Kantoni zviceran i Gjenevës është prekur gjithashtu nga një shpërthim i brumbujve japonezë. Kantoni po zbaton masa për të frenuar përhapjen e tyre.

Zona shtrihet në komunat Corsier, Meinier dhe Collonge-Bellerive, njoftoi të enjten Departamenti i Territorit, duke theksuar se ky insekt ekzotik shkakton dëme të mëdha në të korra dhe bimë në përgjithësi.

Prandaj është e ndaluar të ujiten lëndinat brenda një rrezeje prej një kilometri nga shpërthimi për të parandaluar zhvillimin e larvave që banojnë në tokë, shkruan swissinfo, transmeton albinfo.ch.

Ky shpërthim i parë i kufizuar u identifikua falë masave të gjera të kurtheve të kryera nga kantoni pas kapjeve të izoluara të raportuara në korrik. Pesë individë u kapën në një kurth në zonën Arve-Lac, ndërsa kurthet e tjera rezultuan negative.

Ky brumbull po përhapet me shpejtësi në Zvicër dhe Evropë. Kushdo që zbulon një të tillë duhet ta raportojë atë.

Nga tarifat më të larta të shkollimit për studentët e huaj, deri te çështjet e nxehta që do të votohen në një referendum kombëtar – këto janë disa nga ndryshimet që mund të prisni në Zvicër në shtator 2025.

1 shtator: ‘Sfida e Lëvizshmërisë’ e Bazelit

Sfida e lëvizshmërisë “31DAYS Basel” fillon në shtator dhe zgjat deri më 31 nëntor.

Ja se si funksionon: Nëse hiqni dorë nga makina juaj për një muaj brenda këtij afati kohor, do të keni të drejtë të përdorni transportin publik falas gjatë kësaj periudhe.

Nëse jetoni në Bazel dhe dëshironi të merrni pjesë në këtë ‘sfidë’ miqësore me mjedisin, mund të gjeni më shumë informacion rreth saj këtu.

8 shtator: Sesioni i vjeshtës i parlamentit

Deputetët nga të dy dhomat e parlamentit do të debatojnë, deri më 26 shtator, dhjetëra çështje në axhendën e tyre.

Ata gjithashtu do të votojnë për çështjet e mbetura nga sesionet e mëparshme.

Ato përfshijnë, ndër të tjera, lëvizjen për të kriminalizuar ‘përndjekjen obsesive’; miratimin e taksimit individual të çifteve të martuara; si dhe ligji federal mbi Furnizimin Ekonomik Kombëtar, që synon të garantojë furnizimin e vendit me mallra dhe shërbime thelbësore në rast të një mungese serioze, transmeton albinfo.ch.

8 dhe 18 shtator: Studentët e huaj do të paguajnë tarifa më të larta shkollimi

Kur të fillojë viti i ri akademik në Institutin Politeknik Federal të Lozanës (EPFL) më 8 shtator dhe në institucionin e tij simotër ETH në Cyrih më 18 shtator, studentët ndërkombëtarë do të shohin tarifat e tyre të shkollimit të trefishohen.

Kjo do të thotë që tarifat e tyre për semestër do të rriten nga 730 në 2,190 franga, shkruan thelocal.

Megjithatë, rritja do të zbatohet vetëm për studentët e rinj; ata që janë tashmë të regjistruar në të dy universitetet mund të përfundojnë studimet e tyre me tarifat e vjetra.

Këto rritje kanë për qëllim të kompensojnë kontributet më të ulëta federale sepse ndihma financiare e qeverisë për të dy institutet publike është ulur ndjeshëm.

11 dhe 21 shtator: Ditët e Falënderimeve

Ndryshe nga Amerika e Veriut, ku Dita e Falënderimeve festohet në vjeshtë (tetor në Kanada dhe nëntor në Shtetet e Bashkuara), versioni zviceran, pa gjelin e detit, shënohet të dielën e tretë të shtatorit.

E njohur si Eidgenössischer Dank-, Buss- und Bettag në gjermanisht, Jeûne fédéral në frëngjisht, Digiuno federale në italisht dhe Rogaziun federala në romansh, Dita Federale e Falënderimeve, Pendimit dhe Lutjes festohet në të gjithë Zvicrën, me përjashtim të Gjenevës, e cila ka festën e saj të krahasueshme, le Jeûne genevois, e cila festohet këtë vit më 11 shtator.

22 shtator: Fillon vjeshta

I ashtuquajturi Ekuinoksi Vjeshtor shënon fillimin zyrtar të vjeshtës në Hemisferën Veriore.

Në Zvicër, ajo do të fillojë zyrtarisht në orën 8:44 të mëngjesit në këtë ditë.

Është shumë herët për të ditur paraprakisht se si do të jetë moti kur të fillojë zyrtarisht vjeshta, por pas një vere me disa periudha jashtëzakonisht të nxehta, shumica e njerëzve ndoshta presin me padurim ditë me diell dhe më të freskëta (por jo SHUMË të freskëta).

28 shtator: Referendume

Votuesit zviceranë do të duhet të vendosin për dy çështje në këtë raund të dytë të referendumeve kombëtare – të dyja të diskutueshme.

E para ka të bëjë me provën elektronike të identitetit (e-ID).

Votuesit e kishin refuzuar tashmë këtë legjislacion në vitin 2021, kryesisht sepse do të lëshohej nga kompani private.

Ligji i ri, i “përmirësuar” përcakton që qeveria federale do të lëshojë e-ID dhe do të operojë infrastrukturën teknike të kërkuar, duke siguruar kështu mbrojtjen më të mirë të mundshme të privatësisë dhe sigurisë së të dhënave.

Çështja megjithatë mbetet e diskutueshme, me disa që pretendojnë se ky lloj dokumenti dixhital nuk do të jetë ende plotësisht i sigurt dhe mund të shkelë privatësinë e mbajtësve të tij.

Çështja e dytë në lojë është vlera e imputuar e qirasë.

Kjo i referohet një termi tatimor që përdoret për të përshkruar vlerën teorike të qirasë që do të duhej të paguanit nëse do të merrnit me qira pronën tuaj.

Në Zvicër, kjo vlerë përdoret për të llogaritur taksat, edhe nëse jetoni në apartamentin ose shtëpinë tuaj dhe nuk paguani qira.

Në këmbim, ju mund të zbritni interesin e hipotekës dhe kostot e mirëmbajtjes nga të ardhurat tuaja të tatueshme.

Por parlamenti ka miratuar një ndryshim në ligj (i cili është hedhur për votim më 28 shtator) që heq taksimin e vlerës së qirasë së imputuar dhe kufizon opsionet për të bërë zbritje. Kjo vlen si për shtëpitë kryesore ashtu edhe për shtëpitë e dyta.

Në të njëjtën kohë, deputetët kanë miratuar një ndryshim në Kushtetutë që u lejon kantoneve të futin një taksë të veçantë mbi pronën për shtëpitë e dyta.

Sa i përket udhëtimit:

Me tren

Nga 30 gushti deri më 13 shtator, trenat e EuroCity për në Milano nga Bazeli, Berna dhe Gjeneva do të udhëtojnë vetëm për në/nga Domodossola për shkak të punimeve në binarë në Itali.

Disa trena të EuroCity midis Gjenevës, Lozanës dhe Milanos do të anulohen plotësisht gjatë kësaj kohe.

Për t’u siguruar që të mund të udhëtoni nga Zvicra në Milano, pjesën tjetër të Italisë dhe të ktheheni përsëri në shtëpi, SBB dhe Trenitalia po organizojnë autobusë zëvendësues në itinerarin e prekur.

Transporti ajror

EasyJet do të përurojë një itinerar të ri më 4 shtator: një fluturim direkt nga Gjeneva në qytetin polak të Krakovës.

Këto fluturime do të operojnë të enjteve dhe të dielave nga shtatori deri në tetor, dhe të hënave dhe të premteve nga nëntori.

Kompania zvicerane e paneleve diellore Mons Solar ka deklaruar falimentimin, ndërsa industria vendase përballet me një ulje të subvencioneve shtetërore.

Me pandeminë e koronavirusit dhe krizën energjetike disa vite më parë, tregu për sistemet diellore përjetoi një bum të vërtetë. Shifrat nga shoqata e industrisë Swissolar tregojnë se vitin e kaluar, mbi 300,000 sisteme diellore u lidhën me rrjetin në Zvicër, rreth 55,000 më shumë se vitin e kaluar.

Ku ka kërkesë të lartë, ka edhe shumë furnizim, thotë Matthias Egli, Drejtor Menaxhues i Swissolar, shoqatës zvicerane të energjisë diellore. Industria është rritur me rreth 50% në vit gjatë disa viteve.

Shumë kompani të reja janë bashkuar dhe deri në 60,000 sisteme po instalohen çdo vit. Kjo e vë në rrugën e duhur zgjerimin e energjive të rinovueshme, transmeton albinfo.ch.

Ndërtimi i centraleve diellore është i dëshiruar politikisht dhe për këtë arsye mbështetet financiarisht – nga qeveria federale, kantonet dhe bashkitë. Appenzell Ausserrhoden, për shembull, është i përfshirë drejtpërdrejt në ndërtimin e sistemeve private, shkruan swissinfo.

Kjo ka motivuar shumë njerëz, thotë Oskar Fässler, një konsulent energjie me shoqatën private Energie. “Falë subvencioneve, pati një bum të vërtetë shtesë  i cili për fat të keq tani është sheshuar”, i tha ai transmetuesit publik zviceran SRF. Kjo për shkak se stimujt financiarë po pakësohen.

Duke filluar nga shtatori, kantoni Appenzell Outer-Rhodes do të paguajë gjysmën e shumës së mëparshme. Një sistem diellor për një shtëpi familjare kushton rreth 30,000 deri në 40,000 CHF. Më parë, qeveria federale ofronte 5,000 CHF, dhe kantoni ofronte të njëjtën shumë.

Tani, kantoni do të paguajë vetëm 2,500 CHF. Përveç kësaj, ekzistojnë pasiguri ligjore aktuale, duke i detyruar shumë kompani të presin para se të investojnë.

Vala e falimentimeve?

Kjo ka një ndikim të drejtpërdrejtë në kompanitë diellore. Librat e porosive nuk janë më të plotë, presioni i çmimeve po rritet dhe konkurrenca po intensifikohet dhe Swissolar pret që bumi të mbarojë.

“Në vitin 2025, mund të presim edhe rënie të numrave krahasuar me vitin e kaluar”, tha Egli. Shumë ofrues të rinj kanë hyrë në treg tani  në një kohë kur situata po bëhet gjithnjë e më sfiduese.

Konkurrenca është e prekshme dhe kompanitë individuale po përballen me presion. Përveç Mons Solar, kompani të tjera mund të përballen me vështirësi financiare. A po afrohet një valë falimentimesh? Kjo do të bëhet e qartë vetëm në muajt në vijim, thotë Egli. Zyra e Falimentimit të Kantonit të St Gallen deklaroi në përgjigje të një pyetjeje se nuk mbledh shifra specifike për industrinë.

Eksportet zvicerane të arit në Shtetet e Bashkuara u rritën ndjeshëm në korrik. U dërgua pothuajse pesë herë më shumë metal i çmuar krahasuar me vitin e kaluar  54 ton me vlerë pothuajse 4.7 miliardë franga zvicerane.

Muajin e kaluar, Zvicra eksportoi gjithsej 139 ton ar me vlerë 12 miliardë franga zvicerane, një rritje prej më shumë se gjysma, sipas shifrave të publikuara të enjten nga Zyra Federale e Doganave dhe Mbrojtjes Kufitare (FOCP).

Në gjashtë muajt e parë të vitit, rreth 480 ton metal të çmuar u larguan nga Zvicra për në SHBA, me vlerë pothuajse 40 miliardë franga zvicerane. Një vit më parë, dërgesat ishin kufizuar në 26 ton, përpara se të ngjiteshin në 127 ton në gjysmën e dytë të vitit. Midis janarit dhe marsit, vëllimet luhateshin midis 118 dhe 219 tonëve, transmeton albinfo.ch.

Oreksi për lingota të përpunuara në rafineritë zvicerane u nxit nga grumbullimi i stoqeve në anën tjetër të Atlantikut, me qëllim shmangien e çdo mbitakse nga administrata e Presidentit Donald Trump. Metali i çmuar luajti gjithashtu rolin e tij si një strehë e sigurt përballë një dollari të dobët.

Në fillim të gushtit, Shoqata Zvicerane e Prodhuesve dhe Tregtarëve të Metaleve të Çmuara (ASFCMP) djersiti shumë kur mendoi se lingotat do t’i nënshtroheshin tarifave doganore prej 39%, si mallrat e tjera që mbanin kryqin e bardhë që hynin në SHBA.

Menjëherë më pas, Trump njoftoi në platformën e tij Truth Social se “ari nuk do t’i nënshtrohet tarifave!” Shoqata tregtare po pret një “vendim formal dhe detyrues” për këtë përjashtim.

Akullnaja Aletsch në Zvicër ka të ngjarë të zhduket deri në vitin 2100 nëse nuk ndërmerret asgjë, sipas Legambiente, një grupi italian që monitoron shëndetin e akullnajave në Itali dhe jashtë saj.

“Akullnaja Aletsch duket si një oqean akulli në vështirësi të madhe, pavarësisht reshjeve të fundit të dëborës në korrik”, thanë ekologët dhe shkencëtarët e pranishëm në një konferencë për shtyp.

Midis viteve 2000 dhe 2023, akullnaja është tërhequr me një mesatare prej 40 metrash në vit, sipas Glamos, rrjetit zviceran të monitorimit të akullnajave.

Me këtë ritëm, dhe pa marrë parasysh një nivel më të lartë të ngrohjes globale se sot, akullnaja do të zhduket në formën e saj aktuale deri në vitin 2100, “duke lënë vetëm copa akulli në lartësitë më të larta”.

Situatë shqetësuese

Studimi, i kryer bashkërisht nga Glacier Caravan i Legambiente, organizata kryesore mjedisore e Italisë, CIPRA Italia dhe Fondacioni Italian i Glaciologjisë, nxori në pah brishtësinë dhe paqëndrueshmërinë gjithnjë e më shqetësuese të akullnajës më të madhe në Alpe.

“Ne jemi kryesisht të shqetësuar për praninë e moreneve të paqëndrueshme dhe fajeve aktive përgjatë shpateve të sipërme të akullnajës”, shpjegojnë ekspertët. “Arsyeja për këtë? Kriza klimatike, me rritjen e perceptuar të temperaturave në Alpe prej 2.9 gradësh që nga kohërat para-industriale (1850), sipas Shërbimit Zviceran të Klimës.”

“Në akullnajën Aletsch, kemi parë se si shëndeti i akullnajës ndikon gjithashtu në stabilitetin e shpateve”, vazhdon Marco Giardino, profesor i akullnajave në Universitetin e Torinos, transmeton albinfo.ch.

“Reduktimi gradual i vëllimit të kësaj akullnaje ka shkaktuar një seri deformimesh në anën e majtë të luginës: thyerje me madhësi në rritje poshtë dhe një shkallë ndryshimi që është rritur me kalimin e kohës.”

Tani në vitin e gjashtë, qëllimi i Karvanit të Akullnajave është të rrisë ndërgjegjësimin e politikanëve për rënien e akullnajave dhe nevojën urgjente për të ndërmarrë veprime për t’i shpëtuar ato. “Ne kemi krijuar një manifest për të ndihmuar Bashkimin Evropian të monitorojë akullnajat në mënyrë më efektive dhe të zhvillojë qeverisjen, punën ndërdisiplinore dhe bashkëpunimin ndërkombëtar”, shpjegon Vanda Bonardo, menaxherja kombëtare e Alpeve e Legambiente.

Dokumenti trajton një numër çështjesh, duke përfshirë biodiversitetin, turizmin, paqëndrueshmërinë malore të lidhur me ngrohjen globale, ekosistemet dhe zhvillimin lokal. “Qasja jonë synon të jetë një partneritet ekologjik dhe shkencor”, shpjegoi Bonardo.

Dy vjet pas Morteratsch

Publikimi mbështetet nga 80 organizata, duke përfshirë Universitetin e Torinos, OJQ-të, Pro Natura dhe CIPRA Zvicër, si dhe Agjencinë Gjermane të Mjedisit, shkruan swissinfo. “Ashtu si në rastin e Blatten, vetëm një studim rigoroz i marrëdhënies midis ngrohjes globale dhe paqëndrueshmërisë natyrore do të bëjë të mundur parashikimin më të mirë të evolucionit të mjedisit alpin dhe planifikimin e një menaxhimi më të mirë të trashëgimisë natyrore dhe territorit”, thekson Marco Giardino, i cili është gjithashtu nënkryetar i CIPRA Itali.

Një Vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, akullnaja Aletsch është akullnaja e dytë zvicerane që analizohet nga Legambiente pas akullnajës Morteratsch në Graubünden, në vitin 2023. Tani është vetëm 20 km e gjatë.

Posta Zvicerane po planifikon rreth 100 shkurtime vendesh pune deri në vitin 2026, për shkak të presionit financiar.

Në gjysmën e parë të vitit 2025, fitimi i kompanisë ra me 44% krahasuar me vitin e kaluar.

Qëllimi është që të jetë në gjendje të vazhdojë të ofrojë shërbimin universal të vetëfinancuar dhe pa paratë e taksapaguesve, shkroi Posta Zvicerane të enjten në mëngjes.

Për këtë arsye, kërkohet një riorganizim i rrjetit të Postës Zvicerane që nga viti 2026, me një maksimum prej 100 shkurtimesh dhe 20 pushimesh nga puna të mundshme si pjesë e këtij riorganizimi. “Ne synojmë zbatimin më të përgjegjshëm shoqëror të mundshëm”, tha kompania.

Këto masa u njoftuan kur u prezantuan shifrat e gjysmëvjetorit. Rezultati operativ i Postës Zvicerane ra me 29% krahasuar me vitin e kaluar dhe tani është 118 milionë franga zvicerane. Fitimi ra me 44% në 74 milionë franga zvicerane, transmeton albinfo.ch.

Megjithatë, Posta Zvicerane është ende në një “bazë të shëndoshë financiare”, tha Björn Walker, Drejtor Financiar i përkohshëm. “Megjithatë, sfidat strukturore në biznesin kryesor dhe kostot e shoqëruara janë të dukshme në rezultat.”

Arsyet kryesore për rezultatet janë rënia e vazhdueshme e vëllimeve të letrave, gazetave dhe biznesit pa recetë, si dhe rritja e kostove.

Një biznesmen indian është deportuar dhe i është ndaluar hyrja në Zvicër për pesë vjet, pasi u shpall fajtor për përdhunimin e një vajze adoleshente në një fluturim nga Mumbai për në Cyrih.

Një gjykatë në qytetin zviceran të Bülach e shpalli biznesmenin 44-vjeçar fajtor për përdhunim pasi ai sulmoi seksualisht një vajzë 15-vjeçare në një fluturim të linjës ajrore zvicerane për në Cyrih në mars të vitit 2025.

Ai u dënua me 18 muaj burg me kusht, u deportua nga vendi dhe iu ndalua të rihynte në Zvicër për pesë vjet.

Gjykata dëgjoi se si burri e shënjestroi vajzën e re në fluturimin nëntëorësh nga Mumbai për në Cyrih.

Prokuroria tha se vajza ishte shumë e tronditur dhe e frikësuar për të ngritur alarmin ose për t’i shpëtuar sulmit, transmeton albinfo.ch.

Burri u arrestua kur fluturimi u ul në Cyrih dhe u vu në paraburgim.

Pas gjyqit, ai u lirua nga burgu dhe iu dorëzua zyrtarëve zviceranë të imigracionit për t’u deportuar.

Çështja ishte e para që zbatoi ligjet e reja të vendit në lidhje me veprat penale seksuale dhe përdhunimin, raporton Blick.

Për më shumë se 30 vjet, Kodi Penal Zviceran i vendit e konsideronte përdhunimin si një veprim që kërkonte depërtim dhe rezistencë fizike nga viktima, në mënyrë që të ndiqej penalisht.

Komunikimi verbal i një “jo” të qartë ose çdo konsideratë e gjendjes së shokut ose frikës së viktimës nuk shiheshin si faktorë përcaktues në ndjekje penale.

Por, që nga 1 korriku 2024, parimi “jo do të thotë jo” filloi të zbatohej në hetimet dhe ndjekjet penale të përdhunimit, në Zvicër me refuzimin verbal të pëlqimit të marrë në konsideratë nga policia dhe gjyqësori.

Gjykatave iu dhanë baza për të marrë në konsideratë gjendjen e shokut ose frikës së viktimës, në mungesë të një refuzimi verbal.