Nga nëntori, në Zvicër do të hyjnë në fuqi disa rregullore dhe ligje të reja. Ka kërkesa të reja për faturat QR dhe ndryshime në statusin e mbrojtjes “S” për ukrainasit. Ja detajet:

1. Sistemi i ri i hyrjes dhe daljes në Aeroportin e Cyrihut

Aeroporti i Cyrihut do të implementojë sistemin e ri të hyrjes dhe daljes (EES) nga 17 nëntori. Ky sistem është tashmë aktiv në Aeroportin Euroairport Basel që nga 12 tetori 2025 dhe do të zbatohet nga 29 shtete të zonës Schengen, përfshirë Zvicrën.

Sistemi i ri EES synon të përmirësojë kontrollin e kufijve duke u bërë gjithnjë e më i automatizuar dhe vlen vetëm për shtetasit e vendeve të treta. Ai regjistron kërkesat për hyrje dhe dalje, refuzimet e hyrjes dhe mbledh të dhëna biometrike. Qëllimi është të luftohet më mirë mashtrimi i identitetit, terrorizmi dhe krimi i organizuar.

“EES do të zëvendësojë në të ardhmen vulosjen manuale të dokumenteve të udhëtimit,” njofton Aeroporti i Cyrihut.

2. Statusi i mbrojtjes “S” për ukrainasit

Nga 1 nëntori 2025, statusi i mbrojtjes “S” për ukrainasit do të ndryshojë. Ata që vijnë nga rajone ku kthimi konsiderohet i arsyeshëm nuk do të marrin më këtë status. Rajonet do të përcaktohen nga Sekretariati Shtetëror për Migracionin (SEM) dhe lista do të rishikohet rregullisht.

Kjo rregullore vlen vetëm për aplikimet që do të shqyrtohen pas 1 nëntorit 2025. Ukrainasit që tashmë jetojnë në Zvicër dhe kanë marrë vendimin për mbrojtje nuk preken, as anëtarët e familjes së tyre të afërt që dëshirojnë t’u bashkohen. SEM ka theksuar se statusi “S” nuk do të hiqet para 4 marsit 2027, përveç nëse situata në Ukrainë stabilizohet qëndrueshëm deri atëherë.

3. Zgjatja e kohës maksimale për kompensimin e punës me kohë të shkurtër

Nga 1 nëntori 2025, periudha maksimale për kompensimin e punës me kohë të shkurtër do të rritet në 24 muaj. Qëllimi është mbështetja e sektorëve të orientuar drejt eksportit si makina, elektro, industria e metalit dhe ora. Kjo rritje jep siguri më të madhe për planifikimin e kompanive dhe u mundëson atyre të përballojnë situatën e vështirë ekonomike.

4. Faturat QR me adresë të strukturuar

Nga 22 nëntori 2025, informacioni i adresës për faturat QR duhet të jetë në formë të strukturuar (Adresë tipi S). Kjo vlen për adresën e personit që lëshon faturën dhe për atë që e paguan.

Six Group thekson se ndryshimi përfshin mbështetje ekskluzive për adresën e strukturuar dhe përdorimin e më shumë shenjave speciale dhe germave të veçanta. Ky ndryshim prek si bizneset ashtu edhe individët që ofrojnë pagesa përmes faturave QR.

5. Ulja e tarifave të vizave

Nga 1 nëntori 2025, tarifat e shkëmbimit (Interchange fees) do të ulen në maksimum 0,15% për pagesat me kartë në dyqanet fizike në Zvicër. Për pagesat online me kartë debiti tarifa do të jetë vetëm 0,25%.

Edhe kartat Visa nga Zona Ekonomike Evropiane do të kenë tarifa më të ulëta: kartat debiti në 0,2% dhe kartat krediti në 0,44%.

6. Ndryshime në kantone të caktuara

Kantoni Basel-Stadt do të ndryshojë ligjin për mbrojtjen e banesave nga 1 nëntori 2025. Do të kërkohet leje shtesë për ndërtimet, rinovimet ose shembjet e ndërtesave, dhe pas këtyre masave, qiratë do të vendosen nga komisioni i mbrojtjes së banesave dhe do të jenë të kontrolluara për pesë vjet.

Përjashtohen ndërtesat me tre apartamente ose më pak, ndërtesat luksoze, apartamentet kooperativë dhe ato për qira të shkurtër (maksimumi tre muaj).

Komisioni Evropian ka kritikuar rregullat e reja të sigurisë që Zvicra ka vendosur për trenat e mallrave që kalojnë nëpër Tunelin Bazë të Gotthardit, duke paralajmëruar se ato mund të shkaktojnë pengesa në transportin hekurudhor evropian të mallrave. Në Bruksel shprehen shqetësime se kufizimet e reja mund të çojnë në zhvendosjen e qarkullimit nga hekurudha në rrugë, duke goditur një sektor që tashmë konsiderohet i brishtë.

Pas aksidentit të gushtit 2023, kur një tren mallrash doli nga shinat për shkak të thyerjes së një rrote – ngjarje që solli 13 muaj punime riparimi me një kosto rreth 150 milionë franga zvicerane – Zyra Federale e Transportit (BAV) vendosi masa më të rrepta sigurie.

Masat përfshijnë:

përdorimin e rrotave më të mëdha,

kontrolle më të rregullta për mbinxehje ose dëmtime të mundshme,

dhe inspektime teknike më të shpeshta të vagonëve.

Fillimisht parashikohej që rregullat të hynin në fuqi në fillim të vitit 2026, por pas kritikave nga industria e transportit, afati u shty deri në fund të vitit 2026 – ndërsa disa kërkesa do të zbatohen deri në vitin 2027.

Komisioni Evropian është shprehur me optimizëm të kujdesshëm për këtë shtyrje, duke shpresuar që koha shtesë do të shfrytëzohet për të gjetur një zgjidhje që siguron njëkohësisht sigurinë e transportit të mallrave dhe rrjedhshmërinë e trafikut hekurudhor evropian.

Këshilltarja Federale për Shëndetësi, Elisabeth Baume-Schneider, ka konfirmuar të hënën planet për të kursyer 300 milionë franga zvicerane në vit në sektorin e shëndetësisë. Synimi është reduktimi i trajtimeve mjekësore të panevojshme dhe i kostove administrative të siguruesve shëndetësorë.

Në Bernë u zhvillua tryeza e tretë e rrumbullakët për kontrollin e kostove, ku morën pjesë përfaqësues të kantoneve, mjekëve (FMH), spitaleve (H+), siguruesve shëndetësorë (prio.swiss), industrisë farmaceutike (scienceindustries) dhe organizatave të pacientëve.

“Jam e kënaqur me rezultatet,” deklaroi ministrja e Shëndetësisë, duke theksuar se politika shëndetësore është përgjegjësi e përbashkët e të gjithë aktorëve. “Besoj se 300 milionë franga në vit, që mund të arrihen objektivisht që nga viti i ardhshëm, janë një arritje shumë e vlefshme”, u shpreh ajo për radion Forum.

Një grup ekspertësh ka përgatitur 38 masa konkrete në 12 fusha, që pritet të sjellin kursime të paktën 303 milionë franga në vit nga 2026, ose rreth 1% të totalit të primeve. Këto masa synojnë të eliminojnë nxitjet e papërshtatshme dhe paefikasitetet në sistem.

“Një ulje prej 1% nuk është diçka e vogël,” shtoi Baume-Schneider. “Por nuk duhet ta shohim si qëllim përfundimtar, por si një hap për të punuar së bashku drejt kontrollit të kostove.”

Numri i fëmijëve mbipeshë në shkollën fillore në Zvicër ka rënë pak gjatë 15 viteve të fundit, sipas shifrave të publikuara të hënën.

Rreth 11.1% e fëmijëve të shkollës fillore ishin mbipeshë në vitin 2025, krahasuar me 15.8% në vitin 2010. Në sistemin e shkollave të mesme të larta zvicerane, përqindja ra midis viteve 2010 (19.1%) dhe 2017 (16.5%), përpara se të rritej në 18.6% në vitin 2025. Përqindja e adoleshentëve mbipeshë ka mbetur në vend në nivelin e mesëm (20.9% në vitin 2025 krahasuar me 20.5% në vitin 2010), sipas Health Promotion Switzerland, transmeton albinfo.ch.

Dallimet midis kantoneve

Krahasuar me matjen e parë në vitin 2010, prevalenca e përgjithshme e fëmijëve dhe adoleshentëve mbipeshë ka rënë me 1.3%. Duke pasur parasysh mungesën e burimeve të disponueshme për parandalimin e mbipeshës dhe obezitetit në këtë pjesë të popullsisë, si dhe trendin në rritje globalisht, ky rezultat, megjithëse “modest”, shihet si një “sukses” nga Promovimi i Shëndetit në Zvicër.

Të dhënat zbulojnë dallime të mëdha midis rajoneve zvicerane. Në nivelin e shkollës fillore, përqindja e fëmijëve mbipeshë ndryshon me gjashtë pikë përqindjeje midis kantoneve. Kjo është edhe më shumë se tetë pikë përqindjeje në nivelin e mesëm të lartë. Ndërsa vlerësimet e mëparshme tregonin dallime të qarta midis zonave urbane dhe rurale, këto tani mezi perceptohen.

Origjina dhe sfondi social si faktorë rreziku

Rreziku i obezitetit është i lidhur ngushtë me kushtet e jetesës së fëmijëve dhe familjeve. Fëmijët e prindërve pa arsim pas detyrueshëm kanë deri në tre herë më shumë gjasa të jenë mbipeshë sesa fëmijët e prindërve që kanë vazhduar arsimin e lartë. Shifrat e mbipeshës janë gjithashtu shumë më të larta midis nxënësve pa pasaportë zvicerane (24%) sesa midis bashkëmoshatarëve të tyre zviceranë (14.2%).

Prandaj, masa të synuara janë ende të nevojshme, veçanërisht për fëmijët nga prejardhje sociale të pafavorizuara. Problemi nuk është mungesa e masave të tilla, por shtrirja e tyre e kufizuar, sipas Promovimit të Shëndetit në Zvicër.

Anketa u bazua në të dhënat e mbi 30,000 nxënësve të shkollës në njëmbëdhjetë kantone dhe katër qytete.

Investimet e mëdha të Bankës Kombëtare Zvicerane (SNB) në ar dhe aksione të huaja kanë ndihmuar në rritjen e performancës së bankës qendrore në tremujorin e tretë, sipas llogaritjeve të ekonomistëve të UBS të publikuara të hënën.

Sipas vlerësimeve të tyre për strategjinë e investimeve “pasive” të bankës dhe performancën e klasave të saj kryesore të aseteve, ekspertët parashikojnë një fitim prej 25-30 miliardë CHF (31-37 miliardë dollarë) këtë vit. Kjo do të kompensonte lehtësisht humbjen prej 15.3 miliardë CHF të regjistruar në verë dhe do të përfaqësonte një fitim prej 10-15 miliardë CHF pas nëntë muajsh, transmeton albinfo.ch.

Vlerësimi i aksioneve të arit të SNB-së tejkaloi 100 miliardë CHF, falë rritjes prej 16% të çmimit të arit midis korrikut dhe fundit të gushtit, duke gjeneruar një fitim prej 14 miliardë CHF.

Dhe 200 miliardë CHF të investuara në aksione zvicerane dhe globale gjeneruan gjithashtu pak më pak se 15 miliardë CHF, bazuar në një rritje të përgjithshme të vlerësuar prej 8%.

Mbiçmimi relativ i frangës zvicerane gjatë periudhës nëntëmujore kundrejt monedhave kryesore të investimit e ka ulur rezultatin me 2.4 miliardë CHF.

Gjithashtu, portofoli global i obligacioneve gjeneroi një humbje prej 2.5 miliardë CHF, për shkak të efektit të përzier të normave më të ulëta të interesit në SHBA dhe normave më të larta në Mbretërinë e Bashkuar, Japoni dhe Gjermani.

Dividendët dhe rendimentet e normave të interesit dhanë një kontribut pozitiv prej 3.5 miliardë CHF. SNB ka planifikuar publikimin e rezultateve të saj nëntëmujore për 31 tetor.

Qeveria kantonale e Bernës ka nisur një proces konsultimi në lidhje me futjen e mundshme të të drejtave opsionale të votimit për banorët e huaj në nivel komune.

Komunat që dëshirojnë të përdorin këtë mundësi duhet të ndryshojnë ligjin përkatës, njoftoi qeveria kantonale të hënën.

Ky veprim është në përputhje me mocionin e titulluar “Autonomia komunale për të drejtat politike”, të miratuar nga parlamenti kantonal i Bernës me 77 vota pro dhe 73 kundër në shtator 2024. Në këtë mocion, parlamenti udhëzoi qeverinë të hartojë bazat ligjore për t’u mundësuar komunave të vendosin nëse dëshirojnë t’ua zgjerojnë të drejtat e votimit banorëve të huaj.

Kështu, komunat do të jenë në gjendje t’u japin të drejtën e votës shtetasve të huaj që kanë mbushur moshën 18 vjeç, kanë një leje qëndrimi të përhershme dhe kanë jetuar vazhdimisht për të paktën dhjetë vjet në Zvicër, të paktën pesë vjet në kantonin e Bernës dhe të paktën tre muaj në komunën përkatëse, transmeton albinfo.ch.

Shtetasit e huaj në kantonin e Bernës nuk kanë të drejtë të votojnë për çështje kantonale ose komunale. Në kantonet Fribourg, Neuchâtel, Vaud dhe Jura, shtetasit e huaj kanë të drejtë të votojnë në nivel bashkie, në varësi të kushteve të caktuara, siç është një periudhë minimale qëndrimi.
Periudha e konsultimit do të zgjasë deri më 27 janar 2026.