Nga nëntori, në Zvicër do të hyjnë në fuqi disa rregullore dhe ligje të reja. Ka kërkesa të reja për faturat QR dhe ndryshime në statusin e mbrojtjes “S” për ukrainasit. Ja detajet:

1. Sistemi i ri i hyrjes dhe daljes në Aeroportin e Cyrihut

Aeroporti i Cyrihut do të implementojë sistemin e ri të hyrjes dhe daljes (EES) nga 17 nëntori. Ky sistem është tashmë aktiv në Aeroportin Euroairport Basel që nga 12 tetori 2025 dhe do të zbatohet nga 29 shtete të zonës Schengen, përfshirë Zvicrën.

Sistemi i ri EES synon të përmirësojë kontrollin e kufijve duke u bërë gjithnjë e më i automatizuar dhe vlen vetëm për shtetasit e vendeve të treta. Ai regjistron kërkesat për hyrje dhe dalje, refuzimet e hyrjes dhe mbledh të dhëna biometrike. Qëllimi është të luftohet më mirë mashtrimi i identitetit, terrorizmi dhe krimi i organizuar.

“EES do të zëvendësojë në të ardhmen vulosjen manuale të dokumenteve të udhëtimit,” njofton Aeroporti i Cyrihut.

2. Statusi i mbrojtjes “S” për ukrainasit

Nga 1 nëntori 2025, statusi i mbrojtjes “S” për ukrainasit do të ndryshojë. Ata që vijnë nga rajone ku kthimi konsiderohet i arsyeshëm nuk do të marrin më këtë status. Rajonet do të përcaktohen nga Sekretariati Shtetëror për Migracionin (SEM) dhe lista do të rishikohet rregullisht.

Kjo rregullore vlen vetëm për aplikimet që do të shqyrtohen pas 1 nëntorit 2025. Ukrainasit që tashmë jetojnë në Zvicër dhe kanë marrë vendimin për mbrojtje nuk preken, as anëtarët e familjes së tyre të afërt që dëshirojnë t’u bashkohen. SEM ka theksuar se statusi “S” nuk do të hiqet para 4 marsit 2027, përveç nëse situata në Ukrainë stabilizohet qëndrueshëm deri atëherë.

3. Zgjatja e kohës maksimale për kompensimin e punës me kohë të shkurtër

Nga 1 nëntori 2025, periudha maksimale për kompensimin e punës me kohë të shkurtër do të rritet në 24 muaj. Qëllimi është mbështetja e sektorëve të orientuar drejt eksportit si makina, elektro, industria e metalit dhe ora. Kjo rritje jep siguri më të madhe për planifikimin e kompanive dhe u mundëson atyre të përballojnë situatën e vështirë ekonomike.

4. Faturat QR me adresë të strukturuar

Nga 22 nëntori 2025, informacioni i adresës për faturat QR duhet të jetë në formë të strukturuar (Adresë tipi S). Kjo vlen për adresën e personit që lëshon faturën dhe për atë që e paguan.

Six Group thekson se ndryshimi përfshin mbështetje ekskluzive për adresën e strukturuar dhe përdorimin e më shumë shenjave speciale dhe germave të veçanta. Ky ndryshim prek si bizneset ashtu edhe individët që ofrojnë pagesa përmes faturave QR.

5. Ulja e tarifave të vizave

Nga 1 nëntori 2025, tarifat e shkëmbimit (Interchange fees) do të ulen në maksimum 0,15% për pagesat me kartë në dyqanet fizike në Zvicër. Për pagesat online me kartë debiti tarifa do të jetë vetëm 0,25%.

Edhe kartat Visa nga Zona Ekonomike Evropiane do të kenë tarifa më të ulëta: kartat debiti në 0,2% dhe kartat krediti në 0,44%.

6. Ndryshime në kantone të caktuara

Kantoni Basel-Stadt do të ndryshojë ligjin për mbrojtjen e banesave nga 1 nëntori 2025. Do të kërkohet leje shtesë për ndërtimet, rinovimet ose shembjet e ndërtesave, dhe pas këtyre masave, qiratë do të vendosen nga komisioni i mbrojtjes së banesave dhe do të jenë të kontrolluara për pesë vjet.

Përjashtohen ndërtesat me tre apartamente ose më pak, ndërtesat luksoze, apartamentet kooperativë dhe ato për qira të shkurtër (maksimumi tre muaj).

Komisioni Evropian ka kritikuar rregullat e reja të sigurisë që Zvicra ka vendosur për trenat e mallrave që kalojnë nëpër Tunelin Bazë të Gotthardit, duke paralajmëruar se ato mund të shkaktojnë pengesa në transportin hekurudhor evropian të mallrave. Në Bruksel shprehen shqetësime se kufizimet e reja mund të çojnë në zhvendosjen e qarkullimit nga hekurudha në rrugë, duke goditur një sektor që tashmë konsiderohet i brishtë.

Pas aksidentit të gushtit 2023, kur një tren mallrash doli nga shinat për shkak të thyerjes së një rrote – ngjarje që solli 13 muaj punime riparimi me një kosto rreth 150 milionë franga zvicerane – Zyra Federale e Transportit (BAV) vendosi masa më të rrepta sigurie.

Masat përfshijnë:

përdorimin e rrotave më të mëdha,

kontrolle më të rregullta për mbinxehje ose dëmtime të mundshme,

dhe inspektime teknike më të shpeshta të vagonëve.

Fillimisht parashikohej që rregullat të hynin në fuqi në fillim të vitit 2026, por pas kritikave nga industria e transportit, afati u shty deri në fund të vitit 2026 – ndërsa disa kërkesa do të zbatohen deri në vitin 2027.

Komisioni Evropian është shprehur me optimizëm të kujdesshëm për këtë shtyrje, duke shpresuar që koha shtesë do të shfrytëzohet për të gjetur një zgjidhje që siguron njëkohësisht sigurinë e transportit të mallrave dhe rrjedhshmërinë e trafikut hekurudhor evropian.

Këshilltarja Federale për Shëndetësi, Elisabeth Baume-Schneider, ka konfirmuar të hënën planet për të kursyer 300 milionë franga zvicerane në vit në sektorin e shëndetësisë. Synimi është reduktimi i trajtimeve mjekësore të panevojshme dhe i kostove administrative të siguruesve shëndetësorë.

Në Bernë u zhvillua tryeza e tretë e rrumbullakët për kontrollin e kostove, ku morën pjesë përfaqësues të kantoneve, mjekëve (FMH), spitaleve (H+), siguruesve shëndetësorë (prio.swiss), industrisë farmaceutike (scienceindustries) dhe organizatave të pacientëve.

“Jam e kënaqur me rezultatet,” deklaroi ministrja e Shëndetësisë, duke theksuar se politika shëndetësore është përgjegjësi e përbashkët e të gjithë aktorëve. “Besoj se 300 milionë franga në vit, që mund të arrihen objektivisht që nga viti i ardhshëm, janë një arritje shumë e vlefshme”, u shpreh ajo për radion Forum.

Një grup ekspertësh ka përgatitur 38 masa konkrete në 12 fusha, që pritet të sjellin kursime të paktën 303 milionë franga në vit nga 2026, ose rreth 1% të totalit të primeve. Këto masa synojnë të eliminojnë nxitjet e papërshtatshme dhe paefikasitetet në sistem.

“Një ulje prej 1% nuk është diçka e vogël,” shtoi Baume-Schneider. “Por nuk duhet ta shohim si qëllim përfundimtar, por si një hap për të punuar së bashku drejt kontrollit të kostove.”

Numri i fëmijëve mbipeshë në shkollën fillore në Zvicër ka rënë pak gjatë 15 viteve të fundit, sipas shifrave të publikuara të hënën.

Rreth 11.1% e fëmijëve të shkollës fillore ishin mbipeshë në vitin 2025, krahasuar me 15.8% në vitin 2010. Në sistemin e shkollave të mesme të larta zvicerane, përqindja ra midis viteve 2010 (19.1%) dhe 2017 (16.5%), përpara se të rritej në 18.6% në vitin 2025. Përqindja e adoleshentëve mbipeshë ka mbetur në vend në nivelin e mesëm (20.9% në vitin 2025 krahasuar me 20.5% në vitin 2010), sipas Health Promotion Switzerland, transmeton albinfo.ch.

Dallimet midis kantoneve

Krahasuar me matjen e parë në vitin 2010, prevalenca e përgjithshme e fëmijëve dhe adoleshentëve mbipeshë ka rënë me 1.3%. Duke pasur parasysh mungesën e burimeve të disponueshme për parandalimin e mbipeshës dhe obezitetit në këtë pjesë të popullsisë, si dhe trendin në rritje globalisht, ky rezultat, megjithëse “modest”, shihet si një “sukses” nga Promovimi i Shëndetit në Zvicër.

Të dhënat zbulojnë dallime të mëdha midis rajoneve zvicerane. Në nivelin e shkollës fillore, përqindja e fëmijëve mbipeshë ndryshon me gjashtë pikë përqindjeje midis kantoneve. Kjo është edhe më shumë se tetë pikë përqindjeje në nivelin e mesëm të lartë. Ndërsa vlerësimet e mëparshme tregonin dallime të qarta midis zonave urbane dhe rurale, këto tani mezi perceptohen.

Origjina dhe sfondi social si faktorë rreziku

Rreziku i obezitetit është i lidhur ngushtë me kushtet e jetesës së fëmijëve dhe familjeve. Fëmijët e prindërve pa arsim pas detyrueshëm kanë deri në tre herë më shumë gjasa të jenë mbipeshë sesa fëmijët e prindërve që kanë vazhduar arsimin e lartë. Shifrat e mbipeshës janë gjithashtu shumë më të larta midis nxënësve pa pasaportë zvicerane (24%) sesa midis bashkëmoshatarëve të tyre zviceranë (14.2%).

Prandaj, masa të synuara janë ende të nevojshme, veçanërisht për fëmijët nga prejardhje sociale të pafavorizuara. Problemi nuk është mungesa e masave të tilla, por shtrirja e tyre e kufizuar, sipas Promovimit të Shëndetit në Zvicër.

Anketa u bazua në të dhënat e mbi 30,000 nxënësve të shkollës në njëmbëdhjetë kantone dhe katër qytete.

Investimet e mëdha të Bankës Kombëtare Zvicerane (SNB) në ar dhe aksione të huaja kanë ndihmuar në rritjen e performancës së bankës qendrore në tremujorin e tretë, sipas llogaritjeve të ekonomistëve të UBS të publikuara të hënën.

Sipas vlerësimeve të tyre për strategjinë e investimeve “pasive” të bankës dhe performancën e klasave të saj kryesore të aseteve, ekspertët parashikojnë një fitim prej 25-30 miliardë CHF (31-37 miliardë dollarë) këtë vit. Kjo do të kompensonte lehtësisht humbjen prej 15.3 miliardë CHF të regjistruar në verë dhe do të përfaqësonte një fitim prej 10-15 miliardë CHF pas nëntë muajsh, transmeton albinfo.ch.

Vlerësimi i aksioneve të arit të SNB-së tejkaloi 100 miliardë CHF, falë rritjes prej 16% të çmimit të arit midis korrikut dhe fundit të gushtit, duke gjeneruar një fitim prej 14 miliardë CHF.

Dhe 200 miliardë CHF të investuara në aksione zvicerane dhe globale gjeneruan gjithashtu pak më pak se 15 miliardë CHF, bazuar në një rritje të përgjithshme të vlerësuar prej 8%.

Mbiçmimi relativ i frangës zvicerane gjatë periudhës nëntëmujore kundrejt monedhave kryesore të investimit e ka ulur rezultatin me 2.4 miliardë CHF.

Gjithashtu, portofoli global i obligacioneve gjeneroi një humbje prej 2.5 miliardë CHF, për shkak të efektit të përzier të normave më të ulëta të interesit në SHBA dhe normave më të larta në Mbretërinë e Bashkuar, Japoni dhe Gjermani.

Dividendët dhe rendimentet e normave të interesit dhanë një kontribut pozitiv prej 3.5 miliardë CHF. SNB ka planifikuar publikimin e rezultateve të saj nëntëmujore për 31 tetor.

Qeveria kantonale e Bernës ka nisur një proces konsultimi në lidhje me futjen e mundshme të të drejtave opsionale të votimit për banorët e huaj në nivel komune.

Komunat që dëshirojnë të përdorin këtë mundësi duhet të ndryshojnë ligjin përkatës, njoftoi qeveria kantonale të hënën.

Ky veprim është në përputhje me mocionin e titulluar “Autonomia komunale për të drejtat politike”, të miratuar nga parlamenti kantonal i Bernës me 77 vota pro dhe 73 kundër në shtator 2024. Në këtë mocion, parlamenti udhëzoi qeverinë të hartojë bazat ligjore për t’u mundësuar komunave të vendosin nëse dëshirojnë t’ua zgjerojnë të drejtat e votimit banorëve të huaj.

Kështu, komunat do të jenë në gjendje t’u japin të drejtën e votës shtetasve të huaj që kanë mbushur moshën 18 vjeç, kanë një leje qëndrimi të përhershme dhe kanë jetuar vazhdimisht për të paktën dhjetë vjet në Zvicër, të paktën pesë vjet në kantonin e Bernës dhe të paktën tre muaj në komunën përkatëse, transmeton albinfo.ch.

Shtetasit e huaj në kantonin e Bernës nuk kanë të drejtë të votojnë për çështje kantonale ose komunale. Në kantonet Fribourg, Neuchâtel, Vaud dhe Jura, shtetasit e huaj kanë të drejtë të votojnë në nivel bashkie, në varësi të kushteve të caktuara, siç është një periudhë minimale qëndrimi.
Periudha e konsultimit do të zgjasë deri më 27 janar 2026.

Numri i ofertave online për shtëpi njëfamiljare vazhdoi të rritet midis korrikut 2024 dhe qershorit 2025. Por pas rritjes së ndjeshme të ofertës në vitet e fundit, tregu duket se po stabilizohet në një nivel më të lartë të ofertës, sipas një studimi nga portali i pronave Immoscout24.

Meqenëse reklamat publikohen për pak më shumë kohë se në të kaluarën, shitësit duhet të jenë më të duruar. Gjatë periudhës në shqyrtim, 77,517 reklama për shtëpi njëfamiljare u publikuan online në Zvicër, rreth 2,500 më shumë se një vit më parë, sipas botimit të fundit të Analizës së Tregut Online të Shtëpive nga Immoscout24, në bashkëpunim me Shoqatën Zvicerane të Pronarëve të Pronave dhe Institutin Zviceran të Pasurive të Paluajtshme.

Raporti vëren se rritja prej 3.4% ishte shumë më poshtë rritjes spektakolare prej 36% të regjistruar vitin e kaluar. “Pas rritjes së ndjeshme të ofertës në vitet e fundit, tregu duket se po stabilizohet në një nivel më të lartë të ofertës për momentin”, thotë ai, transmeton albinfo.ch.

“Pas rritjes së konsiderueshme të ofertës, nuk është çudi që tregu po ngadalësohet përsëri. Pavarësisht rritjes së ofertës në Zvicër, kjo tepricë pronash mund të absorbohet ende nga kërkesa e pandryshuar në të gjithë vendin”, tha në një njoftim për shtyp Martin Waeber, drejtor i pasurive të paluajtshme në SMG Swiss Marketplace Group, raporton swissinfo.

Listat e publikuara për një mesatare prej 79 ditësh

Kjo rritje e lehtë e ofertës u shoqërua me një rritje të moderuar të kohës së nevojshme për publikimin e reklamave. Mesatarisht, shtëpitë njëfamiljare mbetën online për 79 ditë, pothuajse 4% më shumë se në periudhën e mëparshme të analizës.

“Kjo rritje paralele në përqindje e vëllimit të ofertës dhe e kohës së nevojshme për publikimin e reklamave tregon kërkesë të vazhdueshme. Si rezultat i rritjes së ofertës, shitësit aktualisht duhet të presin pak më gjatë para se të shesin pronën e tyre”, thekson ajo.

Megjithatë, situata ndryshon nga kantoni në kanton. Në Zvicrën qendrore dhe rajonin qendror të Plateau, për shembull, koha mesatare e publikimit ka rënë ndjeshëm, ndërsa është rritur më shumë në kantonet Gjenevë, Vaud, Valais dhe Ticino. Ndërsa midis viteve 2023 dhe 2024, u vu re një rritje e kërkesës në të gjitha rajonet, kjo nuk ndodhi më midis viteve 2024 dhe 2025, vëren gjithashtu studimi. Kërkesa u rrit në Ticino, Zvicër qendrore, rajonin qendror të Plateau dhe Zvicrën lindore, por ra në kantonet Gjenevë, Vaud, Valais dhe, megjithëse pak, në Cyrih.

Reklamat e vlerësuara vijnë nga një numër portalesh të njohura të pronave dhe për këtë arsye mbulojnë shumicën e reklamave online të publikuara në Zvicër gjatë periudhës së studimit, sipas autorëve.

Zvicra është vendi më konkurrues në botë, sipas “Raportit të Konkurrueshmërisë 2025”. Raporti i organizatës kërkimore “Eight Competitiveness Lab” krahasoi 58 shtete në sektorët e ekonomisë, arsimit, shoqërisë dhe qëndrueshmërisë.

Zvicra është në vendin e parë në ekonomi dhe arsim, duke marrë pozicione të mira për qëndrueshmërinë (vendi i katërt) dhe shoqërinë (e teta). Këto rezultate e vendosin atë në krye të renditjes jo vetëm në Evropë, por edhe në nivel global, shkruan RSI, transmeton albinfo.ch.

Sipas deklaratës së sotme nga kompania konsulente “EightAdvisory”, Konfederata do të ishte më rezistente ndaj krizave sesa fqinjët e saj falë faktorëve të rrënjosur thellë kulturorë si pragmatizmi, forca inovative dhe kushtet e qëndrueshme të kornizës. Vëmendja ndaj teknologjive të së ardhmes, shkëmbimet e dendura ndërkombëtare dhe kujdesi për vlerat tradicionale zvicerane vlerësohen gjithashtu.

Deklarata përfundon duke vlerësuar bazën e fortë ekonomike, infrastrukturën e fuqishme, kapacitetin e fortë inovativ dhe kushtet e favorshme fiskale.

Gjithnjë e më shumë kafshë përfundojnë në strehimore dhe viti 2024 shënon një rekord të ri negativ në Zvicër. Sipas të dhënave të publikuara nga Mbrojtja e Kafshëve Zvicerane (STS), mbi 32,000 kafshë u mirëpritën në 67 strehimoret e lidhura, pothuajse gjashtëqind më shumë se vitin e kaluar. Për herë të parë, numri i qenve të braktisur ose të dorëzuar vullnetarisht ka tejkaluar një mijë.

Shumica e kafshëve, më shumë se 25,000 janë shitur nga pronarët, shpesh për shkak të vështirësive në menaxhim ose mungesës së ndërgjegjësimit. Por rastet e kafshëve të gjetura në rrugë ose të rrëmbyera nga autoritetet janë gjithashtu në rritje. Ndër mysafirët më të shpeshtë janë peshqit, të ndjekur nga macet, brejtësit dhe breshkat, transmeton albinfo.ch.

Për Simon Hubacher, zëdhënës i STS, ky është një trend shqetësues: “Shumë shpesh njerëzit nuk i vlerësojnë mirë të gjitha aspektet që lidhen me adoptimin e një kafshe shtëpiake. Qëllimet e mira nuk janë të mjaftueshme, ju duhet kohë, hapësirë, kompetencë dhe përgjegjësi. Sapo mbërrijnë në shtëpi, problemet dalin në sipërfaqe dhe për fat të keq shumë e kuptojnë vetëm në atë moment se nuk mund t’i menaxhojnë kafshët, të cilat më pas përfundojnë në strehimore”.

Në Zvicër ka një rënie shqetësuese në konsumin e informacionit nga burimet gazetareske. Që nga viti 2009, përqindja e njerëzve që nuk informohen rregullisht përmes medias është pothuajse dyfishuar, duke arritur në 46.4% të popullsisë. Ekspertët e shohin këtë trend si një problem themelor për demokracinë.

Fög, Qendra Kërkimore për Opinionin Publik dhe Shoqërinë në Universitetin e Cyrihut (Forschungszentrum Öffentlichkeit und Gesellschaft), publikoi të hënën librin vjetor mbi cilësinë e medias në të cilin theksohet një korrelacion i drejtpërdrejtë midis konsumit të lajmeve dhe njohurive për ngjarjet aktuale, shkruan RSI, transmeton albinfo.ch. Ata që rrallë ose kurrë nuk konsultohen me median gazetareske demonstrojnë njohuri dukshëm më të ulëta për çështjet politike dhe sociale sesa pjesa tjetër e popullsisë.

Mediat sociale nuk janë të mjaftueshme

Në një kuiz njohurish, të anketuarit që nuk informohen rregullisht iu përgjigjën saktë mesatarisht 6.6 nga 16 pyetje rreth politikës dhe 3.5 nga 8 pyetje të buta lajmesh.

Rezultate pak më të mira, por ende nën mesatare, u morën nga ata që pyesin kryesisht përmes mediave sociale. Studimi zbuloi gjithashtu se njerëzit e informuar dobët kanë tendencë të kenë më pak besim në politikë dhe media, të marrin pjesë më pak në proceset demokratike dhe të ndihen më pak të lidhur me shoqërinë demokratike.

Megjithatë, studiuesit nuk gjetën një refuzim të përgjithshëm të vlerave demokratike.

“Një popullsi e informuar ka nevojë për gazetari profesionale”, thotë drejtori i Fög, Mark Eisenegger. Përdorimi më i madh i informacionit shkon gjithashtu krah për krah me interesin politik dhe pozicionimin e qartë politik. Prandaj, shkollat ​​dhe politikanët duhet të investojnë më shumë në edukimin politik dhe aftësitë mediatike.

Inteligjenca artificiale përfiton nga gazetaria (dhe anasjelltas)

Gjithashtu, si pjesë e studimit vjetor, fög analizoi për herë të parë përdorimin e burimeve gazetareske nga chatbot-et bazuar në inteligjencën artificiale si ChatGPT ose Perplexity për t’iu përgjigjur pyetjeve mbi temat aktuale. Doli se të paktën dy të tretat e burimeve të cituara vijnë nga media gazetareske. Në disa raste, janë cituar edhe media që bllokoi qasjen në chatbot.

Inteligjenca artificiale përfaqëson si një mundësi ashtu edhe një kërcënim për gazetarinë. Edhe pse 87% e profesionistëve të medias përdorin mjetet e IA-së si mbështetje, lind pyetja e përdorimit të përmbajtjes gazetareske dhe kompensimit të tyre. “Mbrojtja më e mirë e pronës intelektuale dhe shpërblimi i drejtë i gazetarisë janë shqetësime legjitime, veçanërisht pasi praktika aktuale e çregjistrimit – bllokimi i përmbajtjes mediatike për chatbot-et e inteligjencës artificiale – nuk ofron mbrojtje të mjaftueshme kundër aksesit të paautorizuar”, sipas fög.

Studimi konfirmoi gjithashtu një sërë tendencash afatgjata: megjithëse cilësia gazetareske mbeti e qëndrueshme krahasuar me vitin e kaluar, pati rënie afatgjata në performancën e kategorizimit dhe diversitetin gjeografik. Situata financiare e medias mbetet gjithashtu e tensionuar dhe shumica e zviceranëve mbeten të gatshëm të paguajnë për ofertat e lajmeve online. Megjithatë, gatishmëria për të paguar për lajmet online u rrit me 5 pikë përqindjeje krahasuar me vitin e kaluar për herë të parë në katër vjet, duke arritur në 22.5%.

Dhjetori është muaji më i popullarizuar për vjedhjet me thyerje në Zvicër, dhe kantonet frëngjishtfolëse Gjeneva, Vaud, Qyteti dhe Qarku i Bazelit dhe Jura janë më të prekurat, tregon një raport. Pas një periudhe të gjatë rënieje, numri i rasteve është rikthyer në nivelet para-Covid.

“Hajdutët janë më aktivë midis tetorit dhe dhjetorit, me një kulm në Krishtlindje dhe natën e Vitit të Ri,” tha Axa Zvicër të hënën. Ajo ka kryer një analizë të vjedhjeve me thyerje në kombin alpin duke parë dhjetë vitet e fundit.

Midis tetorit dhe marsit, siguruesi vëren një rritje prej 45% të vjedhjeve me thyerje krahasuar me pranverën dhe verën. “Nata bie më herët, gjë që duket se luan në duart e hajdutëve,” tha siguruesi.

Hajdutët janë më aktivë në dhjetor, përpara nëntorit dhe tetorit. Më 24 dhe 31 dhjetor, Axa vëren një dyfishim të numrit të vjedhjeve me thyerje krahasuar me ditët e zakonshme, shkruan swissinfo. “Gjatë sezonit festiv, kur shumë njerëz janë me pushime ose vizitojnë miqtë dhe familjen, hajdutët kanë një ditë të mbarë,” deklarojnë ata. Anasjelltas, periudha e ngadaltë për vjedhjet me thyerje është midis prillit dhe qershorit.

Që nga viti 2019, rreziku i të qenit shënjestër e hajdutëve në kantonin e Gjenevës ka qenë pothuajse tre herë më i lartë se mesatarja kombëtare. Kantoni regjistron një mesatare prej 8.5 vjedhjesh me thyerje për 1,000 familje në vit.

Kantonet Vaud (5.4), Qyteti i Bazelit, Rajoni i Bazelit, Jura (4.1), Neuchâtel (3.6) – të gjitha kantonet kufitare – dhe Solothurn janë gjithashtu më të prekura se mesatarja.
Në Zvicrën qendrore dhe juglindore, nga ana tjetër, rreziku është minimal: midis viteve 2019 dhe 2024, kishte 0.9, 1 dhe 1.1 vjedhje me thyerje për 1,000 familje në vit në kantonet Uri, Graubünden dhe Glarus përkatësisht. Mesatarja zvicerane është 3.2, transmeton albinfo.ch.

Bandat e organizuara

Pas rënies në vitet 2020 dhe 2021 si rezultat i pandemisë Covid, numri i vjedhjeve me thyerje u rrit me 10% vitin e kaluar krahasuar me vitin 2023. Siguruesi nuk ka asnjë shpjegim për këtë rritje. Numri total i vjedhjeve me thyerje është rikthyer në nivelin e vitit 2019, por mbetet nën atë të viteve 2015 deri në 2018.

Trendi në koston e kërkesave është edhe më i qartë. Vitin e kaluar, Axa pagoi pothuajse 21 milionë CHF për vjedhje me thyerje. Mesatarja për kërkesë tejkaloi 7,000 CHF, pothuajse një e katërta më shumë se dy vjet më parë. Siguruesi regjistroi një rritje të ndjeshme të kërkesave të mëdha, me kosto mbi 30,000 CHF.
“Kjo është tregues i strukturave të organizuara. Mund të konfirmojmë se vjedhjet me thyerje të kryera nga profesionistë, dhe për këtë arsye krimi i organizuar, janë rritur ndjeshëm”, shton ai.

Për vjedhjet me thyerje që kushtojnë më pak se 30,000 CHF, dëmi mesatar është rritur me 9% gjatë dy viteve të fundit. “Kjo ndoshta për shkak të faktit se shumë njerëz kanë sende me vlerë gjithnjë e më të shtrenjta, siç janë telefonat inteligjentë, laptopët dhe biçikletat elektrike”, thuhet në të.

Parandalimi

Siguruesi thekson se vjedhjet me thyerje, ku hajdutët hyjnë pa dhunë përmes një dere të pakyçur ose një dritareje gjysmë të hapur, mund të parandalohen duke marrë disa masa paraprake të thjeshta. “Sapo të largoheni, pavarësisht se për sa kohë, gjithmonë mbyllni derën e përparme dhe sigurohuni që të gjitha dritaret të jenë të mbyllura, madje edhe natën”, thuhet në të. Përveç kësaj, “fqinjët vigjilentë janë një pjesë thelbësore e skemës së parandalimit”.

Numri i vdekjeve të lidhura me goditjen në tru në Zvicër është përgjysmuar gjatë 20 viteve të fundit, sipas një studimi kombëtar të publikuar për të shënuar Ditën Botërore të Goditjes në Tru, e cila zhvillohet muajin e ardhshëm. Parandalimi dhe kujdesi urgjent po japin fryte.

Midis viteve 2004 dhe 2017, shkalla e vdekshmërisë për shkak të goditjeve në tru ra nga 77.5 në 38.5 për 100,000 banorë tek gratë dhe nga 56.1 në 27.2 tek burrat, zbuloi të hënën Fondacioni Zviceran i Zemrës. Shifrat nga Zyra Federale e Statistikave (SFSO) lidhen me 1.4 milion pranime në spital.

Shkalla e vdekshmërisë, përqindja e pacientëve që vdesin si pasojë e një goditjeje në tru, është përgjysmuar gjithashtu, nga 22.7% në 10.5%. Studimi u botua në Revistën Ndërkombëtare të Epidemiologjisë, transmeton albinfo.ch.

Në të njëjtën kohë, numri i diagnozave pothuajse u dyfishua, nga rreth 14,000 në më shumë se 26,000 raste në vit, një rritje që i atribuohet përparimeve në shqyrtim dhe mbledhjen e të dhënave, shkruan swissinfo. Pavarësisht kësaj rritjeje, vdekjet që lidhen me goditjen në tru kanë rënë. Fondacioni Zviceran i Zemrës ka kënaqësinë të raportojë se kjo është për shkak të njohjes më të mirë të simptomave nga publiku i gjerë dhe trajtimit të shpejtë në qendrat e specializuara.

Përpjekjet do të vazhdojnë

“Falë progresit të jashtëzakonshëm të bërë në trajtimin akut, ne po kemi gjithnjë e më shumë sukses në parandalimin e paaftësisë serioze ose vdekjes”, tha profesoresha Susanne Wegener e Spitalit Universitar të Cyrihut, autore kryesore e studimit, në një njoftim për shtyp.

Fondacioni vlerëson se mbi gjysma e të gjitha goditjeve në tru mund të shmangen ende nga parandalimi i duhur dhe një stil jetese i shëndetshëm.

“Njohja e faktorëve tuaj të rrezikut dhe reagimi ndaj shenjave paralajmëruese si paraliza e papritur ose problemet e të folurit mund të shpëtojnë jetë”, tha profesori Marcel Arnold, nënkryetar i fondacionit dhe drejtor i Qendrës së Goditjes në Tru në Inselspital në Bernë.

Fondacioni po bën thirrje për përpjekje të vazhdueshme në parandalim dhe informacion. Aktiv në kërkim dhe ndërgjegjësim, ai drejton fushata kombëtare dhe projekte edukative për të promovuar shëndetin kardiovaskular.

“Shifrat aktuale tregojnë se angazhimi ynë po jep fryte, por edhe se ka ende shumë për të bërë. Çdo goditje në tru e parandaluar përfaqëson vuajtje të kursyera”, tha Arnold.

Dita Botërore e Goditjes në Tru mbahet më 29 nëntor të këtij viti.