Populli i Friburgut do të votojë më 30 nëntor për një iniciativë ligjore të propozuar nga e majta dhe sindikatat, e cila kërkon futjen e një page minimale në kanton. Këshilli i Shtetit, Këshilli i Madh dhe komuniteti i biznesit janë kundër.

Iniciativa me titull “Për një Pagë Minimale” synon të vendosë ligjërisht një pagë minimale prej 23 frangash për orë, ose 4,000 frangash në muaj. Duke përfshirë pagesën për pushime dhe leje vjetore, tarifa orare arrin gati 25.50 franga.

Qëllimi i komitetit të iniciativës, që bashkon partitë e majta dhe sindikatat, është “të mundësojë që të gjithë punonjësit të jetojnë nga puna e tyre”. Sipas tyre, është “e papranueshme që njerëzit në Friburg ngrihen herët, punojnë gjithë ditën, kthehen vonë në shtëpi, por megjithatë nuk mund të paguajnë faturat, të blejnë ushqime ose të ofrojnë aktivitete argëtuese për fëmijët e tyre”.

Parandalimi i pasigurisë

Teksti synon të “nxisë të rinjtë të punojnë në shitje, edukim të hershëm ose ushqim-pije”, pa ofruar vetëm “punë të pasigurt si perspektivë”. Futja e një page minimale duket si një masë “praktike dhe efektive”, thanë iniciatorët gjatë nisjes së fushatës së tyre një muaj më parë.

Ata mbështeten në shembuj konkretë. Në Gjenevë, ku kjo praktikë ka një histori të gjatë, një studim i Shkollës së Administratës së Biznesit tregoi se niveli i papunësisë nuk u rrit. Madje, “gratë gjetën më lehtë punë pas futjes së pages minimale”.

Në Neuchâtel, një tjetër kanton me këtë sistem, niveli i ndihmës sociale ka rënë nga 7.4% në 5.9% që nga futja e saj, “ndërsa ky nivel ka mbetur konstant në të gjithë Zvicrën”.

Nëse teksti pranohet, Friburgu do të bëhet kantoni i gjashtë që fut një pagë minimale, pas Neuchâtel, Jura, Gjenevë, Ticino dhe Basel-City.

Kompania Federale e Hekurudhave Zvicerane (SBB) duhet të inspektojë qindra trena dhe lokomotiva për shkak të dyshimeve për ndotje me azbest, një substancë kancerogjene që mund të jetë ende e pranishme në mjete që qarkullojnë në rrjetin hekurudhor të Zvicrës. Një kompani e specializuar do të kryejë ekzaminimet.

Sipas zëdhënësit të SBB-së, Moritz Weisskopf, “do të merren disa mijëra mostra” gjatë periudhës 2026–2030 për të përcaktuar praninë e materialeve të ndaluara.

Mbi 400 trena të ndërtuar para vitit 1990

Në mesin e mjeteve që do të kontrollohen janë vagonët e udhëtimeve të gjata EW IV, trenat Eurocity, trenat e linjave urbane DPZ, si dhe lokomotivat klasike Re 420 (dikur të njohura si Re 4/4).

Këto trena, që do të vazhdojnë të jenë në shërbim deri në vitet 2030, mund të përmbajnë jo vetëm azbest, por edhe ndotës të tjerë të rrezikshëm si PCB (bifenile poliklorinuara), PAH (hidrokarbure aromatike policiklike) dhe metale të rënda.

Kontrata për kontrollin u dha në qershor të vitit 2025, dhe kostoja e analizave e dokumentimit arrin në 1.4 milion franga zvicerane.

Azbesti – material i ndaluar që ende shkakton viktima

Azbesti është përdorur gjerësisht në ndërtim dhe industri për shkak të qëndrueshmërisë dhe rezistencës së tij ndaj nxehtësisë. Vetëm në fund të shekullit XX u zbulua se thithja e fibrave të tij mund të shkaktojë forma të rënda kanceri. Përdorimi i tij u ndalua në Zvicër në vitin 1990, por sipas Suva, rreth 150 persona çdo vit ende humbin jetën nga pasojat afatgjata të ekspozimit ndaj tij.

Rezerva shtesë prej 3.5 milion frangash

SBB shpreson që inspektimet të tregojnë se elementet që përmbajnë azbest nuk paraqesin rrezik, pasi materiali është i integruar në mënyrë të tillë që nuk liron fibra, për sa kohë që pjesët mbeten të padëmtuara.

Megjithatë, nëse konstatohet se ndonjë komponent mund të dëmtohet dhe të përbëjë rrezik për stafin ose pasagjerët, do të kërkohen ndërhyrje shtesë. Për këtë arsye, kompania ka planifikuar edhe 3.5 milion franga të tjera deri në vitin 2031.

Kompania zvicerane e transportit publik PostBus po përgatitet të nisë testimet me taksi vetë-drejtuese në bashkëpunim me kompaninë kineze Baidu Apollo, pjesë e gjigantit teknologjik Baidu, i njohur si “Google i Kinës”.

Testimet e para do të zhvillohen në dhjetor 2025 në qytetin Altstätten, në luginën e Rinit, ndërsa funksionimi i plotë pa shofer pritet të fillojë në vitin 2027.

Siguria e të dhënave mbetet prioritet

Zëdhënësi i PostBus, Urs Bloch, ka sqaruar se automjetet e reja nuk mund të kontrollohen nga jashtë Zvicrës.

“Automjetet tona të automatizuara nuk mund të komandohen në distancë nga partneri ynë në Kinë. Sistemi i monitorimit përdoret vetëm nga stafi ynë në Zvicër dhe mund të ndërhyjë vetëm në raste emergjente, si për ndalimin e një mjeti”, – theksoi ai.

Sipas kompanisë, të dhënat teknike që dërgohen në Kinë për zhvillimin e mëtejshëm të sistemit janë të enkriptuara. Përveç kësaj, përdoren karta SIM zvicerane, serverë në territorin e BE-së dhe nuk transferohen të dhëna personale jashtë Evropës.

Primet e sigurimit shëndetësor në Zvicër do të rriten mesatarisht me 4.4% në vitin 2026, por për disa familje, kostoja do të jetë shumë më e lartë. Në kantonin Neuchâtel, disa plane të siguruesit Vivo-Sympany do të shohin rritje deri në 33% për fëmijë dhe 21% për të rritur, që për një familje me dy fëmijë nënkupton mbi 3,000 franga shtesë në vit.

Sipas të dhënave të publikuara këtë vjeshtë, katër sigurues – Vivao-Sympany, Concordia, Swica dhe Helsana – përbëjnë më shumë se gjysmën e rritjeve më të mëdha të primeve në kantonet frankofone. Kompanitë shpjegojnë se shkaku kryesor janë kostot gjithnjë e më të larta të kujdesit shëndetësor, ndërsa disa pretendojnë se planet e tyre mbeten konkurruese.

Rritjet më të forta prekin fëmijët dhe personat me franchise të larta (p.sh. 2,500 franga), ku primet janë rritur mesatarisht me mbi 10%, krahasuar me vetëm 8% për franchise minimale prej 300 frangash.

Ekspertët këshillojnë që qytetarët të krahasojnë planet dhe të rishikojnë siguruesin e tyre për të shmangur pagesa të panevojshme.

Votuesit zviceranë do të kenë fjalën e fundit mbi Iniciativën Diellore, e cila ka mbledhur 125,000 nënshkrime, sipas Partisë së Gjelbër.

Vetëm në tetor, u mblodhën 30,000 nënshkrime. Nënshkrimet ende nuk janë kontrolluar.

Afati zyrtar për mbledhjen e 100,000 nënshkrimeve të kërkuara skadon më 11 dhjetor. Iniciativa “Për një furnizim të sigurt me energji të rinovueshme (Iniciativa Diellore)” do të ishte iniciativa e parë vetëm nga Partia e Gjelbër që do të mblidhte mjaftueshëm nënshkrime në dhjetë vjet.

Është “një moment i rëndësishëm për partinë tonë”, tha presidentja e Partisë së Gjelbër, Lisa Mazzone. Iniciativa është gjithashtu një përgjigje ndaj iniciativës “Energji elektrike në çdo kohë për të gjithë (Ndalo ndërprerjen e energjisë)”, e cila bën thirrje për kthimin e centraleve bërthamore.

Teksti ekolog kërkon që çdo ndërtim i ri ose rinovim të përfshijë një instalim diellor. Përjashtime bëhen në rastin e pronës së mbrojtur ose nëse – për arsye të tjera – panelet janë joproporcionale. Ekzistojnë gjithashtu mundësi për mbështetje financiare nga qeveria federale, shkruan swissinfo, përcjell albinfo.ch. Të Gjelbrit duan të sigurohen që energjia diellore të bëhet – së bashku me energjinë hidroenergjitike – shtylla kryesore e furnizimit me energji në Zvicër.

“Potenciali i prodhimit të energjisë është afërsisht i barabartë me konsumin vjetor të energjisë elektrike të të gjithë popullsisë zvicerane”, tha Mazzone.