Një incident i rrezikshëm afër përplasjes mes dy aeroplanëve të vegjël mbi Liqenin e Konstancës pranë Kesswil, kantoni Thurgau, në mes të shtatorit 2024 ka detyruar ndryshime në procedurat e komunikimit radiofonik në hapësirën ajrore zvicerane. Në momentin e fundit u shmang përplasja mes dy aeroplanëve.

Incidenti u kategorizua si “incident serioz” nga Zyra Zvicerane për Hetimin e Sigurisë (Sust). Në përplasje ishin përfshirë një Cessna që kishte nisur fluturimin nga aerodromi i Altenrhein (SG) dhe një Cirrus që po përpiqej të ulej në Friedrichshafen, në bregun gjerman të Liqenit të Konstancës. Cirrusi raportoi në radio për praninë e një aeroplani tjetër në zonë, por për Cessnën nuk u arrit të vendosej kontakt radiofonik, pasi fluturonte në modalitet vizual pa radio. Në fund, një ndryshim kursi shpëtoi situatën.

Në Zvicër, që nga viti 2022, mbajtja e lidhjes radiofonike në këtë zonë është vullnetare, ndërsa në Gjermani kjo është detyrë ligjore. Raporti i Sust thekson se ky sistem vullnetar përbën rreziqe të mëdha për sigurinë, pasi pilotët shpesh nuk e vërejnë me kohë praninë e njëri-tjetrit dhe paralajmërimet përmes radios nuk janë gjithmonë të mundshme.

Zyra Zvicerane për Hetimin e Sigurisë rekomandon që mbajtja e komunikimit radiofonik të bëhet e detyrueshme edhe në hapësirën ajrore zvicerane mbi Liqenin e Konstancës, pasi zona Altenrhein-Friedrichshafen është një “pikë e nxehtë” ku aeroplanët afrohen shumë pranë njëri-tjetrit.

Megjithatë, Zyra Federale e Aviacionit Civil (Bazl) kundërshton këtë rekomandim duke deklaruar se nuk ka të dhëna që të mbështesin ekzistencën e kësaj zone si “pikë të nxehtë”. Bazl pranon se fluturimi në këtë zonë është sfidues dhe kërkon nga pilotët të përdorin aftësitë e tyre vizuale për të shmangur përplasjet.

Megjithatë, Bazl njofton se në gusht 2025 është marrë vendimi për ta bërë të detyrueshëm kontaktin radiofonik në hapësirën ajrore mbi Liqenin e Konstancës, në përputhje me rregullat në Gjermani. Data e zbatimit të kësaj mase ende nuk është përcaktuar.

Në Zvicrën frankofone, prodhuesit e verës po ankohen për uljen e shitjeve, ndërsa në kantonin Aargau situata duket më pak e rëndë.

Festivali tradicional i prodhuesve të verës në Döttingen, kantoni Aargau, tërheq çdo vit rreth 50,000 vizitorë. Me stenda vere përgjatë rrugës, trenin e vreshtave që kalon nëpërpër vreshtat, si dhe paradën e prodhuesve të verës me muzikë dhe karroca festive, atmosfera është plot gjallëri. Por, pavarësisht kësaj, statistikat tregojnë një rënie të konsumit të verës në gjithë Zvicrën.

Andreas Meier, këshilltar kombëtar dhe prodhues vere në Würenlingen, shpjegon se për 30 vitet e fundit konsumi i verës ka rënë ndjeshëm. Ndërkohë që para disa dekadash në Zvicër piqeshin rreth 300 milionë litra verë në vit, tani ky numër është rënë në rreth 220 milionë litra, ku rreth dy të tretat janë importe.

Rolf Knecht, një prodhues vere nga Döttingen, thotë se cilësia e verës është shumë më e mirë se dy dekada më parë, por kjo nuk është reflektuar në rritjen e shitjeve. Ai thekson: “Është një paradoks i çuditshëm që përmirësohemi, por shesim më pak, do të thotë se diçka nuk shkon.”

Prodhuesit në Zvicrën Perëndimore janë më shumë të goditur nga kjo situatë, disa prej tyre duke kërcënuar edhe ekzistencën e tyre, pasi vreshtat janë të mëdha dhe bodrumet plot. Ka pasur thirrje për ndërhyrje në parlament dhe një tryezë diskutimi me Këshilltarin Federal Guy Parmelin për gjetjen e zgjidhjeve.

Në Aargau, situata është më e qëndrueshme. Ky kanton është në mesin e prodhuesve më të mëdhenj të verës në Zvicër dhe sipërfaqet e mbjella janë qëndruar të qëndrueshme në vitet e fundit. Shitjet direkte nga bodrumet e prodhuesve vazhdojnë të jenë efektive dhe verërat e kantonit konsumohen kryesisht brenda tij.

Andreas Meier përmend disa arsye për këtë krizë, kryesorja konkurrenca e fortë nga importet e verërave. Ai pyet pse shtetet e tjera mbështesin financiarisht prodhuesit e tyre që të shesin verën në Zvicër, duke kërkuar kushte më të drejta për prodhuesit vendas. Ai shton se në zonat urbane njerëzit kanë humbur lidhjen me vreshtat lokale dhe preferojnë verërat e huaja.

Gjithashtu, Meier thekson një trend më të përgjithshëm: uljen e konsumit të alkoolit, për shkak të ndërgjegjësimit në shëndetin dhe stilin e jetesës më të shëndetshëm.

Rolf Knecht shpjegon se të rinjtë konsumojnë më pak verë dhe preferojnë verërat e lehta, frutore, që shpesh nuk janë produktet tradicionale të zonës. Ai përmend edhe ndryshimet në shijet e pijeve që kërkohen në baret e qyteteve.

Megjithatë, në festivalin e verës në Döttingen nuk ndjehet asnjë krizë. Organizatorët raportojnë përsëri dhjetëra mijëra vizitorë që shijuan verën e kantonit dhe morën pjesë në evente kulturore dhe shoqërore.

Në qershor 2024, Armasuisse krijoi një grup pune për dronë me qëllim zhvillimin e kapaciteteve në fushën e këtyre pajisjeve sulmuese, si dhe në luftën kundër dronëve. Zakonisht e rezervuar, kjo organizatë për herë të parë hapi dyert për mediat.

Grupi fokusohet në disa fusha kryesore: dronë sulmues të improvizuar, platforma bartëse, dronë në grup (swarm drones) dhe sisteme anti-dronë.

Qëllimi është të promovohen zgjidhje të pavarura nga furnizuesit e huaj, në bashkëpunim me kompani zvicerane aktive në tregun civil. Prodhuesit kinezë dominojnë në prodhimin masiv të dronëve civilë komercialë, por Zvicra ka dhjetëra start-up-e inovative që janë liderë në dronët autonomë dhe bashkëpunues civilë.

Deri në vitin 2030

Konfederata tregon se “nga viti 2030, do të blihen edhe municione patrulluese me rreze të gjatë, për shembull dronë të vegjël, për të rritur kapacitetet. Programi i armatimit 2032 parashikon 20 milionë franga për këtë blerje të re.”

Në raportin e Këshillit Federal të shtatorit 2025 mbi mini-dronët, theksohet se “sistemet duhet të jenë në gjendje të kryejnë sulme ndaj objektivave të identifikuara, por edhe të gjejnë vetë objektiva dhe t’i sulmojnë në mënyrë autonome.”

Rivendosja në garën e dronëve

Derisa deri më tani buxhetet për kërkime ushtarake në fushën e dronëve ishin shumë të kufizuara, shumë vende kanë investuar prej vitesh në këtë fushë. Për më tepër, Zvicra ka ulur buxhetet për mini dhe dronë të vegjël gjatë viteve të fundit. Por situata po ndryshon me shpejtësi: Departamenti i Mbrojtjes njoftoi të premten investime mbi 100 milionë dollarë për dronët, transmeton albinfo.ch.

Mark Höpflinger, drejtues i programit të kërkimit në Armasuisse, shpjegon se kërcënimi nga dronët është “nënvlerësuar nga ushtria për një kohë të gjatë.”

“Për vite me radhë, dronët e vegjël janë konsideruar lodra. Disa ekspertë ushtarakë, si brenda ashtu edhe jashtë vendit, i kanë marrë lehtë. Koha tregoi se kanë qenë gabim,” thotë Höpflinger.

Ai shton se “është vështirë t’i bindësh njerëzit dhe politikanët për rrezikun nga dronët. Është shumë më e thjeshtë kur flitet për rrezikun nga topat apo raketat.”

Më shumë se 100 milionë njerëz në mbarë botën përdorin cigare elektronike, sipas një vlerësimi të ri nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) me seli në Gjenevë. Një total prej 1.2 miliardë njerëzish ende pinin duhan në vitin 2024, një numër që është në rënie.

Në një raport të botuar në Gjenevë të hënën, OBSH tha se “epidemia e duhanit është larg përfundimit”. Megjithatë, në pothuajse 25 vjet, numri i duhanpirësve ka rënë me pothuajse 200 milionë, falë masave të marra nga disa vende.

Por kompanitë e duhanit kanë kaluar në “ofensivë me produkte të reja nikotine, duke synuar në mënyrë agresive të rinjtë”, tha Drejtori i Përgjithshëm i OBSH-së, Tedros Adhanom Ghebreyesus. Autoritetet “duhet të punojnë më shpejt dhe më fort në zbatimin e politikave të provuara të kontrollit të duhanit”, shtoi ai.

“Bota do të humbasë objektivin e vitit 2025” për një ulje prej 30% të prevalencës së pirjes së duhanit krahasuar me vitin 2010, tha një zyrtar i OBSH-së për mediat.

Rënia gjatë 15 viteve të ardhshme do të arrijë në 27% dhe, sipas parashikimeve, vetëm 15% në Zvicër.

Me duhanin që vret më shumë se 7 milionë njerëz çdo vit, më shumë se 60 vende do ta arrijnë objektivin. Shumica e këtyre shteteve po e zbatojnë plotësisht Konventën Kornizë të OBSH-së për Kontrollin e Duhanit.

Ndalimi i cigareve elektronike në disa vende

Sipas raportit të OBSH-së, të rinjtë kanë nëntë herë më shumë gjasa të pinë duhan sesa të rriturit në vendet që kanë ofruar të dhënat. Të paktën 15 milionë adoleshentë përdorin cigare elektronike, ndërsa rreth 40 milionë prej tyre pinë duhan. Cigaret elektronike përdoren nga 86 milionë të rritur, shumica e tyre në vendet e pasura.

Cigaret elektronike po tregtohen si një mënyrë për të zvogëluar efektet e dëmshme të pirjes së duhanit në shëndet dhe si një qasje për të shmangur pirjen e duhanit, por e tëra çfarë bëjnë është t’i mësojnë të rinjtë me nikotinën në një moshë më të hershme, tha një zyrtar i OBSH-së. Progresi i bërë mund të vihet në pikëpyetje për shkak të cigareve elektronike.

“Nuk kemi parë asnjë provë që kjo ndryshon” konsumin e duhanit, tha një nga autorët e raportit. Disa vende kanë vendosur të ndalojnë cigaret elektronike, transmeton albinfo.ch.

Evropa ka përqindjen më të madhe të duhanpirësve

Në përgjithësi, më shumë gra sesa burra kanë lënë duhanin. Madje ata e kanë arritur objektivin e vitit 2025 pesë vjet përpara afatit. Në një periudhë prej 15 vitesh, numri i grave duhanpirëse ka rënë nga 270 milionë në 206 milionë. Prevalenca ka rënë nga 11% në pak mbi 6%.

Nga ana tjetër, burrat nuk kanë gjasa ta arrijnë objektivin e vitit 2025 para vitit 2031. Ata përbëjnë më shumë se katër nga pesë duhanpirëse, ose pak më pak se 1 miliard njerëz. Prevalenca ka rënë nga mbi 41% në pak më pak se 33%, një shkallë progresi që OBSH-ja e quan “shumë e ngadaltë”.

Sipas rajoneve, Evropa është bërë rajoni me përqindjen më të madhe të duhanpirësve, afër një të rrituri në katër. Afrika ka përqindjen më të vogël, me 9.5%.
OBSH-ja po bën thirrje për një goditje ndaj kompanive që synojnë të rinjtë, një rritje të taksimit të duhanit, një ndalim të reklamave (një çështje për të cilën Zvicra kritikohet rregullisht) dhe rregullimin e cigareve elektronike. Në vendet me politika të forta për hapësirat publike pa duhan, “të rinjtë rriten pa parë kurrë duhanpirje në publik”, tha një nga autorët e raportit. Miliona njerëz të tjerë duhet të lënë duhanin, shtoi OBSH-ja.

Sipas një analize të re të kryer nga transmetuesi publik SSR, 30 përqind e njerëzve në Zvicër do të votonin për Partinë Popullore Zvicerane (SVP) populiste në zgjedhjet e ardhshme parlamentare në vitin 2027.

SVP është partia kryesore në pothuajse të gjitha kategoritë socio-demografike, përveç njerëzve me nivelin më të lartë të arsimit, shkruan thelocal, transmeton albinfo.ch.

Të gjitha partitë e tjera të mëdha mbeten shumë prapa SVP-së: Socialdemokratët favorizohen nga 18.8 përqind e votuesve, ndërsa Qendra (13.6 përqind) dhe PLR ​​(13.3 përqind) janë në kushte të barabarta.

Nëse situata është ende e njëjtë në vitin 2027, të djathtët mund të marrin një vend të tretë në Këshillin Federal me shtatë anëtarë, duke u bërë një parti shumicë në politikën e Zvicrës.

Vera qëndron në rrugën që kalon nëpër fshat, Rebbergbähnli, e cila kalon nëpër vreshta, Papa Moll për më të vegjlit dhe parada e prodhuesve të verës të dielën me muzikë dhe karroca: Festivali tre-ditor i prodhuesve të verës në Döttingen AG tërheq rreth 50,000 vizitorë çdo vit. Me rastin e këtij eventi në zonën e Cyrihut jo shumë larg kufirit me Gjermaninë, nuk krijohet përshtypja se vera zvicerane ka problem me shitjet.

Më pak shitje pavarësisht cilësisë më të mirë

“Statistikat tregojnë se konsumohet më pak verë. Jemi në një nivel rekord të ulët”, thotë Andreas Meier, Këshilltar Kombëtar (në qendër) dhe prodhues vere me një punishte vere në Würenlingen AG, shkruan SRF. Tridhjetë vjet më parë, sipas statistikave të industrisë së verës të qeverisë federale, në Zvicër u pinë gjithsej pothuajse 300 milionë litra verë, më shumë se gjysma e verës zvicerane. Vitin e kaluar ishin ende rreth 220 milionë litra, rreth dy të tretat nga jashtë vendit, transmeton albinfo.ch.

Nuk mund të jetë për shkak të cilësisë, thotë prodhuesi i verës Rolf Knecht nga Döttingen. Cilësia është shumë më e mirë sot sesa njëzet vjet më parë, por shitjet nuk janë rritur. “Në fakt, një realizim qesharak: Nëse përmirësohesh dhe prapë shet më keq, ke bërë diçka gabim.”

Vera e Aargaut për Aargaun

Verërat e Zvicrës Perëndimore në veçanti ankohen për rënien. Për ta, pjesërisht ka të bëjë me ekzistencën. Vreshtat janë të mëdha, bodrumet janë plot. Kohët e fundit, disa përpunues njoftuan se nuk mund të pranonin më rrush. Disa propozime janë paraqitur në Këshillin Kombëtar, dhe një tryezë e rrumbullakët me Këshilltarin Federal Guy Parmelin është për të kërkuar zgjidhje.

Ndryshe në Aargau. Kantoni është në mesin e sipërm të prodhimit të verës në Zvicër. Sipërfaqja e kultivuar ka mbetur e qëndrueshme vitet e fundit. Shitja direkt nga bodrumet e verës ende funksionon, thonë prodhuesit vendas të verës. Vera e Aargaut konsumohet kryesisht në Aargau. Sfida është më e vogël sesa në rajonet e mëdha të kultivimit të verës, të cilat duhet t’i shesin produktet e tyre larg.

Konkurrenca dhe zakonet e ndryshuara

Verëbërësi dhe politikani Andreas Meier sheh disa arsye për mjerimin e përgjithshëm. Më e rëndësishmja: konkurrenca e fortë nga jashtë. Meier vë në pikëpyetje pse vendet e tjera promovojnë shitjen e verërave të tyre në Zvicër me miliona dollarë dhe bën thirrje për kushte më të drejta për prodhuesit vendas. Njerëzit në zonat urbane gjithashtu nuk do të kishin më asnjë lidhje me vreshtat vendase. Atje preferohet të pihet një verë e huaj.

Dhe sigurisht, sipas vreshtarit Andreas Meier, në përgjithësi pihet më pak alkool. Zhvillimi shoqëror drejt një stili jetese më të ndërgjegjshëm për shëndetin dhe konsumit më të ulët të alkoolit po shkatërron biznesin për vreshtarët.

Të rinjtë konsumojnë më pak verë. Është e mundur që ne gjithashtu t’u prezantojmë atyre produktet e gabuara. “Djemve u pëlqejnë verërat e lehta dhe me shije frutash”, thotë prodhuesi i verës Knecht. Verërat tradicionale janë gjithashtu më pak të kërkuara në bare.

Festivali i prodhuesve të verës pavarësisht “krizës”

Por këtë vit nuk vëren asgjë në lidhje me rënien e shitjeve të verës në Festivalin e Verës në Döttingen. Organizatorët flasin përsëri për dhjetëra mijëra vizitorë. Ata hëngrën penne në Shoqatën e Prindërve Italianë dhe Döner në Shoqatën Kulturore Turke, paradën e së dielës me rreth 50 makina dhe grupe dhe pinë verë si gjithmonë në stendat e prodhuesve të verës dhe në rërën festive.

Udhëtarët jo-BE që shkojnë në vendet e BE-së/Shengenit së shpejti do të përballen me kontrolle kufitare biometrike, ndërsa Sistemi i ri i Hyrjes/Daljes (EES) i BE-së hyn në fuqi më 12 tetor. Por a mund të zgjedhin udhëtarët të mos e bëjnë këtë?

Skema EES do të zëvendësojë gradualisht vulat e pasaportave me gjurmë gishtash dhe skanime të fytyrës për vizitorët me qëndrim të shkurtër, sipas Komisionit Evropian.

Komisioni thotë se sistemi është i nevojshëm për të parandaluar tejkalimin e afateve të qëndrimit, për të ndaluar mashtrimin me identitetin dhe për të forcuar sigurinë e kufijve të jashtëm.

Ai po zbatohet në faza në të gjithë Evropën nga 12 tetori dhe do të jetë plotësisht në fuqi deri në prill 2026.

Kush duhet të japë të dhëna biometrike – dhe kush jo?

EES zbatohet për vizitorët nga vende të tilla si Mbretëria e Bashkuar, SHBA-ja dhe Kanadaja, si dhe për mbajtësit e vizave Shengen me qëndrim të shkurtër. Ata do të duhet të marrin gjurmët e gishtave dhe një imazh të fytyrës në hyrjen e tyre të parë, me informacionin e ruajtur për kalimet e ardhshme. Qytetarët e BE-së dhe Shengenit janë të përjashtuar, si dhe shtetasit jo-BE që kanë një kartë qëndrimi të vlefshme në një vend të BE-së/Shengenit.

Por a mund të zgjedh të mos jap gjurmë gishtash dhe skanime të fytyrës?

Epo, mundeni, por nuk do të lejoheni të udhëtoni. BE-ja e thotë thjesht: “Nëse refuzoni të jepni të dhënat tuaja biometrike, do t’ju mohohet hyrja në territorin e vendeve evropiane që përdorin EES-në.”

Me fjalë të tjera, thjesht do t’ju duhet të ktheheni dhe të shkoni në shtëpi.

Pse mblidhen të dhënat tuaja?

Sipas Komisionit, EES është projektuar për të forcuar menaxhimin e kufijve, për të parandaluar migrimin e parregullt dhe për të mbajtur gjurmët e personave që kanë tejkaluar afatin e qëndrimit. Ai gjithashtu synon të identifikojë udhëtarët që përdorin identitete ose pasaporta të rreme, dhe për të ndihmuar në parandalimin dhe hetimin e terrorizmit dhe krimeve të tjera të rënda. Shkurt, skanimet biometrike kanë për qëllim të përshpejtojnë kontrollet kufitare, duke forcuar sigurinë.

Pra, cilat të dhëna ruhen dhe për sa kohë?

Sistemi regjistron të dhënat e pasaportës së një udhëtari, datën dhe vendin e hyrjes dhe daljes, gjurmët e gishtave, një imazh të fytyrës dhe çdo refuzim hyrjeje. Në shumicën e rasteve, të dhënat mbahen për tre vjet, raporton thelocal. Nëse dikush qëndron tej afatit të qëndrimit, dosja e tij mund të ruhet deri në pesë vjet. Të dhënat fshihen automatikisht kur skadon periudha ligjore e ruajtjes.

Kush mund t’i shohë të dhënat?

Rojet kufitare dhe autoritetet e imigracionit do ta përdorin sistemin për të verifikuar identitetet dhe për të përcaktuar të drejtat e hyrjes. Agjencitë e zbatimit të ligjit në vendet e Shengenit dhe Europol mund të hyjnë në të dhëna sipas kushteve të rrepta për hetime kundër terrorizmit ose krimeve të rënda. Linjat ajrore dhe kompanitë e transportit nuk mund të hyjnë në informacionin personal, por ato mund të verifikojnë nëse një vizë është përdorur, transmeton albinfo.ch.

Si mbrohen të dhënat tuaja?

Komisioni thotë se EES ndjek ligjet strikte të mbrojtjes së të dhënave të BE-së dhe mbikëqyret si nga autoritetet kombëtare të mbrojtjes së të dhënave ashtu edhe nga Mbikëqyrësi Evropian i Mbrojtjes së të Dhënave. Të dhënat ruhen në një bazë të dhënash qendrore të sigurt të menaxhuar nga Agjencia e BE-së eu-LISA, e cila siguron pajtueshmërinë me rregullat e privatësisë.

Sistemi është ndërtuar me “mbrojtje të të dhënave me dizajn dhe me parazgjedhje”, që do të thotë se vetëm stafi i autorizuar mund të hyjë në të, dhe vetëm për qëllime specifike.

Udhëtarët kanë të drejtë të kërkojnë qasje në të dhënat e tyre EES dhe të kërkojnë korrigjime nëse të dhënat janë të gabuara ose të paplota. Ata gjithashtu mund të kërkojnë fshirjen e të dhënave të përpunuara në mënyrë të paligjshme. Ankesat mund të paraqiten tek autoritetet kombëtare të mbrojtjes së të dhënave ose, në disa raste, tek Mbikëqyrësi Evropian i Mbrojtjes së të Dhënave.

Të martën në mëngjes, para lindjes së diellit, në orën 5:48 të mëngjesit, është një hënë e plotë. Kjo hënë e plotë është gjithashtu superhëna e parë e vitit. Në të njëjtën kohë, mund të shihni edhe rrjedhën e meteorëve Orionid.

Një superhënë është një hënë e plotë ose e re që është veçanërisht afër Tokës. Meqenëse sateliti i Tokës orbiton planetin tonë në një orbitë eliptike, distanca e Hënës nga Toka varion midis 406,000 dhe 356,000 kilometrave. Të martën, distanca është 361,458 kilometra – kështu që do të duket më e madhe dhe më e ndritshme.

Kushtet duhet të jenë të mira

Sa më i qartë të jetë qielli, aq më mirë mund ta shihni hënën. Shanset janë të mira të martën. Në Bazel, Bernë, Lucernë dhe Gjenevë, qielli thuhet se është pa re. Në Cyrih dhe St. Gallen, retë mund të kufizojnë dukshmërinë.

Gjithashtu në tetor: Rryma e meteorëve Orionid

Në të njëjtën kohë, mund të vërehen edhe Orionidët. Ato janë një meteor, orbita e të cilit rreth Tokës nga 2 tetori deri më 7 nëntor po kryqëzohet. Orionidet njihen për shkëlqimin e tyre dhe shumë prej tyre janë të ashtuquajturat topa zjarri, që do të thotë se tërheqin një bisht pas tyre, duke i bërë të lehta për t’u parë.

Kolaliteti Orion hapet rreth orës 23:00 në lindje dhe është në nivelin më të lartë në jug pak para agimit. Por nuk keni pse të shikoni drejtpërdrejt në yjësi, yjet që bien janë të dukshëm në të gjithë qiellin. Megjithatë, kulmi i shiut të meteorëve nuk do të arrihet deri në natën e 21 deri në 22 tetor. Gjëja e veçantë për këtë vit: Ka një hënë të re në këtë natë, kështu që do të jetë shumë e errët, shkruan 20minuten, transmeton albinfo.ch.

Dy superhëna të tjera këtë vit

Këtë vit do të ketë dy superhëna të tjera; kështu që nëse nuk e shihni nesër, keni edhe më shumë shanse: Më 5 nëntor dhe më 5 dhjetor, hëna thuhet se është rreth 357,000 kilometra larg.

Rreth 2,200 vëzhgues zogjsh numëruan gjithsej 35,253 zogj shtegtarë në Zvicër gjatë fundjavës. Ndër speciet më të vëzhguara ishin zogthi i pemëve, pëllumbi i egër dhe zogu evropian, njoftoi Birdlife të hënën.

Vëzhguesit e zogjve numëruan gjithsej 10,084 tirana, 6,205 pëllumba të egër dhe 2,739 zogu të egër, sipas organizatës për ruajtjen e natyrës. Ndër ngjarjet kryesore ornitologjike të këtij viti, njerëzit patën mundësi të vëzhgonin një numër veçanërisht të lartë të pipitave të livadheve, zogu i egër dhe ibisave falkatë, përcjell albinfo.ch.

Sipas organizatës, regjistrimi u zhvillua si pjesë e fushatës vjetore EuroBirdwatch. Më shumë se 27,000 njerëz në 34 vende evropiane morën pjesë dhe numëruan rreth 2.4 milionë zogj shtegtarë në rrugën e tyre drejt vendbanimeve të tyre dimërore.

Qëllimi i fushatës është të rrisë ndërgjegjësimin publik për rreziqet me të cilat përballen zogjtë. Shumica e zogjve shtegtarë janë insektivorë dhe zhdukja e insekteve ka zvogëluar shumë burimin e tyre të ushqimit. Tharja e ligatinave, bujqësia intensive dhe ndërtimet kanë shkatërruar gjithashtu shumë habitate dhe vende pushimi për zogjtë shtegtarë në Zvicër, tha Birdlife.

Agjencia e OKB-së për Refugjatët (UNHCR) me seli në Gjenevë ka nevojë për një injeksion prej të paktën 300 milionë dollarësh (240 milionë CHF) deri në fund të vitit për të shmangur një deficit. Rreth 5,000 punonjës kanë humbur vendet e tyre të punës deri më tani këtë vit, tha kreu i UNHCR-së, Filippo Grandi, të hënën, transmeton albinfo.ch.

Pa fonde shtesë, UNHCR do të përballet me “një fillim shumë të vështirë për vitin 2026”, u tha Komisioneri i Lartë shteteve anëtare. Agjencia e OKB-së, e përballur me shkurtime fondesh nga Shtetet e Bashkuara dhe disa vende të tjera, mund të mbetet pa para.

Ajo kishte njoftuar tashmë shkurtime midis 3,500 dhe 4,000 vendeve të punës këtë vit. Kjo shifër tani është rritur në gati 5,000, tha Grandi në fillim të takimit të Komitetit Ekzekutiv të UNHCR-së në Gjenevë. Dhe ai pret që të bëhen shkurtime të mëtejshme.

Ndryshime ose mbyllje kanë ndodhur në 185 zyra të UNHCR-së në të gjithë botën. Ndërsa kërkonte më shumë se 10 miliardë dollarë, një paketë e miratuar nga shtetet anëtare vitin e kaluar, agjencia pret të marrë vetëm 3.9 miliardë dollarë nga tani deri në fund të vitit. Kjo përfaqëson një mungesë prej 1.3 miliardë dollarësh në një vit dhe është situata më e keqe për një dekadë, shumë më e madhe nga sa mund të kishte parashikuar UNHCR-ja.

“Nuk mendoj se kjo është vetëm një krizë financiare”, tha Grandi. Ai dënoi “zgjedhjet politike që po kanë efekte shkatërruese financiare”. Do të duhen vite për të rivendosur ekspertizën në organizatë, por premtoi se UNHCR-ja do të vazhdojë me vendosmëri ndihmën e saj për refugjatët. Për vitin 2026, UNHCR-ja po kërkon 8.5 miliardë dollarë nga donatorët.

Tregu zviceran i punës po mbahet mirë në një klimë të ngadaltë ekonomike të prekur nga tarifat e Shteteve të Bashkuara. Shkalla e papunësisë mbeti e qëndrueshme në 2.8% në shtator, pavarësisht një rritjeje të numrit të të papunëve.

Në shtator, numri i të papunëve u rrit me 1,128 persona, ose 0.9% krahasuar me muajin e kaluar, duke arritur në 133,233, tha të hënën Sekretariati Shtetëror për Çështjet Ekonomike (SECO). Krahasuar me të njëjtin muaj në 2024, papunësia është rritur me 19,988 persona, një rritje prej 17.7%.

Shkalla e papunësisë ishte ngjitur tashmë në 2.8% në gusht, pasi arriti në 2.7% në korrik. Në janar dhe shkurt, ajo arriti në 2.9% përpara se të binte pak.

I rregulluar për ndryshimet sezonale, numri i të papunëve u rrit me 1.3% gjatë një muaji, duke prekur 139,564 persona. E llogaritur në këtë mënyrë, shkalla e papunësisë u rrit me 0.1 pikë përqindjeje në 3.0%.

Numri i të papunëve të moshës 15-24 vjeç u rrit me 1.3% krahasuar me gushtin, duke prekur 13,861 të rinj; kjo është një rritje prej gati 16% gjatë një viti. Megjithatë, shkalla e papunësisë për këtë kategori mbeti e qëndrueshme në 3.2% në shtator, shkruan swissinfo. Numri i të papunëve të moshës midis 50 dhe 64 vjeç u rrit në 36,191, duke u rritur me 1.0% gjatë një muaji, por me 17.5% gjatë një viti. Edhe këtu, shkalla e papunësisë tek të moshuarit mbeti në 2.5%, transmeton albinfo.ch.

Në shtator, SECO numëroi 213,750 kërkues pune, 4,660 më shumë se në gusht (+2.2%) dhe 29,377 më shumë se një vit më parë (+15.9%).

Në fund të shtatorit, 3,495 persona kishin shteruar të drejtën e tyre për përfitime papunësie në muajin korrik, 976 më shumë (+38.7%) sesa në qershor.

Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, ka deklaruar se pjesë nga prodhues perëndimorë janë gjetur në dronët rusë të rrëzuar nga Ukraina. Sipas tij, pjesët përfshijnë pjesë të prodhuara në Zvicër.

Gjatë sulmeve masive të së dielës në mbrëmje, Rusia përdori “549 sisteme armësh me 102,785 pjesë të prodhuara jashtë vendit”, shkroi Zelensky në mediat sociale të hënën. Ai përmendi një duzinë vendesh që i akuzoi për dështimin në parandalimin e këtyre dërgesave, duke përfshirë Zvicrën, Shtetet e Bashkuara dhe Gjermaninë.

Kreu i shtetit ukrainas përmendi gjithashtu Kinën, Tajvanin, Mbretërinë e Bashkuar, Japoninë, Korenë e Jugut dhe Holandën. Sipas Zelensky, pjesët e gjetura në dronët dhe raketat e rrëzuara përfshinin konvertues, sensorë dhe mikrokompjuterë.

Mikrokontrolluesit për mjetet ajrore pa pilot prodhohen në Zvicër, ndërsa mikrokompjuterët për kontrollin e fluturimit të droneve prodhohen në Mbretërinë e Bashkuar, shpjegoi Zelensky. Ai njoftoi sanksione të reja kundër prodhuesve të tyre. Ai shpjegoi gjithashtu se Kievi kishte paraqitur propozime për të “kufizimin e zinxhirëve të furnizimit”, shkruan swissinfo. “Partnerët tanë tashmë kanë të dhëna të detajuara për çdo kompani dhe çdo produkt. Ata e dinë se çfarë të synojnë dhe si të reagojnë”, tha Zelensky, transmeton albinfo.ch.

Rusia sulmoi Ukrainën të dielën në mbrëmje me afër 500 dronë dhe më shumë se 50 raketa. Pesë persona u vranë dhe dhjetëra të tjerë u plagosën. Në disa rajone, sulmet shkaktuan ndërprerje të gjera të energjisë elektrike, përfshirë rajonin e Lvivit në Ukrainën perëndimore.