Rreth 100 persona u mblodhën të hënën në selinë e Nestlé Waters në Vevey për të protestuar kundër shitjes së propozuar të kompanisë te një partner. Demonstruesit, të ardhur nga Franca, Italia, Spanja, Polonia, Belgjika, Luksemburgu dhe Anglia, shprehën shqetësime për të ardhmen e vendeve të punës dhe fabrikave të Nestlé Waters.

Duke marshuar me flamuj të disa sindikatave evropiane dhe pankartën “E ardhmja e punonjësve të Nestlé Waters nuk është për shitje”, ata paralajmëruan për rreziqet e mbylljeve dhe humbjes së të drejtave sociale, bazuar në përvoja të mëparshme të kompanisë.

Nestlé ka konfirmuar se do të diskutojë shqetësimet e punonjësve gjatë një takimi me Komitetin Evropian për Informim dhe Konsultim (CICEN) të martën dhe siguroi se po kërkon një partner për të garantuar suksesin afatgjatë të biznesit të ujit.

Nestlé Waters është përfshirë në polemika që nga viti 2024, për përdorimin e trajtimeve të ndaluara në disa site të shishimit të ujit mineral në Francë dhe Zvicër.

Me miratimin e identitetit elektronik (E-ID) në Zvicër, përdoruesit mund të kryejnë shumë veprime digjitale, si hapjen e llogarive bankare, regjistrimin për shërbime mobile dhe porositjen e dokumenteve zyrtare. Por çfarë ndodh në rast se humbisni telefonin?

Ekspertët sigurojnë se E-ID lidhet ngushtë me pajisjen tuaj personale. Në rast humbjeje ose zëvendësimi të telefonit, identiteti elektronik duhet të kërkohet përsëri, gjë që e bën shumë të vështirë keqpërdorimin e tij nga të tjerët. Përveç kësaj, përdoruesit mund të bllokojnë menjëherë E-ID-në në rast dyshimi për siguri.

Ky sistem siguron që të dhënat personale të mbeten të sigurta dhe se përdoruesit kanë kontroll të plotë mbi informacionin e tyre. Autoritetet theksojnë se E-ID është vullnetare dhe siguria e saj është e lidhur jo vetëm me teknologjinë, por edhe me kujdesin e përdoruesit.

Policia e Gjenevës paralajmëron për një mashtrim të ri që përfshin mesazhe të rreme, të njohura si “SMS blasters”, sipas emrit të pajisjes mobile që përdoret. Kjo praktikë shfrytëzon një dobësi sigurie në rrjetet 4G dhe 5G për të dërguar mesazhe që duket se janë zyrtare, përfshirë edhe gjoba të rreme, në zona të ndryshme.

Imagjinoni automjete që lëvizin nëpër qytet për të kapur sa më shumë përdorues telefoni. Brenda tyre gjendet një pajisje – SMS blaster – e cila lidhet me rrjetin mobil në zonë dhe dërgon mesazhe tek të gjithë telefonat në rreth, pa pasur nevojë të dijë numrat e tyre. Mesazhi, që duket se vjen nga një shërbim zyrtar, informon viktimat e mundshme se një gjobë prej 40 frangash është në pritje, duke përfshirë një afat dhe një lidhje (link). Ky link i dërgon përdoruesit në një faqe që duket shumë si platforma reale e pagesës së gjobave, ku kërkohet të plotësohen të dhëna personale.

Nëse bie pre e këtij mashtrimi, nuk humbet vetëm 40 franga. Informacioni i dhënë në faqen e rreme (emri, adresa, data e lindjes, IBAN) përdoret për të marrë shuma më të mëdha nga viktimat. Mashtruesi i telefonon duke pretenduar se është punonjës i bankës dhe njofton për aktivitet të dyshimtë në llogarinë e tyre. Nëse viktimat skanojnë kodin QR të dërguar, është tepër vonë: mashtruesit kanë akses në llogarinë e tyre bankare online.

Aktualisht veçanërisht në Gjenevë

Pasi shumica e mashtruesve janë frankofonë, ky mashtrim është përqendruar kryesisht në Zvicrën frankofone. Sipas Aline Dard, zëdhënëse e policisë kantonale të Gjenevës, të paktën 150 persona në Gjenevë janë bërë viktima që nga prilli. Totali i shpenzuar: 1.6 milion franga. Gjatë verës së vitit 2025, tre persona të dyshuar për përfshirje në këtë lloj mashtrimi u arrestuan, njoftoi prokuroria publike e Gjenevës javën e kaluar.

“Derisa deri tani janë bërë tre arrestime, mbetemi vigjilentë sepse mashtruesit po zhvillojnë teknikat e tyre. Fenomeni po përhapet në Zvicrën frankofone, por shumica e rasteve ka ndodhur në Gjenevë,” shtoi Aline Dard.

“Policia nuk do të dërgonte asnjëherë një mesazh të tillë për të kërkuar pagesën e një gjobe,” theksoi zëdhënësja. Prandaj, këtyre mesazheve nuk duhet t’u përgjigjeni asnjëherë.

Si funksionon pajisja SMS blaster

“SMS blasters janë pajisje të vendosura në automjete. Ato kanë një sistem që mund të ndërpresë sinjalin 3G ose 4G. Telefonat brenda një rrezeje prej rreth 500 metrash do të kërkojnë një antenë të disponueshme. Antena që do të përdoret është 2G, që ka dobësi sigurie. Në këtë mënyrë, mesazhet SMS mund të dërgohen në telefonat në afërsi,” shpjegon Aline Dard.

Të gjithë telefonat janë të prekur, dhe parandalimi i kalimit të telefonit nga 4G ose 5G në 2G është shumë i vështirë, edhe pse ka disa metoda teknike.

Katër vite pas refuzimit të dy iniciativave “anti-pesticide” në Zvicër, janë ndërmarrë hapa konkretë për të reduktuar përdorimin e tyre në bujqësi – por debati mbetet i hapur.

Fermerët kanë filluar të kultivojnë fruta rezistente ndaj sëmundjeve, si pemishtet me mollë që kërkojnë 60% më pak fungicide. Gjithashtu, një makineri e re me kamera lejon shpërndarjen e herbicideve vetëm aty ku ka barëra të këqija, duke ulur përdorimin me 95%. Shteti mbështet financiarisht këto investime dhe qindra fermerë tashmë i kanë përqafuar.

Në kantonin Fribourg janë ndërtuar 69 stacione larjeje për të parandaluar derdhjen e pesticideve në mjedis, sërish me mbështetje shtetërore.

Megjithatë, kritikat ndaj Parlamentit janë të forta: sipas Pro Natura, shumë premtime të bëra gjatë fushatës janë zbehur, si p.sh. shkurtimi i zonave të biodiversitetit që ndihmojnë insektet e dobishme.

Ekspertët theksojnë se është ende herët për të nxjerrë përfundime përfundimtare. Suksesi i këtyre masave do të varet edhe nga pranimi i tregjeve të mëdha për produktet bujqësore të reja.

Të huajt në një numër të vogël komunash dhe kantonesh zvicerane mund të votojnë në disa zgjedhje, por shumë prej tyre nuk e bëjnë. Ne shqyrtojmë arsyet pas kësaj dhe se si kantoni i Fribourg dëshiron ta ndryshojë këtë.

Zvicra është shtëpia e rreth 2.4 milionë të huajve – rreth 27 përqind e popullsisë së përgjithshme.

Ndërsa njerëzit pa shtetësi zvicerane nuk mund të votojnë në nivel federal, një numër i të huajve mund të votojnë në nivel kantonal dhe komunal, përcjell albinfo.ch.

E gjitha varet nga vendi ku jetojnë. Kantonet dhe komunat mund të vendosin nëse – dhe në çfarë kushtesh – banorët jo-zviceranë kanë të drejta politike në këto nivele.

Për momentin, një numër i vogël kantonesh dhe komunash – kryesisht në pjesën frëngjishtfolëse të vendit – kanë të drejta të zgjeruara votimi.

Për shembull, kantonet e Neuchâtel, Jura, Fribourg dhe Vaud lejojnë jo-qytetarët të votojnë, të zgjedhin zyrtarë dhe të kandidojnë në zgjedhje në nivel komunal.

Neuchâtel dhe Jura u japin gjithashtu banorëve ndërkombëtarë të drejtën e votës në nivel kantonal, ndërsa Gjeneva, e cila ka popullsinë më të madhe të huaj në Zvicër (45 përqind), u jep të huajve të drejtën e votës në nivel komunal, por ata nuk mund të kandidojnë për poste.

Kushtet ndryshojnë nga një kanton në tjetrin, por në shumicën e rasteve kërkohet një kohëzgjatje e caktuar qëndrimi dhe/ose një leje qëndrimi.

Në Zvicrën gjermanishtfolëse, vetëm disa komuna në Appenzell dhe Graubünden lejojnë të huajt të votojnë në disa raste.

Çfarë po ndodh në Fribourg?

Kantoni dygjuhësh i Fribourg ka rreth 40,000 të huaj që jetojnë atje – por shumë pak prej tyre zgjedhin të votojnë.

Me komunat që mbajnë zgjedhjet e tyre në mars 2026, kantoni dëshiron të ndryshojë rrjedhën dhe të motivojë banorët e huaj, të cilët kanë një leje C dhe kanë qenë banorë të kantonit për të paktën pesë vjet, të shkojnë në kutitë e votimit.

Autoritetet lokale kanë nisur një fushatë shumëgjuhëshe të quajtur “Vota juaj ka rëndësi”. Përfshin postera, video shpjeguese dhe dëshmi, të gjitha me shpresën për t’u kujtuar banorëve të huaj se ata kanë të drejtë të votojnë (dhe të kandidojnë në zgjedhje) në nivel bashkie.

Qëllimi është që më shumë njerëz të votojnë. “Po shohim një rënie të interesit për pjesëmarrjen politike – dhe kjo nuk kufizohet aspak vetëm në komunitetin e emigrantëve”, tha Guiseppina Greco, Delegate e Integrimit për Kantonin e Fribourg-ut.

Patrice Borcard, presidente e Komisionit Kantonal për Integrimin e Migrantëve dhe Parandalimin e Racizmit (CMR), tha se fushata ishte e rëndësishme sepse shtetasit e huaj mund të mos jenë as të vetëdijshëm se mund të votojnë.

“Kjo e drejtë, e cila është e sanksionuar në Nenin 48 të Kushtetutës së Fribourg-ut, vlen për pothuajse 40,000 njerëz dhe meriton të njihet më mirë dhe të jetë më e dukshme”, tha Borcard. “Është çështje kohezioni social”, shkruan thelocal.

“Demokracia lokale lulëzon në diversitetin e zërave që e përbëjnë atë”, shtoi Këshilltari Shtetëror Romain Collaud.

“Votimi do të thotë të ushtrosh një të drejtë, por edhe të kontribuosh në mënyrë aktive në jetën e komunitetit tënd dhe të marrësh pjesë në vendime që formësojnë jetën tonë të përditshme.”

Pjesëmarrja e ulët në votime për të huajt

Tabloja është e ngjashme në pjesë të tjera të Zvicrës.

Edhe pse shtetasve të huaj u lejohet të marrin pjesë në politikë, shumë prej tyre ngurrojnë ta bëjnë këtë. Një studim nga Universiteti i Neuchâtel tregoi se pjesëmarrja në votime midis popullsisë së huaj është dukshëm më e ulët se midis qytetarëve zviceranë.

Për shembull, në La Punt Chamues-ch, një komunë e vogël në Rajonin Maloja në kantonin zviceran të Grisons, të huajt kanë të drejtë të votojnë dhe të kandidojnë në zgjedhje, megjithatë vetëm disa përfitojnë nga kjo. Nga afërsisht 40 votues të kualifikuar, vetëm katër deri në gjashtë marrin pjesë në zgjedhjet komunale, sipas Urs Niederegger, sekretarit komunal, i cili foli me transmetuesin zviceran SRF. Deri më tani, askush që mban një leje C nuk është kandiduar për zgjedhjet në parlamentin komunal.

Në mënyrë të ngjashme, pjesëmarrja mbetet e ulët në rajone të tjera: në kantonin e Neuchâtel, vetëm 18 përqind e të huajve angazhohen në procesin politik. Në Gjenevë, shifra rritet pak në 23 përqind, megjithëse pjesëmarrja në votime midis komuniteteve spanjolle dhe portugeze është veçanërisht e ulët, përkatësisht 17 dhe 13 përqind, sipas raportimit të gazetës NZZ.

Pse pjesëmarrja është kaq e ulët?

Ka shumë arsye pas pjesëmarrjes së ulët.

Daniel Kübler, profesor i shkencave politike në Universitetin e Cyrihut, tha së fundmi se pjesëmarrja e ulët është e zakonshme kur të drejtat politike zgjerohen rishtazi. Grupet që historikisht janë përjashtuar nga votimi – siç janë gratë – kanë nevojë për kohë për të zhvilluar një ndjenjë identifikimi me ato të drejta, tha ai.

Kübler e përshkroi atë si “një efekt shumë afatgjatë që ka të bëjë me socializimin politik”.

Ndërkohë, disa komunitete ose individë të huaj mund të kenë më shumë interes në politikën e vendit të tyre të origjinës, veçanërisht nëse planifikojnë të kthehen në të ardhmen.

Pastaj është fakti që rregullat janë të ndërlikuara. Duke pasur parasysh se kërkesat ndryshojnë në të gjitha kantonet dhe komunat zvicerane, ka të ngjarë të ketë konfuzion se kush është në të vërtetë i kualifikuar për të votuar.

Banorët e huaj gjithashtu nuk mund të votojnë në nivel federal, që do të thotë se ata nuk kanë të drejtë të flasin për shumë çështje që janë të rëndësishme për jetën e tyre.

Një faktor tjetër është rritja e retorikës anti-imigracion në Zvicër, e cila mund t’i dekurajojë banorët e huaj që të ndihen të pranuar dhe të angazhohen në jetën qytetare.

Çokollata me qumësht feston 150-vjetorin e saj këtë vit. E shpikur nga një zviceran frëngjishtfolës, ajo është bërë një simbol i vërtetë i Zvicrës dhe mbetet çokollata më e popullarizuar në botë sot.
Në vitin 1875, çokollatisti me bazë në Vaud, Daniel Peter, po kërkonte një produkt që të binte në sy. Më pas, atij i lindi ideja e shtimit të qumështit të kondensuar në çokollatën e tij. Ditë pas dite, ai e përsoste recetën e tij në një fletore të vogël, e cila tani ruhet në arkivat e Nestlé.

“Në faqen e parë, ai thotë ‘testet e mia filluan në tetor 1875’,” rrëfen Lisane Lavanchy, arkiviste dhe historiane në Nestlé, në lajmet e orës 7:30 të mbrëmjes në RTS. “Dhe gjatë ditëve në vijim, ai eksperimentoi me durim me lloje të ndryshme qumështi, metoda tharjeje dhe përmasa për të siguruar ruajtjen maksimale.”

Qumështi nga kullotat zvicerane ndihmon në shitjen e kësaj çokollate të re si një produkt i shëndetshëm dhe ushqyes, i aftë të rikthejë forcën edhe tek më të dobëtit. “Ai e rekomandon atë për turistët, për shëtitje në male ose për mëngjes, sepse është një mëngjes i plotë”, shpjegon Lisane Lavanchy, transmeton albinfo.ch.

Kjo strategji funksionoi. Në fillim të shekullit të 20-të, çokollata ishte bërë eksporti i dytë më i madh ushqimor i Zvicrës. Reklamimi ndihmoi në promovimin e imazhit të vendit si një kartolinë me fotografi.

Një popullaritet që zgjat

Fillimisht konkurrentët, Peter, Nestlé dhe Cailler përfundimisht bashkuan forcat. Me kalimin e viteve, emri i Peter u zhduk, por jo receta e tij, e cila përdoret ende sot në fabrikën Broc (FR). “Çokollata me qumësht është çokollata më e popullarizuar në botë”, gëzohet Fleur Helmig, drejtoreshë e Maison Cailler.

Në dyqanin e çokollatave të Tristan Carbonatto, “Chez Tristan”, në Perroy (VD), çokollata me qumësht është gjithashtu më e popullarizuara. Për çokollatën artizanale, çokollata me qumësht është thjesht më e mira dhe dallohet për karakteristikat e saj specifike. “Ka një strukturë krejtësisht të ndryshme nga çokollatat e tjera, ka një shkëlqim, mund të luash me të”, përshkruan ai.

Sot, çokollata mbetet përgjigjja e tretë që japin turistët kur pyeten se çfarë e përfaqëson më mirë Zvicrën.