Zviceranët do të votojnë për dy çështje në një referendum kombëtar, dhe studentët e huaj do të shohin tarifat e tyre të shkollimit të rriten — këto janë ndër lajmet që The Local raportoi këtë javë. Mund të gjeni gjithçka në këtë përmbledhje javore.

Dy çështje të nxehta janë në votimin kombëtar këtë muaj

Qytetarët zviceranë do të thonë fjalën e tyre për dy tema në referendumin e 28 shtatorit.

E para është një çështje e debatuar prej kohësh dhe ende e diskutueshme e kartës elektronike të identifikimit (e-ID), duke i lejuar Zvicrës të mbajë ritmin me tranzicionin digjital.

Çështja tjetër ka të bëjë me dëshirën e qeverisë për të hequr taksimin e vlerës së qirasë së imputuar që është aktualisht në fuqi për banesat kryesore dhe të dyta.

Kompanitë e sigurimeve mund t’u faturojnë ligjërisht të huajve prime më të larta për makinat

Nuk është sekret që shumë banorë të huaj paguajnë tarifa më të larta për sigurimin e tyre të automjeteve sesa shtetasit zviceranë, apo edhe qytetarët e vendeve të tjera. Kjo praktikë është e ligjshme në Zvicër – ndryshe nga BE.

Kompanitë e sigurimeve e justifikojnë këtë sistem duke theksuar se ai bazohet në statistika: në përcaktimin e primeve, ato marrin parasysh kritere të tilla si mosha, historiku i drejtimit, lloji i makinës dhe, po, edhe kombësia, transmeton albinfo.ch.

Të gjithë këta faktorë ndikojnë në probabilitetin e një aksidenti dhe të dhënat tregojnë se disa të huaj janë të përfshirë në më shumë aksidente se të tjerët, thonë ofruesit e sigurimeve.

Studentët e huaj do të paguajnë tarifa më të larta shkollimi në dy universitetet kryesore të Zvicrës

Kur të fillojë viti i ri akademik në EPFL më 8 shtator dhe në institucionin e saj simotër ETH në Cyrih më 18 shtator, studentët e rinj ndërkombëtarë do të shohin që tarifat e tyre të shkollimit të trefishohen.

Kjo do të thotë që tarifat e tyre do të rriten nga 1,460 franga në vit aktualisht në 4,380 franga.

Këto rritje kanë për qëllim të kompensojnë kontributet më të ulëta federale sepse nga viti 2025, ndihma financiare e qeverisë për dy institutet publike është ulur ndjeshëm.

Të huajt kanë ndjenja të përziera për jetesën në Zvicër

Sondazhi i fundit i Expat Insider i publikuar nga InterNations, e vendos Zvicrën në vendin e 29-të nga 46 vendet e përfshira.

Nuk mori një rezultat më të mirë sepse, megjithëse shumë banorë të huaj vlerësojnë stabilitetin politik dhe ekonomik, si dhe cilësinë e jetës që gjetën në Zvicër, një numër i të tjerëve ankohen për koston e lartë të jetesës dhe vështirësinë që kanë pasur për të bërë miq vendas – të njëjtat çështje që shumica e të huajve i gjejnë sfiduese.

Si planifikon qeveria zvicerane të zbusë efektin e tarifave amerikane

Për të ndihmuar sektorët e orientuar drejt eksportit të Zvicrës të përballojnë tarifat tregtare të SHBA-së, qeveria mbështet një ‘zgjerim urgjent të përfitimeve të punës me kohë të shkurtër’.

Sipas qeverisë, “puna me kohë të shkurtër i referohet një reduktimi të përkohshëm ose pezullimi të plotë të punës në një kompani, me anë të të cilit marrëdhënia kontraktuale e punësimit mbetet në fuqi”.

Me fjalë të tjera, ky sistem nuk është menduar për kompanitë që falimentojnë plotësisht, por vetëm për ato që përballen me vështirësi të përkohshme financiare jashtë kontrollit të tyre dhe, për këtë arsye, nuk janë në gjendje të paguajnë pagat e punonjësve të tyre, qoftë tërësisht ose pjesërisht.

Qiramarrësit mund të përfitojnë nga qira më të ulëta

Për herë të dytë në vitin 2025, normat referuese zvicerane – të përdorura për të përcaktuar qiratë – kanë rënë. Kjo do të thotë që shumë qiramarrës mund të presin që qiratë e tyre të ulen gjithashtu.

Konkretisht, norma referuese e interesit e vlefshme për përcaktimin e qirave në të gjithë Zvicrën ka rënë me 0.25 përqind dhe tani është 1.25 përqind.

Kjo do të thotë që qiramarrësit në përgjithësi kanë të drejtë të kërkojnë një ulje të qirasë prej 2.91 përqind nëse qiraja e tyre bazohet në normën e mëparshme të interesit referues prej 1.5 përqind.

Nëse, nga ana tjetër, bazohet në një normë më të lartë se 1.5 përqind, ulja e qirasë do të jetë më e lartë.

Këshilli Federal propozon reformimin e Skemës Gjermane të Kompensimit të të Ardhurave (SFE). Qëllimi është përmirësimi i pagave të grave dhe personelit ushtarak me kohë të pjesshme.

Ata që shërbejnë në ushtrinë zvicerane marrin, përveç pagës mjaft simbolike, atë që njihet si kompensim për humbjen e të ardhurave si kompensim financiar. Kjo bazohet në të ardhurat para shërbimit ushtarak: prandaj, ata që janë të punësuar në një nivel të ulët punësimi shpesh marrin vetëm kompensimin minimal – pavarësisht nga grada e tyre.

Këshilli Federal dëshiron të shqyrtojë përshtatjet në skemën e zëvendësimit të të ardhurave.

Për Këshilltarin Kombëtar të FDP-së, Marcel Dobler, ky është një “disavantazh sistemik” që prek veçanërisht gratë që aspirojnë një karrierë si nënoficere ose oficere. Në këtë sfond, qëllimi i rritjes së përqindjes së grave në ushtri në të paktën dhjetë përqind deri në vitin 2030 është thjesht “jo realist”, shpjegon vendasi i St. Gallen në mocionin e tij, shkruan 20minuten, transmeton albinfo.ch.

Prandaj, Dobler bën thirrje që këto stimuj negativë financiarë të eliminohen – pavarësisht nga gjinia, përfshirë burrat në situata të krahasueshme. Këshilli Federal pajtohet me pikëpamjet e politikanit liberal dhe synon të rishikojë dispozitat përkatëse brenda kuadrit të Planit të Veprimit të Forcave të Armatosura për “Strategjinë e Barazisë 2030” dhe t’i përshtatë ato nëse është e nevojshme.

Rreshteri Klusák: “Ushtria po humbet oficerë të motivuar dhe të aftë”

Kur u pyet, Rreshteri Cécile Klusák shpjegoi se karrierat afatgjata si oficerë, veçanërisht për punëtorët me kohë të pjesshme ose ata me rregullime të përbashkëta për kujdesin ndaj fëmijëve, mund të shndërrohen shpejt në një kurth financiar. “Kjo është arsyeja pse ushtria po humbet oficerë të motivuar dhe të aftë – dhe meqenëse gratë punojnë më shpesh me kohë të pjesshme, ato preken veçanërisht”, shpjegon kryeredaktori i revistës “Swiss Soldier”.

Klusák shton: “Ky problem ekziston edhe për studentët që vendosin të vazhdojnë studimet e tyre menjëherë pas shkollës së mesme – kushdo që zgjedh një karrierë si oficer në këtë situatë merr një pagë që mezi mjafton për të jetuar për rreth një vit e gjysmë.”

Rritje e pagës apo pagës minimale?

Sipas Zyrës Federale të Sigurimeve Shoqërore (FSIO) përgjegjëse, bazimi i shumës së EO-së në gradë do të binte ndesh me “mandatin kushtetues” të skemës së zëvendësimit të të ardhurave.

Pak para orës 7 të mbrëmjes të së shtunës, një makinë u përplas me një demonstratë pro-Palestine në Lozanë, siç raportoi 20 Minuten. Në kohën e incidentit, njerëzit po mbanin një minutë heshtje në Place Chauderon. “Njerëzit mezi kishin kohë të largoheshin nga rruga”, tha një gazetar që ishte në vendngjarje. Sipas të riut, ishte një akt “i qëllimshëm”.

Policia e Lozanës tha se nuk kishte të lënduar dhe se zyra e prokurorit publik kishte nisur një hetim, transmeton albinfo.ch.

Dëshmitarë nga vendi i ngjarjes deklaruan: “Ne ishim të gjithë ulur në heshtje kur papritmas një BMW shpejtoi, duke u përshpejtuar ndërsa po shkonte drejt turmës. Pati një moment paniku, njerëzit ikën me vrap. Të gjithë u tronditën; mund të kishte pasur vdekje.”

“Xhami i përparmë i makinës së tij u thye, por kjo nuk e ndaloi atë të kalonte urën si i çmendur”, shton vendasi i Vaud. “Turma ishte ulur në paqe në tokë. Kishte shumë fëmijë atje. Për fat të mirë, nuk duket të ketë të lënduar”, thotë gruaja, e cila është “ende në shok”.

Në Zvicër, vitet e fundit janë vërejtur rrëzime spektakolare shkëmbinjsh në pjesë malore. Më 28 maj 2025, një shpat i Akullnajës Birch u shemb mbi fshatin Blatten (VS). Në vitin 2023, Brienz (GR) u evakuua para një shembjeje masive. Në Bernese Oberland, gati 20 milionë metra kub shkëmb po lëvizin mbi Kandersteg, ekuivalenti i dy milionë kamionëve të mbushur me mbeturina.

Akullnajat që po tërhiqen, shkrirja e ngricës së përhershme dhe rritja e reshjeve – këto fatkeqësi pasqyrojnë pasojat e ndryshimeve klimatike, transmeton albinfo.ch. Këto fenomene janë edhe më intensive në një vend që po ngrohet dy herë më shpejt se mesatarja globale dhe pritet të shohë temperaturat e tij të rriten me 2 deri në 4 gradë të tjera deri në fund të shekullit, sipas Zyrës Federale për Mjedisin.

Një sistem mbikëqyrjeje i teknologjisë së fundit

Radarë, modele 3D dhe pellgje mbajtëse… Përballë këtyre rreziqeve, Zvicra ka zhvilluar një nga sistemet më të përparuara të monitorimit në botë, shkruan RTS. Ky sistem i gjerë mund të zbulojë lëvizje të vogla deri në një milimetër dhe të shkaktojë një alarm disa ditë para një çarjeje.

Sipas simulimeve të fundit, konfirmohet një trend: zonat e paqëndrueshme, të cilat tashmë mbulojnë 6 deri në 8% të territorit, po fitojnë terren, gjë që paralajmëron rrëshqitje dheu më të shpeshta dhe më të paparashikueshme.

“Gratë duhet të ndihen rehat në dyqan; pastaj portofolet e tyre do të hapen.” Themeluesi i Migros, Gottlieb Duttweiler, u mbështet në psikologjinë e shitjeve që në fillim: “Ne u përpoqëm ta sulmonim amvisën përmes zemrës së saj”, tha ai në hapjen e supermarketit të parë të madh Migros në Cyrih. Kjo ndodhi në vitin 1952.

“Simetria nuk u përshtatet grave”, vazhdoi Dutti, prandaj raftet e ekspozimit dhe ndriçimi ishin të parregullta. Qëllimi i tij ishte të krijonte një atmosferë të ngjashme me tregun.

Ngjyrat e ngrohta rrisin humorin e blerjes

Po sot? Synimet janë të njëjta: klientët duhet të qëndrojnë sa më gjatë të jetë e mundur dhe të joshen të shpenzojnë sa më shumë para të jetë e mundur. Mjetet për ta arritur këtë janë bërë shumë më të sofistikuara dhe konsumatorët monitorohen më nga afër.

Jolanda Lombriser, një eksperte për sjelljen e blerjeve në Migros, thotë se faktori i të ndjerit mirë është ende i rëndësishëm sot. Ai fillon në hyrje: Perimet dhe frutat e freskëta presin ata që hyjnë. Ngjyrat e ngrohta i relaksojnë klientët dhe i vendosin ata në një humor të mirë blerjeje, thotë ajo. Aroma e bukës së freskët në furrën e brendshme ka një efekt të ngjashëm.

Matja e niveleve të stresit të klientëve

Por përveç mirëqenies, blerjet efikase janë thelbësore sot, thotë Lombriser. Ajo përdor mjete moderne për të analizuar konsumatorët: Ajo mati pulsin dhe lëvizjet e syve të 63 klientëve testues (ndjekja e syve) dhe përdori imazhe termike për të përcaktuar nivelet e stresit.

Është stresuese për klientët kur duhet të presin shumë gjatë në arkë ose nuk mund të gjejnë diçka shpejt. Kjo, nga ana tjetër, është e keqe për biznesin, transmeton albinfo.ch.

Para rihapjes së dyqanit Migros në Säntispark, Lombriser sheh nevojën për veprim: Një raft po errëson pamjen e arkës së mbushur me oferta speciale. Duhet të hiqet. Nëse klientët nuk i shohin ofertat speciale, ata shkojnë në arkë herët. Menaxherja e dyqanit Nada Kaufmann kujdeset për këtë dhe e zhvendos raftin, gjë që po pengon shitjet, raporton SRF.

I udhëzuari mirë është pothuajse i shitur

Klientët duhet të udhëzohen nëpër dyqan sa më lehtë të jetë e mundur. Menaxherja e dizajnit të dyqanit Monika Diebold është përgjegjëse për të siguruar që dyqanet e reja të jenë të dizajnuara sipas këtyre kritereve

Klientët ende po gjejnë rrugën e tyre në dyqanin e ri në Säntispark. Ata i lavdërojnë korridoret e gjera.

Por klientja Annemarie Schrämli thotë: “Është tipike: e shtrirë, kështu që duhet të kalosh pranë çdo rafti.” Lidhur me shëtitjet e gjata, ajo thotë: “Të paktën nuk është aq keq sa në Ikea.”

Më pak arka = më shumë stres?

Një kliente tjetër e kritikoi: “Zona e arkës është pak e vogël.” Numri i arkave në degën e re është zvogëluar nga shtatë në katër.

Ajo pyet veten se si është gjatë orës së pikut. “Ka ende shumë njerëz që duan të paguajnë në arkë.”

Kjo, nga ana tjetër, mund të çojë në stres, të cilin shitësit me pakicë duan ta shmangin me çdo kusht. Megjithatë, menaxherët e Migros në Säntispark mohojnë se më pak arka domosdoshmërisht rrisin stresin. Shumë njerëz preferojnë arkat me vetë-skanim.

Të dy shitësit me pakicë të mëdhenj, Migros dhe Coop, po modernizojnë vazhdimisht dyqanet e tyre. Beteja për klientët nuk ndalet kurrë dhe konkurrenca nuk fle kurrë.

Për menaxherin e degës në Säntispark, është e qartë: dyqanet moderne janë të rëndësishme në një treg shumë konkurrues, por kontakti personal me klientët është po aq i rëndësishëm.

Disa njerëz vendosin të largohen nga Zvicra pasi kanë punuar këtu për shumë vite. Nëse largoheni, a mund t’i tërhiqni paratë e pensionit tuaj dhe, nëse po, si – dhe sa?

Me mbi 2.2 milionë shtetas të huaj që jetojnë në Zvicër, disa mund të duan të kthehen në vendet e tyre të origjinës pas daljes në pension.

Me paga të mira dhe një treg pune të fortë, shumë nga të huajt që jetojnë në Zvicër planifikojnë të qëndrojnë vetëm për një periudhë të kufizuar kohore.

Dhe është gjithashtu e mundur që një numër qytetarësh zviceranë të vendosin të zhvendosen në klima më të ngrohta ose në një destinacion më pak të kushtueshëm për pension  dhe të marrin paratë e pensionit me vete.

Dallimi kryesor është nëse do të jetoni në një vend të BE-së / EFTA-s apo në një vend të tretë.

Si funksionon sistemi zviceran i pensioneve?

Sistemi zviceran i pensioneve përbëhet nga tre shtylla: AHV/AVS i njohur edhe si OASI (shtylla e parë), profesional (shtylla e dytë) dhe privat (shtylla e tretë).

Kur paguani në shtyllën e parë të sistemit zviceran të pensioneve, kjo nuk përfaqëson një investim në fondin tuaj personal ose një burim kapitali që mund ta shfrytëzoni në jetën e mëvonshme, shkruan thelocal. Paratë që paguani në sistem nuk mbahen për ju, por përdoren për të paguar pensionet e të tjerëve.

Në vend të kësaj, duke paguar në sistem,  gjë që është e detyrueshme  ju fitoni të drejtën për pension në jetën e mëvonshme. Në përgjithësi, kjo e drejtë lind vetëm pas një viti, transmeton albinfo.ch.

Nëse dëshironi të largoheni nga Zvicra pasi të keni punuar këtu, parimi bazë është se nëse keni punuar në Zvicër për një periudhë të caktuar kohore dhe keni paguar në dy planet e detyrueshme të pensioneve AHV/AVS/OASI dhe pensionin profesional,  nuk do të humbisni një pension.

Megjithatë, shuma që merrni do të varet nga disa faktorë, duke përfshirë sa keni paguar dhe ku do të zhvendoseni pasi të largoheni nga Zvicra.

Zhvendosja në një vend të BE-së/EFTA-s

Nëse zhvendoseni në një vend të BE-së/EFTA-s, nuk keni të drejtë të merrni pensionin tuaj AHV/OASI, megjithatë, për shkak të një marrëveshjeje bashkëpunimi, do të keni të drejtë për një pension në atë vend.

Sa i përket pensioneve tuaja të shtyllës së dytë dhe të shtyllës së tretë, do të jeni në gjendje t’i tërhiqni ato. Megjithatë, kjo do t’i nënshtrohet taksave kantonale në shumë raste.

Komponenti i detyrueshëm i pensionit tuaj të shtyllës së dytë  i njohur ndonjëherë si shtylla 2a,  nuk mund të tërhiqet derisa të arrini moshën e pensionit, megjithëse ka disa përjashtime për blerjen e pronës ose për të financuar një biznes. Këto para do të transferohen në një organizatë zvicerane të përfitimeve të fituara deri sa të arrini moshën e pensionit.

Po sikur të zhvendosem në një vend jashtë Evropës?

Ka disa pika që duhet të mbani mend për t’u siguruar që mund të merrni përfitimet tuaja zvicerane në një vend të tretë, d.m.th. një vend jo-BE/EFTA.

Zvicra ka lidhur marrëveshje për sigurimet shoqërore me: Australinë, Kilin, Kinën, Bosnjën dhe Hercegovinën, Indinë, Izraelin, Japoninë, Kanadanë, Maqedoninë, Malin e Zi, Filipinet, San Marinon, Serbinë, Korenë e Jugut, Turqinë, Uruguain dhe SHBA-në.

Nëse jeni shtetas i njërit prej vendeve të lartpërmendura, një marrëveshje e veçantë është në fuqi për momentin kur largoheni përgjithmonë nga Zvicra.

E njëjta gjë vlen edhe nëse jeni njohur si refugjat ose person pa shtetësi në Zvicër dhe vendoseni në njërën prej këtyre vendeve me të njëjtin status.

Nëse vendi juaj i destinacionit është në listën tuaj, do të keni të drejtë për pension në atë vend në të njëjtën mënyrë sikur të ishit zhvendosur në një vend të BE-së/EFTA-s më sipër.

Ju gjithashtu mund të paguhen pensionet tuaja të shtyllës së dytë dhe të tretë, në një mënyrë të ngjashme me atë më sipër.

Çfarë ndodh nëse shkoni në një vend që nuk përfshihet në listë?

Në parim, pensioni juaj skadon kur largoheni nga Zvicra. Megjithatë, mund të aplikoni, në kushte të caktuara, për rimbursimin e kontributeve tuaja të akumuluara OASI.

Kjo është e mundur vetëm nëse ju:

Keni paguar kontribute në AHV për të paktën një vit të plotë

Largoheni përgjithmonë nga Zvicra. Bashkëshorti/ja juaj dhe fëmijët nën 25 vjeç duhet të largohen gjithashtu nga vendi

Nuk jeni ende në pension,  domethënë, nuk merrni ende një pension AHV.

Është e rëndësishme të mbani mend se nëse merrni rimbursimin, nuk keni më të drejtë për përfitime të mëtejshme.

Paguhen vetëm kontributet aktuale në AHV, pa interes. Gjithashtu, kontributet e paguara për ju nga ndihma sociale nuk rimbursohen.

Në rast të vdekjes suaj, bashkëshorti/ja juaj ose fëmijët tuaj gjithashtu mund të aplikojnë për rimbursim, nëse janë të kualifikuar për pension mbijetese.

Si mund të kërkoni rimbursimin e kontributeve të AHV?

Duhet të aplikoni në zyrën tuaj lokale të kompensimit ose në Zyrën Qendrore të Kompensimit (ZQK). Për ta bërë këtë, duhet ta plotësoni këtë formular dhe ta dorëzoni së bashku me dokumentet e mëposhtme:

Numri juaj i sigurimit OASI

Konfirmimi i largimit tuaj nga Zvicra

Një kopje e pasaportës së vlefshme ose një provë tjetër e kombësisë suaj

Ju gjithashtu duhet të jepni adresën e vendbanimit tuaj të synuar jashtë vendit ose konfirmimin e adresës suaj aktuale jashtë vendit. Konfirmimi duhet të përfshijë edhe bashkëshortin/en tuaj dhe fëmijët tuaj nën 25 vjeç.

Duhet të paraqisni një kërkesë në institucionin e fondit të pensioneve të punëdhënësit tuaj të fundit përpara se të largoheni nga Zvicra; punëdhënësi juaj do t’ju ofrojë formularin e nevojshëm, i cili rendit dokumentet që duhet të bashkëngjitni.

Kushdo që dëshiron të bëhet zviceran duhet të japë provimin e shtetësisë zvicerane. Nga ecjet në natyrë te rrëshqitjet e dheut – dhe sigurisht djathi – ja disa nga pyetjet më të habitshme që u bëhen qytetarëve të ardhshëm zviceranë kur bëjnë kuizin.

Shtetësi zvicerane renditet si një nga më të vështirat për t’u marrë kudo në botë.

Përveç të paktën një pritjeje dhjetëvjeçare dhe disa pengesave të tjera, duke përfshirë një vlerësim të gjendjes suaj financiare, do t’ju duhet të jepni edhe një ‘provim’ të shtetësisë zvicerane.

Në shumicën e rasteve, ky do të përbëhet nga një test me shkrim së bashku me një intervistë me gojë me autoritetet kantonale.

‘Aq shumë procedura natyralizimi sa ka komuna’

Testet kryhen në nivel komunal dhe ndryshojnë nga vendi në vend, duke bërë që transmetuesi kombëtar zviceran SRF të raportojë në vitin 2017 se Zvicra “ka aq shumë procedura natyralizimi sa ka komuna”.

Ndërsa kjo mund të jetë një ekzagjerim i vogël, pyetjet ndryshojnë shumë.

Një gjë për t’u mbajtur mend në Zvicër është se çdo kanton dhe në shumë raste çdo komunë ka një identitet të fortë rajonal.

Me 26 kantone, katër gjuhë zyrtare dhe shekull pas shekulli traditë, këto tradita dhe veçori kulturore kanë pasur shumë kohë për t’u fermentuar dhe zhvilluar.

Disa kantone më të mëdha si Berna dhe Vaud vendosin shembuj të testeve të shtetësisë në internet, por shumë të tjerë jo.

Për të vërtetuar se jeni integruar me sukses, shumë nga pyetjet do të prekin aspekte lokale që lidhen me jetesën në kanton ose në vetë komunën.

Sigurisht, një proces i tillë është i kuptueshëm, veçanërisht në qytete më të vogla dhe më të qeta ku ata duan të sigurohen që traditat dhe mënyra e tyre e jetesës respektohen.

Megjithatë, kjo mund të çojë në rezultate absurde, siç është rasti kur një person është refuzuar për shkak se nuk di për kafshët lokale të kopshtit zoologjik ose dikush që është refuzuar për shkak se nuk di mjaftueshëm për raclette.

Mendoni se jeni gati? Atëherë shikoni udhëzuesin e mëposhtëm për të parë nëse do ta kalonit një test të shtetësisë zvicerane, transmeton albinfo.ch.

Këtu janë disa nga shembujt më të habitshëm që kemi hasur gjatë viteve të fundit.

Mbani mend se provimet e shtetësisë zvicerane kanë dhjetëra pyetje dhe aplikimi juaj nuk do të dështojë vetëm për shkak se merrni një përgjigje të gabuar – por nëse humbisni disa, atëherë aplikimi juaj mund të refuzohet.

Çfarë dini për arinjtë dhe ujqërit në kopshtin zoologjik lokal?

Në një nga shembujt më të publikuar të një pyetjeje të çuditshme dhe të çuditshme për shtetësinë, një italian – i cili kishte jetuar në Zvicër për 30 vjet dhe kishte një biznes të shquar lokal akulloresh – u rrëzua të paktën pjesërisht sepse nuk dinte mjaftueshëm për kopshtin zoologjik lokal.

Në veçanti, burri – i cili jetonte në qytetin zviceran të Arth – nuk ishte në dijeni se arinjtë dhe ujqërit në kopshtin zoologjik jetonin së bashku në të njëjtin vend të mbyllur, duke çuar në refuzimin e kërkesës së tij për shtetësi.

Për fat të mirë për burrin, gjykata federale e Zvicrës rrëzoi vendimin e autoriteteve kantonale – megjithëse ato iu referuan edhe njohurive të tij lokale në vendimin e tyre.

Gjë që na çon në… A ka pasur ndonjë rrëshqitje toke në zonë në 250 vitet e fundit?

Kur rrëzoi vendimin për mohimin e shtetësisë së italianit të mësipërm, gjykata federale zvicerane iu referua faktit se burri i ishte përgjigjur me sukses një pyetjeje në lidhje me një rrëshqitje toke që ndodhi në rajon më shumë se dy shekuj më parë.

Në fakt, gjykata tha se ai dinte shumë për rrëshqitjen e tokës, e cila ndodhi në rajon në vitin 1806.

Ndërsa njohuritë specifike për rrëshqitjen e tokës nuk ishin gjëja që e ktheu apelin, gjykata federale tha se kjo tregonte se ai dinte shumë për rajonin dhe ishte mjaftueshëm i integruar – dhe se kërkesa e tij për shtetësi duhet të lejohet.

Si quhet lokali/baret lokalë?

Për këdo që tregon përshtatshmërinë e tij për natyralizim në një vend të ri, mund të supozohet se njohja me vendet lokale të nxënies mund të jetë një disavantazh – por jo në Zvicër, ose të paktën në kantonin e St Gallen.

Në vitin 2018, Mergim Ahmeti, një burrë me rrënjë kosovare që kishte kaluar gjithë jetën e tij në Zvicër, nuk kishte precedentë penalë dhe fliste rrjedhshëm gjermanisht, iu refuzua kërkesa sepse nuk ishte mjaftueshëm i integruar.

Vendimi u mor sepse ai nuk i dinte emrat e bareve dhe restoranteve lokale në qytetin e Montlingen, ku jetonte.

Kërkesa e tij e refuzuar u justifikua me deklaratën e mëposhtme.

“Integrimi (i aplikantit) në fshat është i dobët. Ai përpiqet shumë pak për t’u integruar plotësisht në fshat. Për shembull, ai nuk i njeh restorantet në Montlingen, megjithëse është rritur atje. Restorante të ndryshme janë në qendër dhe janë rrugës për në shkollë.”

Ahmeti tha se ngurronte t’i përgjigjej pyetjes për arsye të dukshme.

“Nëse do t’i kisha emërtuar të gjitha restorantet, ata mund të kishin thënë se thjesht po kaloja kohë në bar”.

Ahmetit më parë i ishte refuzuar një kërkesë sepse gjermanishtja e nënës së tij nuk ishte mjaftueshëm e mirë.

Cili është kryeqyteti i Zvicrës?

Në rregull, kjo mund të duket si pyetja më standarde në çdo provim shtetësie dhe kushdo që dëshiron të pranohet në një vend duhet ta dijë kryeqytetin.

Me përjashtim të faktit se në këtë rast, kjo është një pyetje me hile.

Zvicra nuk ka kryeqytet, me Bernën – që zakonisht quhet kryeqyteti i kombit – teknikisht një ‘qytet federal’.

Siç kemi raportuar më parë, hilet nuk janë të përjashtuara në provimin e shtetësisë zvicerane – prandaj sigurohuni që t’i njihni kryeqytetet tuaja nga qytetet tuaja federale.

A ju pëlqen të bëni ecje në natyrë?

I dini ato pyetje ku nuk ka përgjigje të gabuar? Kur bëhet fjalë për testin e shtetësisë zvicerane, ky sigurisht nuk është rasti.

Në vitin 2017, 25-vjeçarja Funda Yilmaz – e cila ka lindur në Zvicër, ka jetuar atje gjithë jetën e saj, punon në nivel lokal në një profesion teknik, flet rrjedhshëm gjermanishten zvicerane dhe është e fejuar me një zvicerane – iu nënshtrua një kuizi për shtetësi dhe u pyet nëse i pëlqen të bëjë ecje në natyrë.

Ajo u përgjigj me “jo” – dhe së bashku me përgjigjen e pyetjeve të tjera në një mënyrë me sa duket të pakënaqshme, kërkesa e saj u refuzua, duke bërë që gazeta kryesore zvicerane TagesAnzeiger ta quante procesin e natyralizimit “të turpshëm”.

Pra, nëse dikush ju pyet nëse ju pëlqen ecja në natyrë, përgjigjja është e thjeshtë: “Jo, nuk më pëlqen. Më pëlqen. Tani më jepni pasaportën time. Kam për të bërë ecje në natyrë.”

Ku ju pëlqen të shkoni me pushime?

Mund të tingëllojë si një sajesë nga Turizmi Zviceran që ju të thoni “Alpet, sigurisht”, por është një pyetje e vërtetë që zyrtarët e integrimit pranojnë se e bëjnë shpesh.

Aspondentja sociale e komunitetit në kantonin e Urit, Christine Herrscher, i tha SRF se ajo e bën këtë pyetje për të parë nëse dikush ndihet vërtet i integruar në Zvicër, apo nëse planifikon të vazhdojë të shkojë në “vendin e tij të lindjes”.

“Për mua, kandidatët nuk duhet të këndojnë Psalmin Zviceran, por përkundrazi të shprehin se cilat janë planet e tyre për të ardhmen”, tha Herrscher, e cila vjen nga Gjermania, por e ka kaluar vetë procesin, për SRF.

Implikimi është se nëse i kaloni pushimet jashtë vendit në vendin nga keni ardhur, mund të mos jeni vërtet gati të jeni zviceran – ende.

(Ndoshta përgjigjja e duhur është t’u thoni atyre se do të shkoni për ecje në natyrë…)

Çfarë lloj partneri po kërkoni?

Herrscher tha gjithashtu se lloji i partnerit që kërkon një aplikant për shtetësi do të jetë i rëndësishëm në përcaktimin nëse ata janë integruar.

Ndërsa zgjedhja e partnerit nuk do të jetë faktori përcaktues, nëse ata mendojnë se i vetmi partner i mundshëm që ka të ngjarë të kenë vjen nga vendi i tyre i origjinës, atëherë ata mund të mos jenë të integruar mjaftueshëm.

Cilat sporte janë zvicerane?

Nëse ju bëhet kjo pyetje në provimin tuaj të shtetësisë, mos harroni se duhet të zgjidhni një sport zviceran dhe jo një sport që është popullor në Zvicër.

Një grua pyeti në Aargau në vitin 2017 të përmendte një sport zviceran dhe u përgjigj “ski” dhe aplikimi i saj u refuzua. Ndërsa refuzimi i saj mund të mos ketë qenë vetëm për shkak të kësaj pyetjeje, ajo e kishte kaluar testin me shkrim me sukses të shkëlqyer.

Sipas gazetës zvicerane 20 Minutes, bashkia refuzoi skijimin dhe do të kishte preferuar ose mundjen zvicerane ose Hornussen, të dyja me origjinë nga Zvicra.

Cilat janë fjalët e himnit kombëtar zviceran?

Edhe pse shumica e zviceranëve e mësojnë himnin në shkollë, shumë do ta kenë harruar atë kur të bëhen të rritur.

Teksti i himnit kombëtar zviceran – sigurisht në gjuhën e kantonit ku jetoni – mund të jetë një pyetje thelbësore në provimin tuaj të shtetësisë.

Ndërsa kjo nuk është aq e çuditshme – himnet në të gjithë botën mbështesin vlerat qendrore të kombësisë dhe për këtë arsye duhet të kuptohen nga kushdo që dëshiron të jetojë atje – thjesht kini kujdes se do t’ju duhet të dini çdo fjalë.

Në një shembull, një italian që kishte jetuar në Zvicër për 30 vjet – i njëjti burrë që nuk dinte mjaftueshëm për kafshët e kopshtit zoologjik (shih më sipër) – u vlerësua më poshtë për një gabim në fjalë kur këndoi himnin kombëtar.

Në vend që të këndonte ‘Alphorn’, burri tha ‘Schwyzerhorn’, një jo e madhe.

Prandaj, mbani mend se të murmuritësh himnin si një futbollist zviceran nuk do të jetë e mjaftueshme – dhe mësoni fjalët përmendësh.

Nga vjen raclette?

Zviceranët e marrin djathin shumë seriozisht – aq shumë sa pyetje të dobëta shfaqen në provimin e shtetësisë.

Në vitin 2018, një qytetar britanik u refuzua për shtetësi në kantonin e Schwyz, të paktën pjesërisht sepse ai nuk e dinte se nga vinte pjata me djathë zvicerane raclette.

(Këshillë: raclette është nga Valais, një kanton malor në jug të vendit. Vetëm përgjigjja ‘Zvicër’ nuk do të jetë e mjaftueshme).

Rregullat e raclette: Si të përgatisni një nga pjatat më të famshme me djathë të Zvicrës

“Djali im kaloi me sukses të shkëlqyer, por unë bëra gabim disa pyetje në lidhje me politikën dhe një rreth origjinës së raclette [një pjatë me djathë nga kantoni i Valais]”, i tha ai The Local në atë kohë.

Ndër pyetjet politike që ai nuk iu përgjigj saktë ishte një rreth demokracisë së drejtpërdrejtë dhe një tjetër rreth sistemit të punës me kohë të pjesshme të Zvicrës.

Franca po ndalon qeset e nikotinës, ato që futen midis buzës dhe mishit të dhëmbëve. Duke filluar nga marsi i vitit 2026, këto produkte orale do të ndalohen për të mbrojtur shëndetin publik, veçanërisht atë të të rinjve. Vendimi vjen pas ndalimit të cigareve elektronike njëpërdorimshe dhe zgjerimit të zonave pa duhan.

“Nikotina tani konsiderohet një substancë toksike”, shpjegon Ministria Franceze e Shëndetësisë, duke theksuar rreziqet e varësisë dhe nxitjes për pirjen e duhanit, shkruan RSI. Ministrja Catherine Vautrin riafirmon angazhimin e saj për të luftuar “rreziqet që lidhen me varësinë”, transmeton albinfo.ch.

Ndalimi vlen për të gjitha produktet orale që përmbajnë nikotinë, përveç ilaçeve dhe pajisjeve mjekësore. Duhani përtypës është gjithashtu i përjashtuar. Grupet kundër pirjes së duhanit e duartrokasin masën, e cila synon të mbrojë fëmijët dhe adoleshentët në veçanti nga varësia ndaj nikotinës.

Përveç referendumeve kombëtare më 28 shtator, qytetarët zviceranë do të votojnë edhe për çështje të ndryshme në nivel lokal. Kjo është ajo që është në lojë në qytete dhe kantone.

Në nivel federal, votuesit do të kenë fjalën e tyre për dy çështje kryesore: kartat elektronike të identitetit dhe taksën e vlerës së qirasë së imputuar:

Votuesit do të japin mendimin e tyre edhe për disa çështje me rëndësi lokale.

Le të fillojmë me atë që është më e rëndësishme për banorët ndërkombëtarë: akses më i shpejtë në të drejtat e votimit për të huajt në Vaud.

Një iniciativë për të lehtësuar të drejtat politike komunale të të huajve në Vaud është pranuar si nga Këshilli i Madh ashtu edhe nga Këshilli i Shtetit.

Propozimi synon të shkurtojë periudhën e qëndrimit të kërkuar për të votuar dhe për të mbajtur zgjedhje në nivel komunal, nga 10 vjetët aktualë në Zvicër dhe tre vjet në kanton, në pesë vjet në Zvicër dhe një vit në kanton, transmeton albinfo.ch.

Ndërsa partitë e majta dhe të qendrës, të cilat e nisën këtë veprim, janë në favor të këtij ndryshimi, Partia Popullore Zvicerane (SVP) populiste nuk është.

“E drejta e votës është kulmi i procesit të integrimit; ajo fitohet me kombësinë zvicerane”, tha seksioni Vaud i partisë në faqen e saj të internetit, duke shtuar, “Ne jemi qartësisht kundër kësaj”.

Qyteti i Bazelit: Marrëdhënie më të ngushta me BE-në

Ndoshta për shkak se Bazeli shtrihet midis dy vendeve të BE-së – Gjermanisë dhe Francës – të majtët do të donin që kushtetuta kantonale të përfshijë angazhimin e saj për marrëdhënie “të mira dhe të qëndrueshme” midis Zvicrës dhe Bashkimit Evropian.

Për mbështetësit, kjo është më shumë se një akt simbolik: ata e shohin këtë “si një sinjal të qartë për një politikë të hapur evropiane dhe një mandat detyrues për qeverinë”, shkruan thelocal. Kundërshtarët – përsëri SVP – i shohin gjërat ndryshe.

Ata e quajnë atë një “iniciativë qesharake” dhe një “shpërdorim të parave të taksapaguesve”.

“Bashkëpunimi me vendet fqinje është tashmë i rregulluar mirë; një nen shtesë kushtetues është i panevojshëm”, thonë ata.

Solothurn

Familjet që jetojnë në këtë kanton së shpejti mund të marrin kuponë për kujdesin ndaj fëmijëve, të cilët mund të shfrytëzohen në qendrat e kujdesit ditor ose në qendrat e kujdesit pas shkolle.

Shuma e mbështetjes financiare do të varet nga të ardhurat dhe pasuritë e familjes.

Komunat do të financojnë kuponët, dhe kantoni do të kontribuojë me 40 përqind të kostove. Përafërsisht 90 përqind e familjeve do të përfitonin nga ky veprim.

Megjithatë, kundërshtarët – përkatësisht Partia Radikale-Liberale – thonë se kjo masë do të sjellë kosto të mëdha shtesë dhe do të çojë në një rritje të taksave kantonale, duke kërkuar votën “jo”.

Cyrihu

Këtu, do të votohet për dy çështje komunale.

Njëra ka të bëjë me një iniciativë që kërkon që abonimet e transportit publik për banorët e rritur të qytetit të kufizohen në 365 franga – në krahasim me 809 franga që janë aktualisht.

Për fëmijët dhe të rinjtë, kostoja duhet të ulet në vend të 586 frangave.

Dhe pastaj është kjo:

Partia e Gjelbër lokale dëshiron që votuesit të ndalojnë përdorimin e fryrësve të gjetheve, përveç në vjeshtë.

Kjo sepse këto pajisje me benzinë ​​nuk janë vetëm të zhurmshme, por edhe të dëmshme për mjedisin, argumentojnë ata.

Nëse votuesit e pranojnë këtë, vetëm modelet elektrike do të lejohen në Cyrih, dhe vetëm gjatë tre muajve tetor, nëntor dhe dhjetor.

Megjithatë, për SVP-në, ndalimi i planifikuar i fryrësve të gjetheve është një “parodi e demokracisë”.

Rreth 6% e sipërfaqes së Zvicrës mund të përdoret për sisteme fotovoltaike të pavarura në të ardhmen. Kjo korrespondon me rreth 240,000 hektarë, thotë një studim i ri federal.

Analiza synon të shërbejë si një udhëzues për kantonet në planifikimin e tyre. Vetë kantonet vendosin se cilat zona përdoren në të vërtetë për instalimet diellore, transmeton albinfo.ch.

Faktorët vendimtarë përfshijnë lidhjen me rrjetin, interesat mbrojtëse dhe kostot.

Në shumicën e kantoneve, ka shumë hapësirë ​​për manovrim për ndërtimin e instalimeve diellore të pavarura, siç tregon studimi, shkruan swissinfo.

Vetëm në kantonet e qytetit të Bazelit dhe Gjenevës mezi ka zona të përshtatshme në dispozicion.