Një koalicion i dedikuar luftës kundër racizmit në të gjitha format e tij ka lindur në Zvicrën frankofone. I quajtur Koalicioni Romand Antiracist (CORA), ai njoftoi të hënën kërkesat e tij kryesore, duke u fokusuar kryesisht në dhunën policore.

“Ne jemi këtu për të përfaqësuar ata që nuk mund të flasin më dhe për të kërkuar një ndalim të menjëhershëm të dhunës raciste,” tha një nga zëdhënësit për mediat në Lausanne. “Në Zvicrën frankofone, njerëzit, shumica e të cilëve janë të zinj, vazhdojnë të vdesin si pasojë e ndërhyrjeve policore, pa të vërtetë ose drejtësi adekuate,” shtoi ajo.

Koalicioni përmendi konkretisht emrat e Mike Ben Peter, Nzoy dhe Lamin, të lidhur ngushtë me çështjen e dhunës policore në kantonin Vaud. Ai shtoi gjithashtu emrat e Camila dhe Marvin, dy të mitur që humbën jetën këtë verë gjatë ndjekjeve policore.

“Të paktën shtatë persona kanë vdekur në dhjetë vitet e fundit në kantonin Vaud ndërsa jetët e tyre ishin në duart e policisë, përfshirë tre mes majit dhe gushtit 2025,” kujtoi zëdhënësi.

Njëmbëdhjetë kërkesa kryesore

Kërkesat përfshijnë krijimin e një sistemi të pavarur për monitorimin e praktikave policore, dhënien e një faturë pas çdo ndalimi, dhe kufizime në mbajtjen e armëve zjarri në bazë të misionit specifik. CORA kërkon gjithashtu shërbime mbështetëse për familjet e personave që kanë humbur jetën pas ndërveprimeve me policinë.

Koalicioni kërkon gjithashtu shkarkimin dhe pezullimin e 48 oficerëve të përfshirë në skandalin e grupit WhatsApp të policisë Lausanne. Ai bën thirrje për rishikimin e disa praktikave policore, përfshirë ndalimin e mbajtjes në pozicion të shtrirë dhe rregulla më të rrepta për ndjekjet me shpejtësi të lartë.

Rritja e presionit

“Shumë nga këto çështje janë tashmë në tavolinën e Komunës së Lausanne. Ky lloj kërkese ndihmon për të rritur presionin,” tha këshilltari i Partisë së Gjelbër, Ilias Panchard, i cili ishte prezent dhe që në 2023 ka propozuar një nismë për të rritur numrin e misioneve të policisë pa armë zjarri.

Jo vetëm dhuna policore

Koalicioni nuk synon të kufizohet vetëm në luftën kundër dhunës policore dhe racizmit anti-zi. “Kjo është prioriteti i parë, por ne duam të luftojmë të gjitha format e racizmit,” sqaron CORA. I krijuar në gushtin e kaluar, koalicioni synon të jetë i hapur, jo-hierarkik dhe jo-partiak, me një perspektivë interseksionale, thekson zëdhënësi.

Aktualisht, rreth 25 grupe dhe shoqata i janë bashkuar CORA-s, përfshirë “Justice for Mike”, “Justice for Nzoy”, “Greva Feministe Vaud” dhe koalicionin e majtë-radikal “Together on the Left”. Ndërsa shumica e anëtarëve janë të bazuar në kantonin Vaud, CORA ka anëtarë edhe në kantone fqinje si Gjeneva dhe Neuchâtel

Një hetim i realizuar nga emisioni radiofonik zviceran “On en parle” ka zbuluar parregullsi serioze në etiketimin e disa produkteve të shitura nga zinxhirët e mëdhenj të supermarketit Migros dhe Coop. Sipas ligjit zviceran, një produkt mund të quhet “lëng frutash” vetëm nëse përmban 100% frut, pa asnjë shtesë sheqeri apo përbërës të tjerë. Megjithatë, disa produkte të shfaqura në faqet zyrtare të këtyre dy kompanive nuk i përmbushnin këto kritere.

Lëng frutash me sheqer të shtuar — i ndaluar me ligj

Emisioni zbuloi se në faqen e Migros, produkti M-Classic Breakfast ishte etiketuara si lëng frutash, ndonëse përmbante sheqer të shtuar. E njëjta situatë u konstatua te Coop, ku produkti Capri-Sun Multivitamin vazhdonte të paraqitej si lëng frutash, pavarësisht përbërjes së tij.

Reagimi i supermarketeve

Pas publikimit të gjetjeve:

Migros pranoi gabimin dhe e ndryshoi menjëherë etiketimin, duke e klasifikuar produktin si “pije e ëmbëlsuar”.

Coop, megjithëse u informua për shkeljen, nuk e ndryshoi kategorizimin, duke deklaruar se emërtimi aktual është “më i kuptueshëm për konsumatorët”, edhe pse kjo bie ndesh me rregullat ligjore, transmeton albinfo.ch.

Disa lëngje frutash më të ëmbla se pijet e sheqerosura

Hetimi zbuloi gjithashtu një tjetër fakt befasues: disa lëngje të cilat etiketohen si 100% natyrale përmbajnë më shumë sheqer sesa pijet e zakonshme me sheqer të shtuar.

Për shembull:

Një lëng bio nga Migros përmban 14 gramë sheqer për decilitër, vetëm nga frutat.

Ndërkohë, pija M-Classic Breakfast ka 9.5 gramë sheqer të shtuar për decilitër — pra më pak se lëngu bio.

Sipas dietologes Angéline Chatelan, disa fruta si rrushi dhe mango kanë natyralisht nivel të lartë sheqeri, gjë që e rrit sasinë totale në lëngje. Ajo shpjegon gjithashtu se trupi nuk e dallon sheqerin natyral nga ai i shtuar.

Rekomandimi i ekspertëve

Ekspertët theksojnë se, megjithëse lëngjet janë të pasura me vitamina, ato përmbajnë pak fibra dhe nuk ngopin njësoj si frutat e freskëta. Konsumi i tepërt i tyre mund të kontribuojë në shtim peshe dhe probleme metabolike. Për këtë arsye, rekomandohet jo më shumë se 2–3 gota të vogla në javë.

Gripi po rikthehet në Zvicër me ritme të shpejta. Sipas të dhënave të Zyrës Federale të Shëndetit Publik (FOPH), gjatë javës 10–16 nëntor rreth 5,500 persona kërkuan ndihmë mjekësore për temperaturë të lartë, kollë apo dhimbje fyti — një rritje prej gati 90% krahasuar me javën paraardhëse. Edhe rastet e konfirmuara në laborator u rritën me 30%.

Të dhënat tregojnë një qarkullim të shtuar të virusit A të gripit, një variant që ka qenë veçanërisht agresiv në hemisferën jugore.

A rrezikon Zvicra një epidemi të rëndë si Australia?

Australia përjetoi një epidemi të rëndë gripi pak muaj më parë, e shoqëruar me rritje të rasteve të Covid-it, duke vënë nën presion spitalet. Megjithatë, ekspertët zviceranë janë më optimistë.

Vaccinologu Alessandro Diana tha se aktualisht nuk ka shenja që Zvicra po shkon drejt një skenari të ngjashëm. Ai theksoi se shumica e pacientëve të shtruar në Australi ishin persona në rrezik që nuk ishin vaksinuar.

Vaksina rekomandohet për personat vulnerabël

Ekspertët në Zvicër rekomandojnë vaksinimin sidomos për:

të moshuarit,

personat me sëmundje kronike,

gratë shtatzëna.

Sipas Dianas, vaksina ndihmon të shmangen komplikimet serioze. Ai pret që vala e gripit të arrijë kulmin rreth Krishtlindjeve, ndaj personat në rrezik këshillohen të imunizohen sa më shpejt.

Covid-i në rënie

Ndryshe nga gripi, vala e Covid-19 është në ulje. Ngarkesa virale në ujërat e zeza ka stagnuar ose është zvogëluar në shumicën e rajoneve. Varianti i ri XFG, i quajtur “Frankenstein”, aktualisht nuk konsiderohet më i rrezikshëm se variantet e mëparshme, sipas OBSH-së.

Gripi vs. ftohja: çfarë i dallon?

Edhe pse kanë simptoma të ngjashme, gripi dhe ftohja shkaktohen nga viruse të ndryshme. Gripi është më i rrezikshëm dhe mund të sjellë komplikime serioze, veçanërisht tek grupet e rrezikuara. Çdo vit, në Zvicër qindra persona humbin jetën nga gripi.

Ndërsa ftohjet janë të shumta dhe trupi nuk arrin të krijojë imunitet të qëndrueshëm ndaj tyre.

Orari i ri i trenave të Zvicrës (SBB), i cili do të hyjë në fuqi më 14 dhjetor, do të sjellë disa përmirësime të dukshme në transportin publik për vitin e ardhshëm.

Jo vetëm që orari i trenave do të ndryshojë, por edhe ai i të gjithë rrjetit të transportit publik, kështu që do të koordinohet me oraret e mbërritjes dhe të nisjes së trenave në të gjitha stacionet në të gjithë Zvicrën.

Ndër ndryshimet më të rëndësishme që do të hyjnë në fuqi në rrjetin vendas është se shërbimet midis Bernës dhe Cyrihut do të zgjerohen më tej – konkretisht, një tren shtesë InterCity tani do të ndalet në Bern-Wankdorf në pasdite. Nisja është në orën 16:13, duke mbërritur në Zurich HB në orën 17:10.

Kjo do t’u lejojë udhëtarëve nga lindja e Bernës të arrijnë në Cyrih më shpejt, shkruan thelocal, transmeton albinfo.ch.

Për më tepër, një shërbim i vazhdueshëm gjysmëorësh me InterCity 3 do të futet në itinerarin Chur-Cyrih. Katër trena tani do të qarkullojnë çdo ditë në secilin drejtim.

Në fundjavë, dy trena S15 do të zgjaten nga Rapperswil në Chur, dhe në mbrëmje do të kthehen në Niederweningen.

IR35 do të ndalet gjithashtu në Flums midis Bernës dhe Churit – kjo do të përmirësojë aksesin në rajonin Sarganserland.

Trena të rinj nate

Pas disa udhëtimeve prove gjatë pranverës dhe vjeshtës, SBB do të shtojë një tren nate Bern-Cyrih-Winterthur gjatë fundjavave.

Lidhjet e natës do të operojnë shumicën e netëve të premteve dhe të shtunave, duke u nisur nga Winterthur në orën 1:40 të mëngjesit dhe duke mbërritur në Bernë në orën 3:04 të mëngjesit.

Një tren do të niset gjithashtu nga Berna në orën 3 të mëngjesit dhe do të mbërrijë në Winterthur në orën 4:32 të mëngjesit.

Itinerari do të ndalet gjithashtu në Aeroportin e Cyrihut, duke e bërë atë një zgjedhje të përshtatshme për udhëtarët me fluturime herët në mëngjes. Treni i natës do të mbërrijë në aeroport në orën 4:16 të mëngjesit.

Tranat e natës tashmë qarkullojnë midis Fribourg-Lausanne dhe Aeroportit të Gjenevës, Sion dhe Aeroportit të Gjenevës, dhe Biel-Lausanne dhe Aeroportit të Gjenevës në shumicën e fundjavave.

SBB do të vendosë në vitin 2026 nëse do të vazhdojë të ofrojë një shërbim kombëtar treni nate.

Kompania gjithashtu ka plane për të futur shërbim fundjave 24 orë në ditë midis Cyrihut dhe Gjenevës, Olten dhe Bazelit, Bernës dhe Thunit, Lozanës dhe Sionit, dhe Cyrihut dhe Kurit.

Gjithashtu: një lidhje ndërkufitare nate

Përveç kësaj, do të ketë edhe një tren të drejtpërdrejtë ndërkufitar midis Aeroportit të Gjenevës dhe Francës fqinje.

Në mënyrë specifike, nga 14 dhjetori, linja L7 e trenit Léman Express do të niset nga Annemasse në orën 3:56 të mëngjesit, duke mbërritur në aeroport në orën 4:20 të mëngjesit.

Lidhje të tjera nate në këtë itinerar janë planifikuar gjithashtu duke përdorur trenat RL4.

Droga, trafikimi i qenieve njerëzore dhe përdorimi në rritje i dhunës: mafia turke është në rritje në Zvicër, sipas kreut të Zyrës Federale të Policisë Zvicerane, Eva Wildi-Cortés.

Mafia turke është e përfshirë në trafikimin e drogës dhe kontrabandën e qenieve njerëzore, si dhe në lojërat e fatit të paligjshme dhe mashtrimet telefonike. Grupi është përhapur nga Gjermania në Zvicër, tha të dielën kreu i Fedpol, Eva Wildi-Cortés, për televizionin publik zviceran, SRF. “Po shohim që mafia turke është në rritje.”

Ky grup ka një potencial të lartë për dhunë, pasi ka pasur një ndërrim brezash brenda organizatës. “Dhe po shohim që brezi i ri është shumë më i prirur ndaj dhunës dhe i zgjidh rivalitetet e tij me armë”, tha Wildi-Cortés, duke shtuar se të shtënat në rrugë po vërehen edhe në Gjermani.

Dhuna e hapur midis grupeve rivale kriminale po bëhet gjithashtu më e shpeshtë në Zvicër. “Tregtia e drogës është një biznes fitimprurës dhe për sa kohë që të gjithë fitojnë mjaftueshëm, gjërat janë relativisht të qeta”, tha ajo.

Mbi 800 grupe të tilla të ndryshme janë aktive në Evropë, përfshirë Zvicrën – duke çuar në luftëra për territor. “Është shqetësuese që potenciali për dhunë po rritet.”

Zvicra vepron si pikë tranziti dhe transporti, por edhe si vend destinacioni, në tregtinë globale të drogës. Në luftën kundër trafikimit të drogës, nuk mjafton thjesht konfiskimi i drogës.

“Duhet të zbulojmë rrjetet që fshihen pas tyre”, tha shefi i policisë. Fedpol gjurmon rrjedhën e parave dhe përpiqet të frenojë pastrimin e parave. Tregtia e drogës është një biznes fitimprurës dhe për sa kohë që të gjithë fitojnë mjaftueshëm, ajo mbetet relativisht e qetë, transmeton albinfo.ch.

Megjithatë, sipas agjencisë evropiane të policisë Europol, vetëm rreth 2% e të ardhurave nga krimi i organizuar sekuestrohen. Shumica dërrmuese ka të ngjarë të pastrohet dhe të kanalizohet në ekonominë legjitime. Sipas Fedpol, këto shifra vlejnë edhe për Zvicrën.

Nëse keni kaluar kohë në Zvicër, do të keni vënë re se shumica e dyqaneve mbyllen të dielave. Është pjesë e ligjit dhe kulturës zvicerane që e diela të trajtohet si ditë pushimi. Por mund të jetë një shqetësim i madh kur harroni të bëni pazar të shtunën.

Tani për tani, shumica e dyqaneve në Zvicër lejohen ligjërisht të hapen vetëm për katër të diela në vit. Por ligjvënësit zviceranë po shqyrtojnë një propozim të Këshillit Federal që do të lehtësonte këto kufizime dhe do të lejonte dyqanet të hapeshin për 12 të diela në vit.

Periudha e konsultimit për atë propozim, i cili u paraqit nga Kantoni i Cyrihut, përfundoi të hënën. Më pas, Këshilli Federal do ta ndryshojë projektligjin bazuar në reagimet e kantoneve dhe do ta paraqesë atë në Parlament për debat dhe vendim, shkruan thelocal, përcjell albinfol.ch.

Disa kantone, si Gjeneva, kanë dalë në favor, duke thënë se do të ishte mirë për biznesin.

Të tjerë, si Neuchâtel, kanë dalë kundër propozimit. Për disa zviceranë, mbyllja e dyqaneve të dielën është një pjesë e çmuar e kulturës së vendit: u jep punëtorëve kohë për të pushuar dhe do të thotë se ka një ditë në javë kur qytetet nuk janë aq të mbushura me njerëz. Dhe siç e tha një nga lexuesit tanë: “Kush nuk mund ta organizojë jetën e tij në mënyrë që nevojat e tij për terapi me pakicë të mos plotësohen në gjashtë ditët e mbetura të javës?”

Por siç e dimë të gjithë, ndonjëherë gjërat na pengojnë të bëjmë pazar të shtunën. Pra, ja disa mundësi nëse zgjoheni të dielën dhe kuptoni se nuk keni asgjë për të ngrënë.

Dyqanet e stacionit të trenit

Ndoshta zgjidhja më e njohur për një qilar bosh të dielën, dyqanet ushqimore të stacionit të trenit janë zakonisht të hapura çdo ditë në Zvicër. Supermarketet, përfshirë Coop Pronto, Migrolino, Spar Express dhe Avec, kanë vendndodhje të stacionit të trenit që janë të hapura shtatë ditë të javës.

Por kini kujdes: për shkak se këto janë disa nga vendet e vetme të hapura të dielave, ato mund të mbushen mjaft me njerëz. Jini të përgatitur për radhë të gjata dhe korridore të mbushura nëse vendosni të shkoni në Bahnhof-in më të afërt për ushqime.

Dyqanet në aeroporte shpesh janë të hapura shtatë ditë të javës gjithashtu, por kjo nuk ka gjasa të jetë e dobishme, përveç nëse tashmë keni planifikuar të fluturoni diku.

Dyqane të vogla në stacionet e benzinës

Shpesh dyqanet e vogla në stacionet e benzinës mbeten të hapura të dielave. Sigurisht, këto dyqane nuk do t’i plotësojnë nevojat tuaja për prodhime të freskëta ose përbërës të nivelit të lartë, por nëse keni nevojë për një meze të shpejtë ose një litër qumësht, mund të jeni me fat.

Dyqane turistike ose në resortet e skive

Nëse ndodh të qëndroni në ose afër një resorti skish në Zvicër, disa dyqane janë të hapura shtatë ditë në javë, veçanërisht gjatë sezonit turistik.

Sonntagsverkauf

Nëse jeni me fat, ekziston gjithashtu mundësia që të jeni në gjendje të shkoni në dyqanet tuaja lokale si zakonisht të dielën.

Dyqanet në të gjithë Zvicrën lejohen të hapen katër ditë në vit, zakonisht në prag të festave si Krishtlindjet ose Dita Kombëtare e Zvicrës. Kjo quhet Sonntagsverkauf (blerjet e së dielës). Disa kantone, si Cyrihu, po shtyjnë për të lejuar më shumë Sonntagsverkauf gjatë gjithë vitit, duke përfshirë edhe përmes propozimit aktual të Këshillit Federal.

Gjykata Federale Penale ka dënuar dy burra nga Kosova, të ashtuquajturit “Vëllezërit e Gjenevës” (Frères de Genève) me 30 dhe 53 muaj burg për mbështetjen e tyre ndaj grupit të Shtetit Islamik.

Megjithatë, gjykata të hënën i liroi ata nga akuza e pjesëmarrjes në organizatën islamiste në Kosovë, Vëllezërit Viti.

I pandehuri i parë u dënua me 30 muaj burg, 15 prej të cilave me kusht, dhe një gjobë prej 120 ditësh burgim prej 30 CHF, gjithashtu me kusht. Shtetasi kosovar u dëbua nga Zvicra për pesë vjet.

I pandehuri tjetër u dënua me 53 muaj burg dhe 15 ditë gjobë me kusht prej 30 CHF. Si shtetas i dyfishtë, ai nuk mund të deportohet.

1,181 ditët që ai kaloi në burg para vendimit i zbriten nga dënimet. Meqenëse ai qëndroi në burg për 149 ditë më gjatë, autoritetet zvicerane do t’i paguajnë atij kompensim prej 13,410 CHF për dëme morale, shkruan swissinfo, transmeton albinfo.ch.

Këto dënime nuk janë përfundimtare dhe mund të apelohen në Gjykatën e Apelit të Gjykatës Federale Penale.

Në vendimin e saj, gjykata vendosi se veprimet për të cilat akuzoheshin dy të pandehurit përbënin mbështetje për një organizatë terroriste, në këtë rast Shtetin Islamik. Personi me shtetësi të dyfishtë u shpall gjithashtu fajtor për mbështetjen e grupit Jabhat al-Nusra.

Mashtrim dhe pastrim parash

Të dy burrat u dënuan gjithashtu për përpjekje për të korruptuar një magjistrat kosovar dhe për pengim të procedurave penale të autoriteteve kosovare. Ata u shpallën gjithashtu fajtorë për një numër veprash të tjera financiare, duke përfshirë mashtrimin, pastrimin e parave dhe falsifikimin.

Megjithatë, gjyqtarët në Bellinzona, kantoni Ticino, nuk e mbështetën akuzën për pjesëmarrje në një organizatë terroriste. Zyra e Prokurorit të Përgjithshëm të Zvicrës i kishte akuzuar të pandehurit se ishin udhëheqës ose anëtarë të “Vëllezërve të Gjenevës”, e cila ishte dega zvicerane e organizatës kosovare “Vëllezërit Viti”.

“Vëllezërit Viti” dyshohet se synonin të destabilizonin një rajon në lindje të Kosovës me qëllim krijimin e një kalifati dhe vendosjen e ligjit të Sheriatit. Ndërsa dy të pandehurit ofruan mbështetje financiare, nuk mund të vërtetohej se qëllimi kryesor i kësaj organizate kosovare ishte të kryente akte dhune ose terrorizmi, ose se ishte e përfshirë në akte të tilla.

Asgjësimi i mbeturinave në Zvicër duhet të bëhet pa emetime në të ardhmen – kjo u vendos nga Shoqata e Impianteve të Djegies së Larjes që në vitin 2022 së bashku me Ministren e Energjisë Simonetta Sommaruga. Në rastin e djegies së mbeturinave, kjo është e mundur duke filtruar CO2 nga gazrat e shkarkimit, duke e shndërruar atë në formë të lëngshme dhe më pas duke e ruajtur atë thellë nën shtratin e detit.

Kjo është arsyeja pse qeset e mbeturinave duhet të bëhen më të shtrenjta.

Proceset komplekse kërkojnë sisteme të dedikuara, ndërtimi i të cilave kushton shumë para. Njëri prej tyre është në Niederurnen për disa vite: Operatorët paguajnë 400 franga për ton CO2, i cili lëngëzohet në Glarnerland dhe më pas ruhet në Detin e Veriut. KVA Linth kështu ka kosto vjetore prej 40 milionë frangash.

Megjithatë, në të ardhmen, kostot e tërheqjes së CO2 ka të ngjarë të rriten ndjeshëm, siç raportoi NZZ: Nga njëra anë, do të shtohen impiante të tjera si ato në Niederurnen, dhe përqindja e mbetjeve totale, në të cilat CO2 nxirret dhe ruhet në mënyrë të qëndrueshme, do të rritet vazhdimisht – për t’i absorbuar ato, qeveria federale po planifikon gjithashtu një rritje të tarifës klimatike, domethënë taksës për qeset e mbeturinave: Këto do të kushtojnë dy franga më shumë në të ardhmen.

Në varësi të kantonit, rritja e çmimit do të thoshte më shumë se dyfishim: qesja e mbeturinave në Lugano aktualisht kushton vetëm 0.85 franga. Qesja në Bazel është më e shtrenjta: Tashmë sot copa kushton 2.70 franga, me rritjen çmimi do të rritej në një shifër marramendëse prej 4.70 frangash. Qeset janë po aq të shtrenjta vetëm në Zug (2.50 franga), ndërsa çmimi në shumicën e kantoneve varion midis 1.40 frangave (Bern) dhe 2 frangave (St. Gallen), transmeton albinfo.ch.

Megjithatë, kostot do të rriten ndjeshëm vetëm herë pas here: Qeveria federale planifikon që fillimisht të sjellë CO2 në veri të Evropës me vagona hekurudhore. Megjithatë, në të ardhmen mund të ndërtohet edhe një tubacion për këtë qëllim, i cili do të ulte kostot për ton nga 400 në 180 franga sipas qeverisë federale. Një studim i porositur nga qeveria federale vlerëson koston totale të planeve në 16 miliardë franga zvicerane, nga të cilat një e treta është menduar për ndërtimin e tubacioneve vendase.