Valendat në rajonin Surselva të Graubündenit i bënë përshtypje jurisë së Turizmit të OKB-së me angazhimin e tyre ndaj zhvillimit holistik dhe të qëndrueshëm të turizmit dhe me iniciativat e ndryshme për të ruajtur, promovuar dhe rritur vlerën turistike të trashëgimisë kulturore dhe burimeve natyrore. Për më tepër, komuna Evolène e Valais u zgjodh për të marrë pjesë në programin e përmirësimit të Fshatrave më të Mira Turistike për fshatrat me potencial të madh që ende nuk i plotësojnë plotësisht kriteret, transmeton albinfo.ch.

Tashmë në dhjetë «Fshatrat më të Mirë Turistikë» në Zvicër

Për edicionin e pestë të kësaj iniciative ndërkombëtare në vitin 2025, OKB-ja për Turizmin mori mbi 270 aplikime nga 65 shtete anëtare. Fshatrat turistikë ku aktivitetet tradicionale si bujqësia dhe pylltaria janë të rëndësishme, të cilat përdorin turizmin si një mjet për të promovuar dhe ruajtur trashëgiminë e tyre kulturore dhe të cilat janë të përkushtuara ndaj zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit, ishin të kualifikuar për të aplikuar për çmimin. Një juri zvicerane e përbërë nga përfaqësues nga Sekretariati Shtetëror për Çështjet Ekonomike (SECO), Federata Zvicerane e Turizmit (STV) dhe Turizmi i Zvicrës (ST), paraqiti kandidaturat e dy fshatrave Evolène (VS) dhe Valendas (GR) në OKB-në për Turizëm në verën e vitit 2025 si para-përzgjedhje zvicerane. Valendas në fund të fundit i bëri përshtypje edhe jurisë ndërkombëtare të OKB-së për Turizmin. Ceremonia zyrtare e ndarjes së çmimeve për “Fshatrat më të Mirë Turistikë” u zhvillua gjatë takimit të tretë vjetor të rrjetit BTV në qytetin Huzhou (Provinca Zhejiang, Kinë).

Së bashku me fshatrat Andermatt (UR), Gruyères (FR), Morcote (TI), Murten (FR), Romoos (LU), Saas-Fee (VS), Saint-Ursanne (JU), Splügen (GR) dhe Valposchiavo (GR), të cilat janë vlerësuar në vitet e mëparshme, Zvicra tani ka dhjetë “Fshatrat më të Mira Turistike”.

Përveç kësaj njohjeje, fshatrat fitues përfitojnë nga fushatat globale mediatike nga OKB-ja për Turizmin. Çmimi u jep fshatrave dukshmëri shtesë dhe u lejon atyre të pozicionohen në përputhje me rrethanat. Ata gjithashtu fitojnë akses në një rrjet ndërkombëtar dhe kombëtar për shkëmbimin e përvojave, transferimin e njohurive dhe mundësitë e trajnimit.

Kompanitë e sigurimeve shëndetësore po i inkurajojnë mbajtësit e policave të përdorin ilaçe gjenerike në vend të atyre origjinale, për të kursyer para.

Megjithatë, kostoja e ilaçeve gjenerike në Zvicër mbetet një nga më të lartat në Evropë, shkruan The Local, transmeton albinfo.ch.

“Krahasuar me vende si Franca ose Gjermania, ku këto produkte janë shumë më të arritshme, ndryshimi është i habitshëm”, sipas ekspertit të shëndetit në Gjenevë, Bernard Hirschel.

“Disa ilaçe gjenerike elektronike në fakt mund të kushtojnë deri në dhjetë herë më shumë në Zvicër”, theksoi ai. “Dallimi i madh me vendet fqinje vazhdon dhe po përkeqësohet.”

Vendimi i autoriteteve të Gjenevës për të ndaluar nxënësit që jetojnë në periferitë dhe fshatrat franceze përreth qytetit zviceran ka lënë prindërit të zemëruar, fëmijët të shqetësuar dhe komunat franceze të tërbuara që u është dashur të pranojnë më shumë se 2,000 fëmijë shtesë në klasat e tyre, shkruan The Local, transmeton albinfo.ch.

“Jemi bërë qytetarë zviceranë të klasit të dytë”, u ankua Joana, një nënë 35-vjeçare me dy fëmijë, duke refuzuar të japë mbiemrin e saj për arsye profesionale.

Ashtu si shumë udhëtarë ndërkufitarë, Joana, e cila punon në kujdesin shëndetësor, u largua nga Gjeneva për shkak të mungesës së strehimit të përballueshëm.

“Ne ramë dakord të linim shtëpinë tonë nën standard në qendër të qytetit për t’u zhvendosur në fshat – por kalimi i kufirit ishte i kushtëzuar nga qasja në shkollat ​​zvicerane”, i tha ajo AFP-së.

Gjeneva, shtëpi e institucioneve të shumta ndërkombëtare, është një nga qytetet më të shtrenjta në botë për të jetuar.

Pozicioni i saj është gjeografikisht i çuditshëm: qyteti zviceran është pothuajse tërësisht i rrethuar nga Franca.

Asnjë vend në kantonin e Gjenevës nuk është më shumë se 5.5 kilometra larg kufirit francez.

Rreth 115,000 njerëz punojnë në Gjenevë, por jetojnë përtej kufirit, ku kostoja e jetesës është më e lirë.

‘Nuk jemi të lumtur’

Fshati francez Bossey është shtëpia e punëtorëve ndërkufitarë, shumë prej të cilëve shtetas zviceranë që nuk kanë mundësi të jetojnë në Gjenevë.

Kryebashkiaku i tij, Jean-Luc Pecorini, mund ta shohë kufirin nga zyra e tij, më pak se 100 metra larg në anën tjetër të autostradës.

“Nuk jemi të lumtur”, i tha ai AFP-së, duke evokuar një ndjenjë të ndarë nga kryetarë të tjerë francezë të bashkive.

Ai e quajti vendimin e Gjenevës – të marrë në qershor dhe që hyn në fuqi në fillim të vitit të ardhshëm shkollor në shtator 2026 – “të menjëhershëm”.

Hapja e një klase të re do të kushtonte rreth 80,000 euro (74,000 franga), shpjegoi ai.

Një burim me njohuri për shifrat, i cili nuk donte të identifikohej, i tha AFP-së se rreth 2,500 nxënës do të prekeshin fillimisht, të ndjekur nga “një rrjedhë e vazhdueshme nxënësish” që përndryshe do të kishin shkuar në shkollat ​​zvicerane më vonë. Ndërsa disa janë francezë, 80 përqind e të prekurve janë zviceranë. Pasojat financiare për Francën vlerësohen në rreth 60 milionë euro në kostot e shkollimit dhe infrastrukturës, plus 15 milionë euro të tjera në vit më pas, tha burimi.

Rritja demografike e Gjenevës

Gjeneva po refuzon të lëvizë, duke përmendur presionin demografik dhe mungesën e vendeve në shkollë. Ndryshimi përfaqëson “një kursim prej pak më shumë se 27 milionë frangash (29 milionë euro) gjatë katër viteve”, thanë autoritetet e Gjenevës për AFP-në.

Roberto Balsa, një punonjës 47-vjeçar i IT-së ndërkufitare, tha se lajmi ishte “shumë brutal” për vajzën e tij shtatëvjeçare. Disa prindër kanë paraqitur ankesa ligjore në Gjenevë, ndërsa të tjerë kanë nënshkruar një peticion online.

Emmanuel, baba i katër fëmijëve i prekur nga vendimi, i cili nuk donte të jepte mbiemrin e tij, e quajti qëndrimin e Gjenevës “diskriminues”, duke vënë në dukje se të ashtuquajturit punëtorë “frontalë” si ai paguajnë taksat e tyre në Zvicër, me vetëm një të tretën e dërguar në Francë.

Prefektura rajonale Auvergne-Rhone-Alpes e Francës i tha AFP-së se autoritetet franceze “nuk mund të pranojnë më” që Gjeneva të zhvendosë ndikimin e problemeve të saj në Francën fqinje “pa ndonjë konsideratë të vërtetë të ndikimit financiar”.

Duke përjashtuar nxënësit, shumica e të cilëve janë zviceranë dhe synojnë të punojnë në Zvicër, “Gjeneva po eksporton barrën e shkollimit në Francë, ndërsa shkollat ​​tona janë tashmë nën presion të rëndë për sa i përket kapacitetit”, tha ajo.

Nga 27 tetori, SWISS dhe SBB do të shtojnë qytetet e St. Gallen, Konstanz dhe Locarno në rrjetin e tyre të Hekurudhës Ajrore, nëpërmjet Aeroportit të Cyrihut.

“Ky zgjerim e çon numrin total të destinacioneve të Hekurudhës Ajrore në 24 dhe e bën lidhjen midis trenit dhe aeroplanit edhe më të lehtë për udhëtarët”, thanë të dy kompanitë në një njoftim të përbashkët për shtyp, shkruan The Local, transmeton albinfo.ch.

Ato janë qytetet e Bazelit, Bellinzonës, Bernës, Brigut, Friburgut, Gjenevës, Interlakenit, Lozanës, Luganos, Lucernës, Montreuxit, Sierre-s, Sionit, Vevey-t dhe Visp-it.

Kryeqyteti i Graubündenit, Chur, si dhe vendpushimet e njohura alpine në atë kanton – Davos, Klosters dhe St. Moritz – janë gjithashtu pjesë e sistemit.

Për më tepër, ky kombinim biletash fluturimi dhe treni mbulon edhe dy stacione të huaja: Munihun në Gjermani dhe Bregenzin në Austri, të cilat janë të lidhura me aeroportin e Cyrihut.

Si mund të përfitoni nga ky sistem?

Shërbimi u lançua për herë të parë në vitin 2020 gjatë pandemisë Covid, kur 10 fluturime ditore midis aeroporteve të Cyrihut dhe Gjenevës u pakësuan në vetëm dy, dhe në vend të kësaj, trenat u vunë në shërbim midis dy qendrave.

Ja se si funksionon: nëse dëshironi të merrni një tren nga një prej qyteteve të mësipërme për në Aeroportin e Cyrihut ose Gjenevës, nuk keni më nevojë të blini veçmas një biletë treni dhe një biletë avioni.

Në vend të kësaj, duhet të bëni vetëm një rezervim me SWISS për të gjithë udhëtimin me tren dhe aeroplan.

“Kur nis udhëtimin, udhëtari duhet të regjistrohet vetëm një herë, dhe më pas do t’i lëshohet karta e hipjes në bord (e cila përfshin biletën e trenit) direkt nga SWISS,” tha linja ajrore.

Në Shkup do të mbahet raundi i dytë i zgjedhjeve lokale, ku qytetarët do të zgjedhin mes Orce Gjorgjievskit nga koalicioni “Maqedonia Jote”, i udhëhequr nga VMRO-DPMNE, dhe kandidatit të “E Majta”, Amar Mecinoviq, të cilët fituan më shumë vota në raundin e parë.

Sipas të dhënave të Komisionit Shtetëror të Zgjedhjeve (KSHZ), pas numërimit të 99,92% të votave, Gjorgjievski ka marrë mbështetjen e 91.582 qytetarëve të Shkupit, ose 39,43%, ndërsa Mecinoviq ka fituar 30.659 vota, përkatësisht 13,20%, transmeton albinfo.ch.

Pas tyre renditen Bashkim Bakiu nga koalicioni VLEN me 27.864 vota (12,00%), Kaja Shukova nga LSDM me 26.714 (11,50%) dhe Skender Rexhepi nga AKI me 26.062 (12,22%).

Raund i dytë do të mbahet edhe në komunën e Aerodromit, ku kandidati i VMRO-DPMNE-së, Dejan Mitevski, fitoi 49,09% të votave, përpara kandidatit të LSDM-së, Aleksandar Trajanovski, i cili mori 20,79%.

Në Butel, në raundin e parë fitoi kryetari aktual Darko Kostovski nga VMRO-DPMNE me 52,96%, pësuar nga Isamedin Azizit nga AKI, i cili mori 28,17%.

Edhe në komunën Gazi Babë, kryetari aktual Boban Stefkovski nga VMRO-DPMNE siguroi fitore në raundin e parë me 58,42%, përpara Vllatko Mitovskit nga LSDM me 18,00%.

Kandidati Aleksandar Stojkovski nga VMRO-DPMNE u rizgjodh për kryetar të komunës Gjorçe Petrov me 55,73% të votave, ndërsa kundërkandidati i tij nga LSDM, Kostadin Acevski, fitoi 18,37%.

Në komunën Karposh do të ketë raund të dytë – Sotir Lukrovski nga VMRO-DPMNE fitoi 34,51%, dhe Stevço Jakimovskit nga GROM me 29,40%.

Në Kisella Vodë, Beti Stamenkovska Trajkovska nga VMRO-DPMNE fitoi në raundin e parë me 57,36% të votave, ndërsa Jane Acevski nga “E Majta” mori 16,81%. Në komunën Qendër, kryetari do të zgjidhet në raundin e dytë mes Goran Gerasimovskit nga LSDM, i cili mori 38,21%, dhe Mirosllav Labudoviqit nga “ZNAM”, me 25,53%.

Në Saraj, në raundin e parë fitoi Muhamet Elmazi nga VLEN me 50,28%, përpara Blerant Ramadanit nga AKI me 47,55%.

Izet Mexhiti nga VLEN do të jetë kryetari i ri i komunës Çair, pasi fitoi 51,82% të votave, ndërsa Bujar Osmani nga AKI mori 40,39%.

Në komunën Shuto Orizare në raundin e dytë do të përballen Kurto Dudush nga “Unioni i Romëve” me 36,57% të votave dhe Erdjan Demir nga VMRO-DPMNE me 20,69%. Sipas ligjit, në raundin e parë kryetar komune shpallet kandidati që ka fituar shumicën e votave nga qytetarët që kanë marrë pjesë në votim, me kusht që të ketë votuar të paktën një e treta e numrit të përgjithshëm të votuesve të regjistruar në listën zgjedhore përkatëse.

Nëse në raundin e parë nuk del në votim një e treta e trupit votues, procesi zgjedhor përsëritet për atë komunë.

Zgjedhjet për kryetarë komunash zhvillohen sipas sistemit mazhoritar, ndërsa zgjedhjet për këshillat komunalë sipas sistemit proporcional, në një raund të vetëm.

Raundi i dytë i zgjedhjeve lokale do të mbahet më 2 nëntor.

Autoritetet komunale po punojnë për të pastruar pjesën tjetër të Sorte në kantonin Mesox të Graubünden, por ende presin një përgjigje nga Berna, raporton SRF, transmeton albinfo.ch.

Familja Scarpetta është e para që merr leje për t’u kthyer në shtëpinë e tyre në Sorte, një lagje e Lostallo-s. Shtëpia e tyre tani nuk është më në “zonën e kuqe”, një zonë ku njerëzit janë në rrezik në rast të një incidenti. Një incident i tillë ndodhi në qershor 2024. Një stuhi në luginën Mesox në kantonin Graubünden çoi në një rrëshqitje dheu të mëvonshme, duke vrarë dy persona dhe duke lënë një tjetër të zhdukur. Dëmi arriti në dhjetëra milionë euro. Në atë kohë, nuk ishte e qartë nëse njerëzit do të ishin në gjendje të ktheheshin në shtëpitë e tyre.

Më shumë se një vit pas stuhisë shkatërruese, Nadia Scarpetta është e lumtur që është kthyer. Por gëzimi i saj është i përzier me keqardhje: “Ndihemi shumë keq për fqinjët tanë që nuk mund të kthehen ende”, tha ajo për Radion dhe Televizionin e Zvicrës italishtfolëse (RSI).

“Do të kishte qenë mirë të ktheheshim së bashku për të ringjallur këtë zonë. Por jemi të bindur se edhe ata do të jenë në gjendje të kthehen së shpejti.” Vetëm një apartament tjetër në Sorte është hequr nga zona e kuqe, por kjo është një shtëpi e dytë.

Nadia Scarpetta dhe familja e saj nuk e menduan kurrë të mos ktheheshin. “Shpresa nuk na zhgënjeu”, thotë ajo. Kthimi i çelësit në bravë ishte një moment gëzimi: “Më në fund të qenit përsëri në shtëpi, ku jemi më të pavarur dhe mund të lëvizim lirisht, ishte një lehtësim i madh.”

Autoritetet bashkiake po punojnë aktualisht për pastrimin e pjesës tjetër të distriktit. Megjithatë, ata ende presin reagime nga Zyra Federale për Mjedisin në lidhje me projektin mbrojtës të bashkisë. “Nëse opsioni që propozuam pranohet, do të ndërtohet një barrierë mbrojtëse”, shpjegon Moreno Monticelli, kryetar i bashkisë së Lostallos. Kjo do të lejonte që zona e kuqe të bëhej përsëri një zonë e sigurt, duke lejuar më shumë njerëz të kthehen.

Por edhe atëherë, banorët nuk janë plotësisht jashtë rrezikut. “Në rast urgjence, duhet të jemi të përgatitur të largohemi nga shtëpia”, thotë Nadia Scarpetta. Ajo dhe familja e saj kanë marrë udhëzime nga bashkia se si të sillen dhe ku të shkojnë në rast të niveleve të alarmit katër deri në pesë. “Gjatë ditës, kur është niveli katër i alarmit dhe ka stuhi të forta, duhet të largohemi nga shtëpia; natën, duhet të vlerësojmë situatën dhe ndoshta të ngjitemi në papafingo.”

Hap rubinetin dhe merr ujë të pijshëm. Është diçka e zakonshme në Zvicër. Por që kjo të funksionojë, rezervuarët e ujit të pijshëm janë të nevojshëm në shumë vende. Kjo është edhe rasti pak jashtë Bernës. Mannenberg është emri i rezervuarit që ka furnizuar me ujë të pijshëm qytetin dhe rajonin e Bernës për më shumë se 100 vjet, raporton SRF, transmeton albinfo.ch.

Meqenëse rezervuari i vjetër nuk i plotësonte më standardet e sotme, një i ri, më i madh, u ndërtua gjatë katër viteve të fundit. Tani është në funksion. Ka një kapacitet prej 30,000 metrash kub ujë të pijshëm, duke e bërë atë rezervuarin më të madh të ujit të pijshëm në kantonin e Bernës.

Shoqata siguron furnizimin bazë me ujë të pijshëm për pothuajse 300,000 njerëz.

Rezervuari Mannenberg ndodhet midis komunave Bolligen dhe Ittigen dhe përmbush nevojat ditore të 135,000 banorëve. Së bashku me rezervuarët e tjerë të Shoqatës së Ujit të Rajonit të Bernës, ai furnizon 32 komuna me ujë të pijshëm.

Megjithatë, ndërtimi nuk vazhdoi pa rezistencë. Problemi kryesor ishte një sipërfaqe e madhe pylli që duhej të pastrohej. Gjithsej shtatë fusha futbolli duhej të lironin vendin për vendin e ndërtimit. Pati kundërshtime të ndryshme, por në fund Kantoni i Bernës dha lejen e pastrimit.

Uji i ruajtur në rezervuarin Mannenberg vjen nga pellgu i ujërave nëntokësore Aeschau në Luginën Emmental. Nga atje, rrjedh pa energji në një distancë prej 33.5 kilometrash deri në rezervuar – një udhëtim që zgjat tetë orë. “Ky ujë nëntokësor është shumë i pastër dhe mund të konsumohet në mënyrë të sigurt dhe pa trajtim”, thotë Thomas Ammon, menaxher i përgjithshëm i projektit në Shoqatën e Ujit të Rajonit të Bernës. Uji monitorohet vazhdimisht, jo vetëm me pajisje moderne analitike, por edhe me peshq.

Pilingonat notojnë në një akuarium të vogël. Këta peshq të vegjël të ujërave të ëmbla pa luspa i përkasin familjes së karpit dhe jetojnë në ujëra të freskëta, të pastra dhe të pasura me oksigjen. “Këta peshq reagojnë shumë ndjeshëm ndaj ndryshimeve në ujë”, thotë Thomas Ammon.

Peshqit e vegjël monitorohen gjithashtu 24 orë në ditë – me një kamera: “Nëse ata shfaqnin sjellje të çuditshme dhe të panatyrshme, kjo do të regjistrohej nga softueri”, thotë Ammon. Nëse kjo ndodhte, menaxheri i pusit do të njoftohej.

Në këtë rast, do të duhej të kontrollohej në vend në rezervuar për të parë nëse ndonjë ndryshim ishte i dukshëm edhe në instrumentet matëse. “Në rastin më të keq, do të na duhej ta mbyllnim rezervuarin”, thotë Thomas Ammon. “Peshqit janë në thelb rezerva jonë biologjike”.

Megjithatë, furnizimi me ujë përballet gjithashtu me sfida themelore, pasi substanca të reja që potencialisht mund të jenë të rrezikshme për shëndetin vazhdojnë të shfaqen. “Ky është një rrezik latent për furnizimin me ujë”, thotë Martin Frey, Drejtor Menaxhues i Shoqatës së Ujit të Rajonit të Bernës.

Ai sheh një të ardhme sfiduese përpara. Nëse uji papritmas do të kishte nevojë të trajtohej, automatikisht do të kushtonte shumë më tepër. “Ne kemi monitorim gjithëpërfshirës në mënyrë që të mund të identifikojmë zhvillimet herët”, thotë Frey.

“Nuk e dimë se cilat substanca të përdorura sot do të jenë problem nesër.” As nuk dimë se si t’i largojmë këto substanca nga uji. Prandaj, shoqata e ujit është e përkushtuar për mbrojtjen parandaluese të ujërave nëntokësore në mënyrë që këto substanca të mos hyjnë në ciklin e ujit që në fillim.