceutik.

Pasojat për industrinë kozmetike

Zbulimi hap gjithashtu debat mbi penetrimin e produkteve kozmetike në lëkurë.

“Ne zbuluam se molekulat e kremrave kundër diellit apo kozmetikëve mund të depërtojnë më thellë në lëkurë sesa kemi menduar më parë”, shton Elodie Segura, duke nënvizuar nevojën për të rishikuar sigurinë e këtyre produkteve.