Lavdrimi, “një shpirt artisti” shumëdimensional në Zvicër

Posted on 31 Korrik, 202431 Korrik, 2024 by Drin Reçica

Talenti dhe gjeniu i njeriut mund të shprehet në forma të ndryshme. Mjafton dëshira dhe vullneti për të arritur realizimin e ëndrrave, në destinacionin e duhur. E kush më mirë mund të na vërtetojë këtë se sa Lavdrim Xhemaili, artist i shquar n Zvicër, me ambicie të mëdha.

Në fakt, përveç dhuntisë së kërcimit, ai ka studiuar edhe katër vjet për balet, xhaz, vallëzim modern, flamenko, hip-hop dhe teatër.

Ai ka kërcyer edhe për markat më në zë në botë, siç janë Nike, Diesel, Oakley, Breitling, Longines, Red Bull, Mercedes, Porsche, Volkswagen, ESPN, Canon dhe gjithashtu ikona si Grace Jones dhe Annie Lennox.

Ndër të tjera, Lavdrimi është parë edhe në disa shfaqje televizive të njohura si dhe ka qenë pjesë e grupit të njohur ndërkombëtarisht “Stylize”, ku edhe ka fituar shumë çmime.

Që në moshë të re ai kishte tërheqje për fushën e kërcimit, duke u “zhytur” thellë në llojet e saj, nën gërshetimin e aktrimit dhe këndimit.

Në vijim mund të lexoni intervistën e plotë të revistës Albinfo.ch me artistin Lavdrim Xhemaili:

Albinfo.ch: Lavdrim, fillimisht na trego pak rreth vendlindjes tuaj, ku keni lindur, hapat e parë të shkollimit ku i keni marrë?

Kam lindur në Bujanovcit. Por familja ime është nga Gjilani. Prindërit e mi u detyruan të shkojnë në Zvicër kur unë isha 18 muajsh. Shkova në kopsht dhe shkollë në qytetin e Lucernit dhe më vonë në Ebikon. Vitin e fundit të shkollës së mesme e përfundova në një shkollë me konvikt në Oberägeri.

Albinfo.ch: Na tregoni rreth rrugëtimit tuaj në Zvicër, sa ishte e vështirë të ambientoheshit në shoqërinë zvicerane?

Unë isha foshnjë kur erdhëm në Zvicër. Ishte shumë më e vështirë për prindërit e mi. Por, rritja në Lucern la një gjurmë të thellë tek unë. M’u bë e qartë shumë herët se në fakt nuk i përkisja këtij vendi. Qoftë nga mësuesit apo sidomos nga prindërit e shokëve të klasës. Për mua, kjo shkaktoi një frikë të caktuar për t’u dëbuar. Aq sa gënjeva për origjinën time vetëm për t’u pranuar nga fëmijët dhe të rriturit. Fatkeqësisht, kjo vazhdon ende edhe sot. Ishte e vështirë të përkisje kur askush nuk të donte. Ndërsa u rrita, kjo u largua dhe për fat kisha njerëz të mrekullueshëm rreth meje që pranuan nga vija. Nuk kishte shumë, por ato ishin edhe më të rëndësishme. Zvicra është shtëpia ime, edhe pse jo gjithmonë e kam ndiere atë. A jam përshtatur? Unë do të thosha po. Unë jam një artist me një grua të mrekullueshme zvicerane-aziatike, një vajzë dhe një mace. E gjitha kjo është mjaft e përshtatur, apo jo? Haha!

Albinfo.ch: Na flisni pak për eksperiencën tuaj si artist, si lindi dëshira dhe kur filluat ta praktikoni aktrimin?

Edhe si i vogël kërceja dhe këndoja para pellushave të mia, haha! Unë rikrijova skena nga filmat me figurat e mia Lego dhe aksion, si dhe ëndërroja që herët të isha në skenë ose të luaja vetë në një film. Por muzika erdhi tek unë e para. Fillova të luaja në bateri rreth moshës 11-vjeçare. Kur isha 12 vjeç zbulova breakdancing. Pas shkollës së mesme, shkova në Fabrikën e Vallëzimit Colombo dhe fillova stërvitjen time të kërcimit në Shkollën e Teatrit të Valleve të Cyrihut. Aktrimi erdhi më vonë, edhe pse ishte gjithmonë në mendjen time. Nga ky këndvështrim, nuk kam pasur ndonjë trajnim për aktrim. Më erdhi rasti të luaja një rol më të vogël dhe në të njëjtën kohë më lejuan të luaja për një aktor në shfaqjen “Nata e zonjave”. Kështu e nisa 7 vjet më parë.

Albinfo.ch: Sa ishte e vështirë të depërtosh artistikisht në tregun zviceran?

Në fakt, jo e vështirë. Edhe pse vendi është mjaft i vogël, diversiteti artistik këtu është i madh. Ajo që e bën të vështirë është se shumë njerëz ende mendojnë në terma të normave. Për shembull, flokët e errëta, sytë e errtë, një person më mesdhetar, me tipare të habitshme të fytyrës është shpesh zuzar.

Është ende në mendjet e shumë njerëzve që disa etni nuk mund të lidhen me role të caktuara. Sepse ka imazhe që vërtiten në kokën e njerëzve, përfshirë paragjykimet, se ku i përket dikujt në shpërndarjen e roleve. Për shembull, aziatikët janë ose role mbështetëse qesharake që duhet të flasin me theks, kërcimtarë ekzotikë ose prostituta. Ajo që nevojitet këtu është një ndryshim në mendjet e njerëzve, ku të gjithë për fitojnë prej tij dhe jo vetëm disa grupe. Problemi tjetër është se puna nuk merret seriozisht. Arti nuk është punë. Ata thonë se çdokush mund ta bëjë këtë. Ju nuk mund të shihni as punën e vështirë pas saj. Mendoj se është turp, sepse pa art, bota do të ishte shembur shumë kohë më parë. Çfarë bëjnë njerëzit kur janë të trishtuar? Ne dashuri? E lumtur? I frustruar apo i zemëruar? Ata shkojnë në art. Qoftë përmes muzikës, pikturave, skulpturave, tregimeve, poezive, filmave e kështu me radhë. Arti shëron zemrat dhe shpirtrat tanë. Ndoshta është edhe rasti që ka shumë klube me aktorë amatorë që thonë “e bëjmë edhe ne”. Ajo që është e mrekullueshme është se ekziston. Por, për deklarata të tilla i them gjithmonë: “Nëna ime bën omeletë të shijshme. Por kuzhinieri profesionist e bën më mirë”.

Albinfo.ch: Lavdrim, ju keni edhe një dhunti të kërcimit, për të cilën edhe jeni shkolluar, na flisini pak për eksperiencën tuaj në kërcim, si lindi dëshira, diplomimi, çfarë lloj kërcime dini dhe kur filluat ta praktikoni?

Kërcimi ka qenë gjithmonë magjepsës dhe diçka e natyrshme për mua. Unë gjithmonë kërceja me koreografitë e këngëtarëve në MTV dhe më pëlqente t’ua tregoja prindërve të mi. Unë u futa në breakdancing përmes miqve kur isha vetëm 12 vjeç. Ishte një kohë shumë emocionuese dhe nuk do ta harroj kurrë sa shumë argëtohesha. Ishte pjesë e imja dhe e jetës sime. Vendimi për t’u bërë balerin ndodhi brenda natës. Unë isha në shkollën e tretë të mesme. Në atë kohë isha duke bërë vitin e fundit në një shkollë me konvikt dhe nuk kisha kërcyer më, sepse sapo studioja. Tashmë kisha një plan për të shkuar në shkollën e mesme dhe më pas për të studiuar filozofi ose psikologji. Isha shtrirë në krevatin tim në dhomën tonë dhe zemra më rridhte. Nuk mund të flija dhe gati u çmenda. E kuptova që nuk dua asgjë nga këto. 4 vjet të tjera këtu dhe më pas thjesht rrini ulur dhe jeni të pakënaqur çdo ditë? E dija se çfarë doja dhe kurrë më parë nuk kishte qenë diçka aq e qartë për mua sa ishte në atë moment. Më duhej të bëhesha balerin. Telefonova mësuesin tim të daulles, i cili më tha se i përkisja në skenë dhe jo në tavolinën e zyrës, që quhej shkolla e kërcimit që ai përmendi dikur. Një javë më vonë mora provimin pranues dhe mora një vend në shkollë. Isha vetëm 16 vjeç kur filloi trajnimi i kërcimit. Temat kryesore përfshinin baletin, xhazin dhe kërcimin modern. Kishte gjithashtu Flamenko, lënda ime më e mirë dhe më e fortë, hip hop, teatër dhe këndim, si dhe histori kërcimi dhe anatomie. Ishte shumë e rreptë dhe e vështirë. Por më pëlqente çdo moment. I rrethuar nga kërcimtarë, kjo atmosferë më bëri të ndihesha si në një film kërcimi. Unë isha në vendin e duhur. Unë isha mjaft me fat që pata koncerte me pagesë gjatë stërvitjes sime. Kishte pak burra në atë kohë dhe unë isha i mirë në atë që bëja. Përmirësova dita-ditës dhe gjithashtu krijova stilin tim që u bë marka ime. Kam kombinuar breakdancing me xhazin dhe kërcimin modern. Deri atëherë, kjo nuk ekzistonte realisht dhe unë isha dhe jam krenar që kam arritur diçka të tillë. Kisha fituar një reputacion dhe ndihesha mirë të më njihnin për diçka. Stërvitja ime zgjati 4 vjet me një pushim në fund, sepse u lëndova rëndë duke kërcyer. Por kjo nuk më pengoi të vazhdoja. Unë kisha ende disa lëndime, por nuk u dorëzova. Pas diplomimit kam bërë shumë shfaqje dhe kam qenë edhe anëtar i grupit “Stylize”. Me Stylize kemi kërcyer ndërkombëtarisht dhe kemi fituar edhe disa kampionate.

Albinfo.ch: Cilat janë markat (firmat) për të cilat keni kërcyer profesionalisht?

Nike, Diesel, Oakley, Breitling, Longines, Red Bull, Mercedes, Porsche, Volkswagen, ESPN, Canon dhe gjithashtu ikona si Grace Jones dhe Annie Lennox.

Albinfo.ch: Të jesh aktor, kërcimtar i llojeve të ndryshme dhe në të njëjtën kohë, t’i bashkosh të dyja këto, sa është e vështirë për ju?

Në fakt, nuk është aq e vështirë për mua. Nuk është aq ndryshe. Sigurisht, me disa flas më shumë e me të tjerët lëviz më shumë, hahaha! Por në thelb ajo mbetet e njëjtë. Unë flas në mënyra të ndryshme me të njëjtin qëllim. Argëtoj dhe prek emocionalisht audiencën. Më jep më shumë mundësi për të portretizuar diçka më lozonjare dhe në të njëjtën kohë, për të qenë me i lirë. Pse muzikalet janë shumë argëtuese, sepse mund t’i kombinojnë mirë të dyja. Por kur erdhi këndimi, u bë vërtet e vështirë, hahaha! Mendoj se dalëngadalë po e marr përsipër t’i kombinoj të trija së bashku, por po, të këndosh ishte mjaft sfidë.

Albinfo.ch: Ju keni performuar në shumë skena të rëndësishme të botës, konkretisht cilat janë ato shfaqje, projekte (nëse mund të na i cekësh emrat e shfaqjeve)?

Kur bëhej fjalë për kërcimin, ishin dy shfaqjet në Showcase Culture Shock në San Diego dhe Los Angeles. Nuk do ta harroj kurrë se si publiku në San Diego na dha një ovacion aq të madh saqë grupet e radhës duhej të prisnin për shkak të tij. Më pas vjen shfaqja për Canon në Luvrin në Paris. E kishim shfaqjen tonë pikërisht nën piramidën e xhamit. Kjo ishte magjike. Përsa i përket aktrimit, kjo ishte kryesisht shfaqja e parë me veprën “Shfaqja duhet të shkojë keq” në Teatrin e bukur St.Pauli në Hamburg. Është vërtet e veçantë, sepse dy vjet më parë festova natën e Vitit të Ri në Hamburg me gruan time, tani dhe ishim në lokalin e Teatrit St.Pauli. Unë nuk isha aktor në atë kohë dhe nuk e njihja teatrin. Dy vjet më vonë isha në skenë dhe aktroja. Jeta mund t’ju befasojë, apo jo?)

Albinfo.ch: Patjeter se po! Lavdrim, në rrugëtimin tuaj profesional, cila është skena (projekti), që të ka dhënë më shumë emocion, duke performuar dhe që, në një mënyrë ju bën të ndiheni krenar atë që keni përjetuar?

Për mua çdo projekt është shumë i rëndësishëm dhe unë jap më shumë se 100% për gjithçka. Por ka pasur momente dhe pjesë të rëndësishme për mua. Do të ishte paraqitja ime e parë si aktor në shfaqjen “Nata e Zonjave”. Më duhej ta mësoja tekstin brenda natës. Mbërrita në teatër herët në mëngjes dhe duhej të mësoja gjithçka, sepse shfaqja ishte po atë mbrëmje. Kolegët e mi ndihmuan në skenë dhe më lejuan ta merrja me vete tekstin shkollor. Por tashmë më shumë se gjysmën e kisha të memorizuar dhe të kaluar me ngjyra të larta. Unë isha jashtëzakonisht krenar dhe mirënjohës më pas. Dalja ime e parë në Teatrin St.Pauli është e paharrueshme. Përmasa dhe turma që na festoi ende sot më shqetëson. Pastaj do të kishte një performancë si kërcimtar në Cyrih. Një nga idhujt e mi të breakdancing ishte ulur në audiencë dhe erdhi tek unë pas shfaqjes dhe më tha se i pëlqente shumë stili im dhe se kurrë nuk kishte parë diçka të tillë. Po, gati sa më duhej të qaja, haha! Edhe komedia politike “Extrawurst” ishte emocionuese për mua. Roli im i parë i madh i të folurit. Në këtë shfaqje luaj një avokat turk që luan në një klub tenisi dhe ulet në bord. Kur u diskutua nëse kishim nevojë për një skarë të re, dikush lindi me idenë për të marrë një skarë të dytë, sepse unë jam mysliman dhe nuk ha mish derri. E gjithë tema degjeneron dhe zbulon shumë paragjykime raciste. Ishte shumë e vështirë për mua, sepse ishte përfshirë edhe publiku dhe nuk dëgjova komente shumë të bukura nga publiku. E njoha veten në rol dhe kujtova kohën time në Lucern. Kam pasur shumë probleme me të. Por ishte gjithashtu një kohë mësimore dhe mësova shumë për veten time dhe si mund t’i përdor më mirë këto emocione dhe mendime private për skenën. Roli im si zuzar në shfaqjen “Komedia për një grabitje” ishte shumë sfidues, pasi ishte roli im i parë i madh si një nga aktorët kryesorë. Roli im si pirat në pjesën “Schatzinsle” ishte i madh, sepse më lejuan të këndoja një solo/duet për herë të parë. Dhe, së shpejti vjen roli im i parë kryesor, të cilin mezi e pres dhe do të jetë një sfidë e madhe. Gjithmonë mësoj gjëra të reja.

Albinfo.ch: A ka ndonjë angazhim tjetër artistik që do ta shfaqni në një format ndryshe, qoftë ndonjë shfaqje për këtë sezon?

Unë e kam atë. Fillimisht vjen ringjallja e pjesës “Extrawurst”, ku do të luaj avokatin Murat Oturan në Cyrih dhe Seeb dhe në të njëjtën kohë do të fillojnë provat për “Peter Pan shkon Wrong”, ku do të luaj si Peter Pan. Kjo është ajo që po pres më shumë. Mund të kontrolloni gjithçka në www.shakecompany.ch.

Albinfo.ch: Lavdrim, a keni ndonjë mesazh motivues për artistët e rinj shqiptarë?

Jini të guximshëm, mos u fshihni, qëndroni besnik ndaj vetes dhe mos kini frikë. Ndiqni zemrën dhe ëndrrat tuaja dhe mos u dorëzoni kurrë. Mund të mos jetë e lehtë dhe jo të gjithë do ta mbështesin. Ndoshta edhe ju ndalon ta bëni atë. Por duroni dhe besoni se do t’ia vlejë. Kultura jonë është e pasur me art. Qoftë poezi, muzikë, valle apo teatër. Arti është pjesë e identitetit tonë, kultura jonë dhe bota do të jetë një vend më i mirë nëse tregoni talentin tuaj.

Albinfo.ch: Për fund, Kosovën apo Shqipërinë, sa shpesh i vizitoni?

Për turpin tim, më duhet të pranoj që nuk kam qenë në Kosovë për një kohë të gjatë. Koha nuk ishte kurrë e duhur për shkak të punës. Herën e fundit që kam qenë në Shqipëri, në Sarandë, ka qenë para dy vjetësh me gruan time. Planifikoj t’i vizitoni të dyja shumë shpejt. /Albinfo.ch

Qielli është i vetmi limit për astronomen shqiptare

Posted on 13 Mars, 20218 Prill, 2021 by Drin Reçica

Talenti dhe gjeniu i njeriut mund të shprehet shpeshherë edhe përballë diçkaje të pazakontë, siç është fusha e astronomisë. Mjafton dëshira dhe vullneti për të arritur realizimin e ëndrrave, në destinacionin e duhur. E kush më mirë mund të na vërtetojë këtë se sa Pranvera Hyseni, astronome shqiptare, me ambicie të mëdha, shkruan albinfo.ch.

Ajo bëri shumë “zhurmë” në Kosovë për arritjet e saj dhe çmimet e fituara si astronome.

Ani pse e lindur dhe e rritur në Kosovë, me mundësi dhe mjete jo të mira për astronomi, nuk e ndaloi së realizuari ëndrrën e saj.

Që në moshë të re kishte tërheqje ndaj fushës së astronomisë, duke u “zhytur” thellë në gjithësi, se një ditë ka për t’u bërë një studiuse astronomike, shkruan tutje albinfo.ch.

Sheti i Kosovës nuk ka ofruar mundësi njohjeje me fushën e astronomisë dhe vazhdon ende të ketë mungesa mjetesh për këtë lëmi.

Pavarësisht kësaj, Pranvera, edhe pse në moshë të re, pasionin që kishte për astronomi, bëri që në janar të vitit 2015 të themelojë organizatën “Astronomy Outreach Kosova”, bashkë me disa profesorë dhe një numër të rinjsh të apasionuar pas astronomisë.

“Në fillimet tona, ne kemi startuar në mënyrë amatore, me disa teleskopë që kemi siguruar si donacion nga organizatat e ndryshme ndërkombëtare. Përmes këtyre pajisjeve, jemi munduar të realizojmë aktivitete të ndryshme, edukative- shkencore në shkolla të ndryshme të Kosovës, duke u dhënë një mundësi që ata të mund të vrojtojnë trupat qjellorë, diçka të re që në shtetin e Kosovës nuk ka qenë më herët”, është shprehur Pranvera në një intervistë.

Duke punuar me vullnetin e mirë, ky grup i të rinjve realizoi organizatën joqeveritare “Astronomy Outreach Kosova” që për pak kohë arriti të bëhet e njohur ndërkombëtarisht edhe nga figurat e njohura shkencore, që tani janë duke gëzuar mbështetje maksimale në të gjitha format.

Teleskopët e parë në këtë organizatë erdhen nga Shtetet e Bashkuara dhe sigurimi i pajisjeve ka qenë shumë e rëndësishme për këtë organizatë, shkruan albinfo.ch.

Pranvera është themeluese dhe drejtoreshë e “Astronomy Outreach Kosova”, program me më shumë se 200 pjesëmarrës që punon për të ngjallur interesim për astronominë mes fëmijëve në gjithë Kosovën. Duhet theksuar se shoqata gjithashtu ka dhuruar një shumë të konsiderueshme për të mbështetur ndërtimin e observatorit të parë në Kosovë.

Vlen të cekët se kjo organizatë është programi më i lartë për shpërndarjen dhe popullarizimin e astronomisë në Kosovë.

Në vitin 2020 Pranvera filloi studimet në Shtetet e Bashkura të Amerikës, në Universitetin e Kalifornisë, në Santa Claus, studime Mastër, në Shkenca Planetare, për studimin e sistemit diellor dhe planetëve të tjerë.

Ajo është edhe një promovuese e shkëlqyer e Kosovës dhe po përfaqëson shqiptarët në mënyrën më të mirë me botën e saj të pasur në shumë konferenca shkencore, ndërkombëtare, duke përmendur Kosovën dhe duke siguruar donacione të shumta për astronomi.

Një asteroid merr emrin “Pranvera”

Një asteroid ose planet i vogël është emëruar me emrin e themelueses së “Astronomy Outreach of Kosovo”, Pranvera.

“Asteroidet janë një ndër trupat qiellorë që unë më së shumti merrem me ta dhe i fotografoj. Shpeshherë asteroidet emërohen sipas personave që i zbulojnë apo ata që japin një kontribut të caktuar në shkencë. Kjo ka qenë një nder jo vetëm për mua, por për gjithë Kosovën” sepse është votuar nga të gjithë astronomët”, shprehet ajo.

Në faqen e Unionit Ndërkombëtar të Astronautëve, Pranvera përshkruhet si një përfaqësuese entuziaste e Kosovës në Astronomi.

Përvoja në NASA

Pranvera, përveç tjerash, ka vizituar edhe Departamentin e shkencave në Cyrih të Zvicrës, madje pa nga afër shkëmbin hënor të sjellë nga NASA në Milano të Italisë, ku pati rastin të takojë dhe të bisedojë me shumë ekspertë të astronomisë, shkruan albinfo.ch.

Në atë kohë, me ftesë të Robert Rives, Pranvera Hyseni mbajti një fjalim para shumë astronautëve dhe shkencëtarëve të NASA-s në konventën shkencore Spacefest 2017 në Arizona.

Hyseni ka përfaqësuar Kosovën denjësisht në tubime dhe konferenca të shumta shkencore anembanë botës. Ajo ka vizituar qendrat e NASA-s, SpaceX dhe Northrop Grumman, qendra astronomike.

Për të ka qenë shumë interesante të shihet gjithë ajo teknologji amerikane në institutin NASA. Sipas saj, shteti amerikan e vlerëson shumë edukimin, jo vetëm të astronomisë, duke zotëruar të gjitha mundësitë, prandaj edhe ka filluar studimet pikërisht në këtë vend.

Fituese e çmimit “Michael D. Reynolds”

Në vitin pandemik, Pranvera nuk reshti së punuari. Për angazhimin e saj u nderua me çmimin “Michael D. Reynolds” nga Organizata Ndërkombëtare e Vëzhguesve Hënorë dhe Planetarë, shkruan tutje albinfo.ch.

Çmim ky, në shenjë vlerësimi dhe mirënjohjeje për kontributin e dhënë në popullarizimin e shkencës së Astronomisë.

Duhet theksuar se organizata në fjalë ka dhuruar një shumë të konsiderueshme financiare për të mbështetur ndërtimin e observatorit të parë në shtetin e Kosovës.

“Qielli është limiti për Pranvera Hysenin”

/Albinfo.ch

„Cili je ti?“, një dokumentar mes lëvdatave dhe kritikave

Dokumentari sjellë një përmbledhje të emigrimit të shqiptarëve që nga gjenerata e parë e viteve të 70-ta e deri më sot.

Në këtë film regjisori paraqet emigrantët shqiptarë të gjeneratës së parë dhe djemtë e tyre. Filmi flet mbi marrëdhëniet e babait me të birin, për trashegiminë prej babait tek i biri, për burrërrinë që pritet të bartet në gjeneratën pasuese.

Mbi të gjitha ky film flet për integrimin e shqiptarëve të gjeneratës së parë, akomodimin e tyre këtu me familje dhe djemtë e tyre të rritur e bërë burra në një vend që ju ka ofruar gjithçka në fushën e edukimit e shkollimit, ju ka ofruar një komoditet material që i bën ata të pavarur, por që nuk ua ka plotësuar boshëllekun shpirtëror.

Premiera e dokumentarit me titull “Wer bist du” në regji dhe skenar të Valton Jakupit është shfaqur në mesditën e së dielës në kinemanë e qytetit Wil, në Cinewil, në prani të një numri të madh të artdashesve.

Pamjet filmike tregojnë që dokumentari është filmuar në disa vende të Zvicrës me shqiptarë që flasin gjermanisht, por ka edhe disa pjesë në gjuhën shqipe.

Ndërkohë që rreth integrimit të komunitetit shqiptar në qytetin e Wilit flasin edhe zyrtarë komunalë të qytetit.

Dokumentari është një produksion i përbashkët i komunës së qytetit Wil me producent shefin e zyrës për integrim, Felx Baumgartner. Ka marrë mbështetje të përfaqësuesit të shkollave të qytetit, zyrës së kantonit St. Gallen për barazi-dhe integrim, fondacionit për kulturë Migros e të tjerë.

Filmi dokumentar u tha se është futur në planprograme mësimore për t’u shfaqur në shkollat e qytetit.

Në këtë premierë nuk ka munguar vëmendja e institucioneve të qytetit, që nga e para e komunës, Susanne Hartman, e cila mbajti një fjalim hyrës para shfaqjës së filmit, zyra e integrimit dhe përfaqësuesit e shkollës së qytetit.

Në këtë shfaqje shikuesit ballafaqohen me një dokumentar që sjellë përreth 70 minuta potrete të katër familjeve shqiptare të paraqitura si shembuj të integrimit të suksesshëm.

Përderisa për integrimin si nocion, regjisori hapësirë të konsiderueshme i ka kushtuar edhe mendimit të klerikëve fetarë; imamit Bekim Alimi dhe priftin Don Albert Domi.

Deri këtu shikuesi i kësaj premiere „shërbehet“ me një storie simpatike të integrimit të babait që e ka përcjellë të njejtën disiplinë pune e mirënjohje ndaj shtetit mikpritës edhe tek i biri. Më pas në dokumentar shfaqet pjesa tjetër e filmit që shtjellon marrëdhëniet në mes të babait dhe të birit. Një pjesë që portretizon anën burrërore në një familje, përderisa femra shqiptare mungon dhe nuk trajtohet si pjesë e integrimit.

Dhe kjo nuk ka ndodhur rastësisht, pasi që regjisori ka në plan pjesën e dytë të kësaj storie, marrëdhëniet mes të nënës dhe të bijës. Më shkurt, nëse titulli i pjesës së parë thërret: Cili je ti- ore burrë, pjesa e dytë do të thërras: cila je ti-oj grua.

Kështu së paku e shpjegon mungesën e gruas shqiptare në këtë film, regjisori dhe skenaristi, Valton Jakupi, i cili thotë se ka pasur gjithnjë dëshirë të japë një pasqyrë ndryshe për shqiptarët dhe jo siç shkruajnë shpesh mediet zvicerane, si kriminelë, të papunë e punëtorë fizik.

Mirëpo në një pjesë të shkurtër të këtij dokumentari, regjisori sjellë një skenë si realitet i të rinjve shqiptarë garat me makina BMW mes dy të rinjëve shqiptarë që thirren si „hej Shipi“. Kjo, me gjithë faktin se gara me makinë apo „rasen“ siç njihet në Zvicër është një realitet që prek botën mashkullore dhe jo një komunitet apo popull, shprehet një sociolog i pranishëm, që nuk dëshiron t‘i përmendet emri.

Vlerësuar nga pjesëmarrësit e kësaj premiere, mendimet për këtë dokumentar ndahen në pro dhe kontra.

Ja se si e ka parë filmin presidenti i shoqatës Zvicër-Shqipëri, Rolf Alther. „Sikur të mos kisha pasur paragjykime për shqiptarët, tani pasi pashë këtë film do të kisha“, shprehet ai për albinfo.ch i zhgënjyer për filmin që paraqet vetëm pjesën mashkullore të shqiptarëve, pra mungon barazia gjinore, mungon gruaja shqiptare.

I zgjedhuri politik i komunës Wil, Arber Bullakaj, mendon se filmi është i mirë, mirëpo paraqitja e anës burrërore pa përfshirë femrën si pjesë e shoqërisë lë shumë pyetje të hapura.

Krejt ndryshe filmin e ka kuptuar udhëheqësja e Femmes Tisch, Ellen Glatzl. Ajo e vlerëson atë si një dokumentar të mirë, pavarësisht faktit që në këto xhirime flitet vetëm për anën burrërore, ajo thotë; „Dokumentari ka pasur nëntitullin „Babai dhe djali“ që do të thotë se flitet për bartjen e trashëgimisë në familje. „Unë di përmes një fqiu tim shqiptar se sa e rëndësishme është të kesh djalin trashëgimtar në familje. Ai ka lënë gruan gjashtë herë shtatzënë deri sa i ka lindir një djalë“, tregon ai.

Producenti Felix Baumgartner, thotë që është e vetëkuptueshme se pjesa e dytë ku trajtohen marrëdhëniet mes të ëmës dhe të bijës do të pasojë, përkatësisht pjesa femërore e cila për mua nuk është më me pak vlerë por që tani kemi qenë të koncentruar në këtë pjesë.

Bekim Dalipi

Luanda Krasniqi, protagoniste e një dokumentari në SRF

19-vjeçarja nga Dietikoni i Cyrihut, Luanda Krasniqi, një vajzë simpatike dhe e zgjuar, do të jetë protagoniste e serisë së dokumentarëve në televizionin zviceran SRF «Mini Lehr und ich».
Luanda si punë praktike të rregullt ka shitjen e pajisjeve elektronike në Melectronik, që është sektor i koncernit të madh tregtar të Zvicrës, Migros. Ajo do të rrëfejë në dokumentarin televiziv se si refuzohen shërbimet e saj nga njerëzit e moshuar.

“Çdo ditë është më ndryshe. Vazhdimisht takoj njerëz që kanë kërkesa të ndryshme që nuk janë lehtë për t’i përmbushur”, thotë Luanda për Blick. Ajo thotë të ketë edhe konsumatorë të vështirë.
“Disa klientë madje refuzojnë të kërkojnë shërbimet nga unë”, thotë ajo. Për shkak se Luanda është femër dhe nuk i besojnë se mund të jetë në gjendje të ofrojë këshillime të sakta për klientët dhe sidomos njerëzit e moshuar nganjëherë janë skeptikë.

Me këtë ndjehet e nënvlerësuar Luanda. “Sepse unë e di që mundem. Dhe, fatmirësisht, shumica e klientëve janë shumë të kënaqur me punën time”, thotë ajo.
“Mbi të gjitha unë di më shumë rreth fotografisë”, thotë 19-vjeçarja.

“Të dy prindërit e mi janë me profesion shitës dhe dëshiroja me çdo kusht ta bëja të njëjtën”, thotë Luanda. “Ata janë shumë krenarë me mua”, citohet të ketë thënë Luanda.
Vitin e kaluar në Salzburg të Austrisë ajo ishte shpallur nënkampione në disiplinën e shitjes në garat e njëmbëdhjeta me radhë për shitësin-en më të mirë të ri, ku kanë marrë pjesë kandidatë nga Austria, Zvicra, Gjermania dhe Tiroli i Jugut (Itali).

Ajo në këtë garë ka qenë veçanërisht bindëse në bashkëbisedimin me klientët testues, me kërkesa të mëdha dhe me njohje të thellë të produkteve.

Sido që të jetë, janë pothuajse 70.000 të rinj në Zvicër që sfidohen çdo vit nëse do ta kalojnë provimin përfundimtar të zanatit të tyre. Me këtë ata edhe trokasin në botën e të rriturve. Përveç punëve të përditshme në furrë, në vendin e ndërtimit ose në ordinancën e dhëmbëve, është e rëndësishme për të marrë më shumë besim edhe në shkollat profesionale. Se si të rinjtë mund të përballen me këto kërkesa dhe cilat janë ëndrrat e tyre? Do të përgjigjen të rinjtë në një seri dokumentarësh në SRF 1 me titull «Mini Lehr und ich», pjesë e të cilit është edhe Luanda Krasniqi.