Marrëveshjet e reja të arritura midis Bernës dhe Brukselit në dhjetor 2024 do t’u japin shtetasve të BE-së në Zvicër edhe më shumë të drejta gjithëpërfshirëse sesa ato që gëzojnë aktualisht.

Sipas paketës së re të traktateve dypalëshe, më shumë se gjysmë milioni qytetarë të shteteve të Bashkimit Evropian mund të marrin një leje qëndrimi ‘C’ zvicerane pas vetëm pesë vitesh, pa kushte të bashkangjitura.

Kjo për shkak se qeveria zvicerane do të duhet të miratojë Direktivën e të Drejtave të Qytetarëve të BE-së, e cila u lejon shtetasve të BE-së dhe EFTA-s (Norvegjia, Islanda dhe Lihtenshtajni) të lëvizin lirisht brenda të gjitha shteteve kontraktuese (një nga të cilat është Zvicra) dhe u jep atyre të drejta qëndrimi të përhershëm pas pesë vitesh jetese në vend.

Të kesh një punë – ose, për këtë çështje, të jesh financiarisht i vetëmjaftueshëm, që është një kusht për marrjen e një leje – nuk do të ishte më një kërkesë.

Aktualisht, Zvicra nuk është e detyruar nga Direktiva, por nga marrëveshja për Lëvizjen e Lirë të Personave, kështu që ky do të ishte një ndryshim i madh.

Por sistemi i ri do të përfshijë edhe ndryshime të tjera.

Meqenëse shtetasit e BE-së/EFTA-s nuk do t’i nënshtrohen rregullave që nuk zbatohen edhe për qytetarët zviceranë, një detyrim tjetër do t’i imponohej edhe Zvicrës.

Në mënyrë specifike, Zvicra do të duhet të jetë më e përshtatshme ndaj migrantëve të BE-së që kanë nevojë për ndihmë sociale, shkruan thelocal, transmeton albinfo.ch.

Kjo do të thotë që nëse qytetarët e BE-së/EFTA-s që vijnë për të jetuar në Zvicër nuk mund të mbështesin veten, ata do të kenë të drejtë të marrin ndihmë publike – pa kontribuar kurrë në skemën e sigurimeve shoqërore të vendit.

Nëse marrëveshjet hyjnë në fuqi, qeveria pret 3,000 deri në 4,000 raste të reja të ndihmës sociale midis emigrantëve në vit.

Si do të ndryshonte kjo situatë nga ajo që është në fuqi tani?

Të dhënat nga Sekretariati Shtetëror për Migracionin (SEM) tregojnë se banorët e huaj – kryesisht ata nga vendet e treta – përfitojnë më shumë nga ndihma sociale.

Nga 669,100 persona nga vendet e treta që jetojnë në Zvicër në vitin 2022 (shifrat e fundit të disponueshme), 6.7 përqind morën ndihmë sociale.

Kjo përqindje është pothuajse tre herë më e lartë se ajo për njerëzit nga BE-ja dhe EFTA-ja – 2.3 përqind – dhe për zviceranët (1.9 përqind).

(Numri aktual për popullsinë zvicerane është më i larti nga të gjithë, por kjo për shkak se ka dukshëm më shumë qytetarë zviceranë sesa të huaj që jetojnë në Zvicër – prandaj, shprehja e numrit në përqindje jep një pasqyrë më të mirë të situatës.)

Kjo do të thotë që nëse traktatet e reja hyjnë në fuqi, numri i përfituesve të ndihmës sociale nga shtetet e BE-së/EFTA-s mund të jetë i barabartë – ose edhe më i madh – me atë të përfituesve të ndihmës sociale nga vendet e treta.

A është kjo “një marrëveshje e kryer”?

Jo ende.

Procesi i konsultimit mbi paketën e re Zvicër-BE, në të cilën partitë politike dhe shoqatat mund të paraqesin pikëpamjet e tyre, përfundoi në fund të tetorit.

Këshilli Federal tani po punon në draftin përfundimtar, i cili pritet të shkojë në Parlament në pranverë.

Në fund të fundit, votuesit zviceranë ka të ngjarë të kenë fjalën e fundit për marrëveshjet e reja – por jo para vitit 2027.

Vëllimi i përgjithshëm i punësimit në Zvicër mbeti i qëndrueshëm në tremujorin e tretë, duke u rritur me 0.1% nga viti në vit. Në të kundërt, numri i vendeve të lira të punës të shpallura nga kompanitë ra me një të dhjetën, raportoi të hënën Zyra Federale e Statistikave (FSO).

Ekspertët federalë numëruan një total prej 5.53 milionë vendesh pune private me pagë (duke përjashtuar bujqësinë) gjatë kësaj periudhe, 2,800 më shumë se një vit më parë. Llogaritur në ekuivalentë me kohë të plotë, vëllimi i punësimit ra me 3,000 vende pune në 4.32 milionë, transmeton albinfo.ch.

Gratë vazhdojnë të jenë të mbi-përfaqësuara në punën me kohë të pjesshme, duke përbërë mbi dy të tretat, me 2.28 milionë njerëz të prekur.

Midis korrikut dhe fundit të shtatorit, kompanitë njoftuan 88,4000 vende të lira pune, 10,300 më pak se gjatë së njëjtës periudhë të vitit të kaluar. Në të njëjtën kohë, pati një përmirësim të lehtë në rekrutimin e stafit të kualifikuar, me shkallën e pakënaqësisë që u ul me 1.7 pikë përqindjeje në 36.3%, shkruan swissinfo.

Kompanitë që planifikonin të shtonin fuqinë punëtore përbënin pothuajse 10% të punësimit total, krahasuar me 11% një vit më parë, ndërsa ato shkurtime që planifikonin përbënin 5.4% (5.1%). Treguesi i Perspektivës së Punësimit mbetet pozitiv, megjithatë, me një vlerë prej 1.02 pikësh.

Korporata Zvicerane e Transmetimeve (SBC) duhet të kursejë 270 milionë CHF (334 milionë dollarë) deri në vitin 2029 si rezultat i një tarife më të ulët licence dhe rënies së të ardhurave komerciale. Sipas procesit të vazhdueshëm të ristrukturimit, janë planifikuar shkurtime të 900 vendeve të punës me kohë të plotë, konfirmoi kompania të hënën.

SBC po hyn në një fazë të ristrukturimit të gjerë pas trazirave në sektorin e medias dhe uljes graduale të tarifës së licencës zvicerane, tha kompania shtetërore e medias në një njoftim për shtyp të hënën. Ajo konfirmoi një plan kursimi prej 270 milionë CHF nga tani deri në vitin 2029 – 17% e buxhetit të saj për vitin 2024 – nga të cilat një pjesë e parë prej 125 milionë CHF do të zbatohet para vitit 2027, transmeton albinfo.ch.

Masa më e rëndësishme ka të bëjë me vendet e punës. Deri në 900 vende pune me kohë të plotë mund të humbasin, konfirmoi SBC të hënën. Rreth 300 prej tyre janë pjesë e programit të vazhdueshëm të kursimeve. Shkurtimet e mbetura prej 600 vendeve të punës do të bëhen gradualisht, duke marrë parasysh humbjet natyrore si daljet në pension, por shkurtimet mbeten “të pashmangshme”, tha SBC. Procesi aktual i konsultimit dhe plani i shkurtimeve duhet të ofrojnë një kornizë për këto masa.

Shefi i SBC shpreh keqardhje për shkurtimet

“Na vjen keq për këto shkurtime. Por vendimet politike dhe konteksti në të cilin po evoluon kompania jonë nuk na lënë zgjidhje tjetër”, tha Drejtoresha e Përgjithshme e SBC, Susanne Wille, duke shtuar se nëse kompania dëshiron të mbetet e fortë, ajo duhet të transformohet tani.

Ky kufizim financiar është për shkak të vendimit të qeverisë zvicerane për të ulur tarifën vjetore të licencës nga 335 CHF në 300 CHF dhe për të përjashtuar më shumë kompani nga pagesa e saj. Kjo masë do të rezultojë në një mungesë të të ardhurave prej 120 milionë CHF.
Përveç kësaj, të ardhurat komerciale pritet të bien me 90 milionë CHF, dhe kostot operative duhet të rriten me 60 milionë CHF për shkak të inflacionit.

Menaxhmenti ridimensionohet

Ky transformim i kompanisë do të shoqërohet me një ridimensionim të komitetit ekzekutiv të SBC-së, i cili do të reduktohet nga tetë në shtatë anëtarë që nga prilli 2026, ndërsa Swiss TXT do të integrohet në organizatë. Pozicionet drejtuese në katër njësitë gjuhësore, RSI, RTR, RTS dhe SRF, do të ruhen për të siguruar stabilitet gjatë tranzicionit.

Drejtuesit e rinj të departamenteve të “Operacioneve” dhe “Ofertave” të SBC-së do të rekrutohen nga jashtë, ashtu si edhe drejtuesi i ri i SRF-së, procesi i përzgjedhjes së të cilit ka filluar tashmë.

Kantonet zvicerane po marrin vetë iniciativën për të vendosur një sistem të ri monitorimi elektronik në kohë reale për autorët e dhunës në familje, pasi qeveria federale ende nuk ka miratuar një ligj të posaçëm. Shoqata “Electronic Monitoring” do të paraqesë së shpejti një plan ndërkantonal për zbatimin e byzylykut dinamik deri në pranverë të vitit 2026 dhe harmonizimin e tij në të gjithë vendin deri në vitin 2027.

Kjo nismë vjen pas kritikave për “mungesë veprimi” nga Berna. Deputetja Céline Amaudruz paralajmëron se vonesat po rrezikojnë jetë, ndërsa kantonet kërkojnë një sistem funksional sa më shpejt, transmeton albinfo.ch.

Rezultatet nga projekti pilot i zhvilluar në Cyrih (2023–2024) janë pozitive: sistemi jep alarm të menjëhershëm kur agresori afrohet, por kërkon që zona e kufizimit të jetë të paktën 2 kilometra për të lejuar ndërhyrjen e policisë. Përvoja e Spanjës, ku përdorimi i këtij sistemi ka ulur femicidet me rreth 30%, shihet si model.

Plani i ri parashikon krijimin e një qendre kombëtare shumëgjuhëshe monitorimi, punësime shtesë dhe një marrëveshje financimi mes kantoneve. Autoritetet theksojnë se byzylyku elektronik është vetëm një mjet brenda një serie masash që përfshijnë parandalim, ndërgjegjësim dhe trajnim të forcave të rendit.

Aktualisht në Zvicër një grua vritet mesatarisht çdo dy javë si pasojë e dhunës në familje, ndaj zbatimi i shpejtë i këtij sistemi konsiderohet jetik.