Hekurudhat Federale Zvicrane (SBB) po zgjerohen për të ofruar më shumë lidhje direkte me qytetet europiane, ndërsa Bashkimi Evropian ka prezantuar planet për një rrjet të ri hekurudhor me shpejtësi të lartë, që përfshin linja të reja, por jashtë territorit zviceran.

Sipas SBB, fokusi është kryesisht te lidhjet gjatë ditës për pasagjerët ndërkombëtarë. Zyra Federale e Transportit synon që trenat me shpejtësi të lartë të lidhin Zvicrën me Londrën brenda gjashtë orësh pa ndërrime trenash.

Ndërkohë, BE planifikon të ndërtojë dy linja të reja deri në vitin 2040: një nga Varshava për vendet e Baltikut dhe një tjetër nga Parisi përmes Madridit deri në Lisbonë, duke ulur ndjeshëm kohët e udhëtimit. Planet e BE-së përshpejtojnë rrugët rreth Zvicrës, duke e lënë vendin jashtë linjave kryesore të rrjetit.

Zviceranët kanë investuar prej vitesh në infrastrukturën e tyre hekurudhore, përfshirë tunelat e Gotthardit, Cenerit dhe Lötschberg, si pjesë e lidhjeve me rrjetin europian me shpejtësi të lartë. Sipas Zyrës Federale të Transportit, gjatë 30 viteve të fundit janë shpenzuar mbi një miliard franga zvicerane për këtë qëllim.

Véronique Stephan nga SBB nënvizon se Zvicra do të vazhdojë të punojë për të mos ngecur pas zhvillimeve europiane, ndërsa investimet e BE-së në hekurudhat europiane mirëpriten si mundësi për përmirësim të infrastrukturës.

Linja hekurudhore e Zvicrës (SBB/CFF) midis Montreux dhe Aigle është e mbyllur, duke lënë qindra persona të bllokuar.

Për shkak të një incidenti ku një person u godit nga treni, nuk ka trenë në linjën Lausanne-Brig midis Montreux dhe Aigle. Shumë udhëtarë, veçanërisht në Montreux, janë bllokuar në mes të tregut të Krishtlindjeve, transmeton albinfo.ch.

Sipas SBB, trafiku hekurudhor është ndërprerë midis Veytaux dhe Roche në linjën Montreux-Aigle. Kufizimi pritet të zgjasë deri rreth orës 22:00. Linjat EC, IR, IR90, IR95, RE, RE33, R3 dhe R4 janë të prekura dhe të gjitha trenat janë anuluar.

Autobusë zëvendësues janë vendosur, por po hasin vështirësi për të akomoduar udhëtarët, veçanërisht në Montreux, ku prania e vizitorëve është e madhe për shkak të tregut të Krishtlindjeve. Për këtë arsye, SBB paralajmëron se “priten vonesa të mëtejshme në rrugën e prekur”.

Kantoni St. Gallen ka nisur një projekt pilot për mbledhjen elektronike të nënshkrimeve për referendume dhe iniciativa kantonale. Testimet e para do të fillojnë në pranverën e ardhshme.

Gjatë programit shtatëvjeçar, maksimumi 50% e nënshkrimeve mund të mblidhen elektronikisht, ndërsa pjesa tjetër do të kërkohet ende me dorë. Sistemi elektronik parandalon nënshkrimet e rreme dhe lehtëson punën e komunave.

Përdoruesit do të identifikohen përmes një ID kantonale, ndërsa platforma e zhvilluar nga Abraxas Informatik SA është e hapur për testime të sigurisë, me shpërblime deri në 30,000 franga për gjetjen e dobësive.

Gallen nis pilot projektin për mbledhjen elektronike të nënshkrimeve

Kantoni St. Gallen ka nisur një projekt pilot për mbledhjen elektronike të nënshkrimeve për referendume dhe iniciativa kantonale. Testimet e para do të fillojnë në pranverën e ardhshme.

Gjatë programit shtatëvjeçar, maksimumi 50% e nënshkrimeve mund të mblidhen elektronikisht, ndërsa pjesa tjetër do të kërkohet ende me dorë. Sistemi elektronik parandalon nënshkrimet e rreme dhe lehtëson punën e komunave.

Përdoruesit do të identifikohen përmes një ID kantonale, ndërsa platforma e zhvilluar nga Abraxas Informatik SA është e hapur për testime të sigurisë, me shpërblime deri në 30,000 franga për gjetjen e dobësive.

Rasti i fundit i “berberhanes” në Gjenevë, ku disa adoleshentë dyshohet se prostituoheshin, nxjerr në pah një fenomen shqetësues që po fiton vrull në Zvicrën frëngjishtfolëse: prostitucionin e të miturve. Sipas anketës së Mise au Point, ky rast, i jashtëzakonshëm në përmasat e tij, është me të vërtetë larg të qenit unik.
Berberhana, e vendosur në qendër të qytetit të Gjenevës, tani është e mbyllur. Vetëm gjurmët e vulave të policisë, ende të dukshme në derë, sugjerojnë se çfarë mund të ketë ndodhur pas fasadës. Disa adoleshentë, më i riu prej të cilëve ishte mezi 15 vjeç, prostituoheshin rregullisht në dhomën e pasme të kësaj arkade.

Majin e kaluar, policia bastisi. Tetë burra të rritur u arrestuan, shkruan RTS. Në veçanti, ata dyshohen për akte seksuale me të mitur për shpërblim dhe inkurajim të prostitucionit. Ata supozohen të pafajshëm, përcjell albinfo.ch. Zyra e Prokurorit Publik të Gjenevës ka hapur procedura penale dhe nuk bën më komente.

Gjithnjë e më shumë raste

Por ky rast nuk është unik, theksoi Mise au gjatë hetimit të saj. Në Brigadën e të Miturve të policisë kantonale të Gjenevës, dyshime të reja për prostitucion të të miturve dalin pothuajse çdo javë.

“Është një mjedis jashtëzakonisht sekret dhe diskret dhe pak të rinj, nëse ka ndonjë, nuk mburren ose nuk u besojnë të rriturve për atë që po bëjnë”, shpjegon Marc Zingg, udhëheqës i brigadës. Pra, është një fenomen shqetësues sepse ne nuk e kontrollojmë, është me të vërtetë nëntokësor”.

Në Gjenevë, rreth pesëdhjetë adoleshentë identifikohen nga shërbimet e tij si të përfshirë potencialisht në prostitucion. Në kantonin e Vaud, janë rreth dyzet, sipas policisë kantonale të Vaud. Por këto shifra mund të jenë shumë më poshtë realitetit. “Është maja e ajsbergut. Tani është e vështirë të thuash nëse janë 100, 200 apo 300″, shton Marc Zingg. Të miturat që prostituohen janë përgjithësisht vajza të reja midis moshës 14 dhe 17 vjeç. Kemi po aq të rinj që jetojnë në familje sa edhe të rinj që janë në shtëpi. E vetmja pikë e përbashkët është pushimi: shoqëror, me prindërit, shkollën ose punën.”

Pse këta adoleshentë bien në prostitucion? RTS kontaktoi pesë prej tyre, nëpërmjet ndërmjetësve. Asnjëri nuk donte t’u përgjigjej pyetjeve tona, veçanërisht nga frika ose turpi. Sipas Marc Zingg, nuk ka një skenar të vetëm. “Disa do të duan vetëm para në dorë për të blerë objekte që i bëjnë të duan. Të tjerë janë në arrati dhe kërkojnë autonomi, akomodim, ushqim dhe duhet të prostituohen në këmbim.”

Interneti, një lehtësues transaksionesh

Rrjetet sociale dhe faqet e reklamave online përdoren gjerësisht për transaksione. RTS ishte në gjendje të konsultonte shkëmbimet e mesazheve midis të miturve dhe klientëve potencialë, të cilat zbulojnë cenueshmërinë e këtyre të rinjve. Njërit prej tyre i ofrohet të shkojë në një bodrum në kantonin e Gjenevës për marrëdhënie seksuale me një burrë të rritur, në këmbim të 60 frangave zvicerane.

Në Zvicër, prostitucioni i fëmijëve është i paligjshëm. Ajo që i intereson hetuesit mbi të gjitha janë klientët. Dhe rrjetet e mundshme që qëndrojnë pas. Vajzat e reja, nga ana tjetër, konsiderohen mbi të gjitha viktima të shfrytëzimit seksual.

Por në fakt, të paktë janë ata që paraqesin ankesa. Në gjykatat frëngjishtfolëse, ka ende pak dënime të klientëve dhe prostitutave për këto raste.

Një rast, i gjykuar nga Gjykata Penale Bregdetare në vitin 2024, ilustron kompleksitetin dhe seriozitetin e këtyre situatave. Faktet datojnë që nga vera e vitit 2021, gjatë pushimeve të Gjenevës. Dy burra dhe një grua në të njëzetat e tyre takohen me një 15-vjeçare, duke ikur nga shtëpia e saj në Vaud. Pasi shprehin keqardhje, grupi niset për në Paris, gjoja për të festuar.

Por realiteti rezulton të jetë shumë më i errët. Adoleshentja përfundon duke u prostituuar në hotele të lira në periferitë e Parisit, e ndihmuar nga gruaja e re e rritur që gjithashtu prostituon vetë.

RTS kontaktoi avokaten e kësaj të fundit. Ajo siguron se klientja e saj nuk e dinte që vajza ishte e mitur. “Klientja ime e kuptoi vetëm pasi u informua për seriozitetin e asaj që kishte ndodhur. Ajo vetë është zhytur në prostitucion që kur ishte gjashtëmbëdhjetë vjeç, shpjegon Joëlle Manca. Ajo ishte më shumë e dhënë pas idesë së ndihmës dhe mbështetjes sesa inkurajimit të prostitucionit.”

Nga ana tjetër, të dy burrat sigurojnë logjistikën: ata vendosin reklama në internet, japin me qira dhomat, sigurojnë sigurinë dhe marrin deri në gjysmën e të ardhurave të adoleshentes.

“Klienti im dhe vajza e mitur ndiheshin të përkëdhelur, sepse kishte dhurata, u ofruan dhoma hoteli, për të ngrënë”, shton Me Joëlle Manca. Dhe kur je gjashtëmbëdhjetë vjeç, mendoj se shpejt ndihesh i sigurt me ta. Kjo është një nga arsyet, sipas mendimit tim, pse këta të mitur nuk e konsiderojnë veten viktima.”

Operacioni zgjat disa javë, me disa klientë në ditë. Treshja e të rriturve përfundimisht u arrestua dhe u dënua me burg, veçanërisht për inkurajimin e prostitucionit.

Viktimat që injorojnë njëra-tjetrën

Delphine Pidoux, një inspektore në policinë kantonale të Vaud, takon rregullisht të mitur të dyshuar për prostitucion, shpesh pas kthimit të tyre nga arratisja në Lion, Marsejë ose Paris. “Është e komplikuar sepse ata nuk ndihen si viktima, nuk e kuptojnë pse ne i kushtojmë kohë për të zbuluar se çfarë po ndodh, pse përpiqemi t’i vëmë në kontakt me shoqatat e ndihmës për t’i nxjerrë nga kjo situatë.”

Përballë kësaj situate, kantoni i Vaud ka krijuar së fundmi një trajnim unik në Zvicrën frëngjishtfolëse për edukatorët. Frédéric Vuissoz, zëvendësdrejtor i përgjithshëm i DGEJ, shpjegon: “Ne me të vërtetë donim t’i pajisnim profesionistët me mjete për të qenë në gjendje të dallojnë shenjat e para paralajmëruese, sepse mendojmë se sa më herët t’i dallojmë, aq më shumë ka të ngjarë të jemi në gjendje të ndërtojmë diçka me të riun në fjalë.”

Nuk ka struktura specifike

Pasi të identifikohen, çfarë mund t’u propozohet këtyre adoleshentëve për t’i nxjerrë ata nga shfrytëzimi seksual? Ndryshe nga Franca, ku janë krijuar shtëpi të specializuara për të mirëpritur viktimat e vogla të shfrytëzimit seksual, Zvicra ende nuk ka struktura të adaptuara.

Në Lozanë, shoqata Astrée, e cila kujdeset për viktimat e trafikimit të qenieve njerëzore, ofron ndjekje, por vetëm në bazë ambulatore. Drejtoresha vëren kompleksitetin e këtyre profileve, për të cilat gjithçka duhet të rindërtohet, përfshirë marrëdhënien e tyre me të rriturit dhe trupat e tyre. “Ata janë të rinj që duken shumë të sigurt, por ne e kuptojmë shpejt se ata kanë nevojë për mbështetje lokale në baza ditore”, shpjegon Angela Oriti. Ata nuk kishin mundësinë të ndërtonin veten mbi një bazë të shëndetshme.”

Sipas saj, është absolutisht e nevojshme të vendosen mjete për të zbuluar këto raste në të gjitha kantonet. “Nëse nuk përmirësojmë parandalimin dhe trajnimin, do të mbetemi në vëzhgimin se fenomeni është margjinal dhe se nuk ka nevojë të ndërmarrim veprime specifike. Duhet të dalim nga mohimi. Kjo shqetëson gjithnjë e më shumë të mitur, gjithnjë e më të rinj.”

Lufta kundër prostitucionit të të miturve në Zvicrën frëngjishtfolëse premton të jetë një sfidë e madhe, që kërkon një qasje multidisiplinare dhe ndërgjegjësim kolektiv.

Banka Kombëtare e Zvicrës (SNB) ka të ngjarë të vazhdojë politikën e saj aktuale të normës zero të interesit të enjten. Shumica e ekonomistëve nuk presin që norma bazë e interesit të ndryshojë as në vitin 2026.

Në një sondazh të kryer nga agjencia e lajmeve AWP, ekziston një konsensus i gjerë midis ekspertëve të anketuar: norma bazë e interesit ka të ngjarë të mbetet në zero për qind pas vlerësimit të politikës monetare të së enjtes – dhe të qëndrojë atje gjatë gjithë vitit 2026. Pavarësisht ekonomisë së ndrydhur, treguesve të dobët ekonomikë dhe pasigurive globale, tendenca është se normat zero të interesit mbeten opsioni më i mirë aktual për SNB.

Në të njëjtën kohë, udhëheqja e SNB-së do të dërgonte një sinjal të rëndësishëm me një normë bazë të qëndrueshme të interesit, thotë Claude Maurer nga BAK Economics. Ai nënvizon fokusin e SNB-së në stabilitetin përballë rreziqeve vazhdimisht të larta. “Një normë bazë negative e interesit do të bëhej realitet vetëm nëse inflacioni do të befasohej përsëri në rënie, franga zvicerane do të vlerësohej ndjeshëm kundrejt BE-së ose Banka Qendrore Evropiane (BQE) do të ulte ndjeshëm normat e interesit.”

Në fakt, ekziston gjithashtu një konsensus i gjerë midis ekonomistëve për temën e normave negative të interesit. Vështirë se dikush pret një kthim në normat negative në kohën e tanishme.

Në vend të kësaj, ata theksojnë se që nga vlerësimi i fundit i politikës monetare në shtator, Kryetari i Bordit Drejtues Martin Schlegel ka theksuar vazhdimisht se pengesa për kthimin në normat negative të interesit është shumë e lartë.

Sipas ekspertëve, pritshmëritë ekonomike sugjerojnë gjithashtu se ekonomia zvicerane do të rimëkëmbet në vitin e ardhshëm – dhe për këtë arsye normat negative të interesit nuk janë të nevojshme. Kjo përkundër faktit se rritja ekonomike (PBB) më e dobët se sa pritej dhe inflacioni shumë i ulët kanë nxitur sërish shqetësimet javët e fundit se SNB po vihet ngadalë nën presion për të vepruar.

Për Martina Honegger-Romahn, Menaxhere e Lartë e Portofolit në Allianz Global Investors, megjithatë, ekonomia zvicerane duket e dobët dhe potencialisht nën presion në shikim të parë.

Konkretisht, PBB-ja u tkurr me 0.5% nga viti në vit në tremujorin e tretë dhe inflacioni gjithashtu befasoi në kahun e ulët në zero për qind në nëntor.
“Megjithatë, një vështrim më i afërt prapa skenave tregon se ekonomia zvicerane është më elastike sesa sugjerojnë titujt”, shton eksperti, shkruan swissinfo.

Shumica e ekonomistëve të tjerë kanë një pikëpamje të ngjashme. Kjo për shkak se PBB-ja e dobët ishte kryesisht për shkak të sektorit farmaceutik, i cili vuajti nga efektet tërheqëse në prodhimin dhe eksportet në tremujorin e tretë si rezultat i politikës tarifore të SHBA-së, transmeton albinfo.ch.

Sipas UBS, perspektiva e rritjes gjithashtu është përmirësuar disi pasi Zvicra dhe SHBA përfunduan marrëveshjen e tyre doganore.

“Ndërsa inflacioni ka qenë më i ulët se sa pritej në muajt e fundit, marrëveshja tregtare me SHBA-në redukton rreziqet ndaj rritjes dhe në këtë mënyrë edhe rreziqet afatmesme të deflacionit.”

Përveç kësaj, SNB ka ende një instrument të dytë krahas normave të interesit: ndërhyrjet në tregun valutor. Çifti euro/frang po tregtohet aktualisht në rreth nivelit që ishte kur u vlerësua situata në shtator, por ka pasur një udhëtim të vërtetë me rul slitë në mes, i cili herë pas here e ka sjellë çiftin në nivelin më të ulët që nga ndërprerja e kursit minimal të këmbimit.

Duke parë të dhënat e bilancit mujor, megjithatë, SNB-së nuk i është dashur të ndërhyjë ndjeshëm kohët e fundit, komenton Reto Cueni, Kryeekonomist në Bank Syz.

UBS thotë gjithashtu se të dhënat e fundit nuk tregojnë ndonjë ndërhyrje të theksuar.

Në vend të kësaj, ekspertët e bankës së madhe presin që çifti euro/frang të kthehet drejt 95 centimes në vitin e ardhshëm, pasi paketa fiskale në Gjermani dhe një rimëkëmbje evropiane duhet të mbështesin euron.

Në përgjithësi, eksperti i Carmignac Kevin Thozet beson se SNB duhet të zgjedhë opsionin më pak përçarës me një politikë të pandryshuar, duke përmbledhur kështu opinionin e shumicës.

Studiues zviceranë dhe amerikanë kanë përdorur të dhëna nga radarët e motit për të vlerësuar numrin e insekteve që fluturojnë në qiellin mbi Shtetet e Bashkuara. Kjo metodë duhet të ndihmojë në zbulimin e ndryshimeve historike në faunën e insekteve.

Një studiues nga Instituti Federal Zviceran për Kërkime Pyjore, Bore dhe Peizazhi (WSL) dhe dy kolegë amerikanë përdorën të dhëna nga 140 radarë moti në Shtetet e Bashkuara, shpjegoi WSL të hënën. Sipas autorëve, rreth 100,000 miliardë insekte fluturojnë nëpër qiellin amerikan në një ditë mesatare vere.

Deri më tani, monitorimi i insekteve ka qenë i kufizuar në disa specie dhe vendndodhje. Radari i motit ofron një metodë të automatizuar, të lirë dhe në shkallë të gjerë për monitorimin e popullatave të insekteve në ajër: algoritmet mund të filtrojnë sinjalet nga insektet, trajektoret e të cilëve lënë gjurmë tipike në imazhet e radarit.

Në Shtetet e Bashkuara, këto të dhëna janë të arritshme lirisht. Vëzhgimet e studiuesve i bëjnë modelet kontinentale të insekteve fluturuese të dukshme për herë të parë dhe ofrojnë një seri kohore unike gjatë dhjetë viteve të vlerësuara (2012 deri në 2021).

Megjithatë, metoda është e vështirë për t’u zbatuar në Zvicër. Në Zvicër, shumë radarë moti janë instaluar në kreshta ose maja malesh, kështu që insektet fluturuese fluturojnë fjalë për fjalë nën radar.

Kombinimi i burimeve

Ndërsa numri i insekteve në Shtetet e Bashkuara duket se është i qëndrueshëm në përgjithësi gjatë periudhës së vëzhguar, ka luhatje të konsiderueshme në nivel rajonal. Këto ndryshime lidhen kryesisht me temperaturat e dimrit: popullatat e insekteve kanë rënë më shumë në rajonet ku temperaturat e dimrit janë rritur.

Studimet e kryera në terren tregojnë se kryesisht janë specie të rralla ose specie të ndjeshme ndaj ndryshimeve mjedisore që zhduken, ndërsa speciet e zakonshme të insekteve shumohen, shkruan swissinfo. Prandaj është e rëndësishme të kombinohen të dhënat e radarit me burime të tjera të të dhënave, transmeton albinfo.ch.

Për studiuesit, është gjithashtu e mundshme që rënia më e madhe e popullatave të insekteve të ketë ndodhur në vitet 1970 dhe 1990, d.m.th. para periudhës së vëzhgimit. Por ata janë të bindur se radari i motit mund të ofrojë të dhëna bazë të vlefshme mbi të cilat mund të bazohen seritë kohore të ardhshme. Puna e tyre është botuar në revistën Global Change Biology.

Në lagjen 11 të Cyrihut, disa kate të një skele 80 metra të lartë janë shkatërruar. Sipas kompanisë së ndërtimit, nuk ka më rrezik akut, por zona mbetet e rrethuar për dy deri në tre ditë.

Në një pjesë të Hagenholzstrasse në lagjen 11 të Cyrihut aktualisht nuk ka rrugë kalimi. Shirita të kuq dhe të bardhë bllokojnë rrugën midis ndërtesës së shkollës Leutschenbach dhe ndërtesave të radios dhe televizionit zviceran SRF. Sepse skela e një ndërtese të lartë, e cila është në ndërtim e sipër, është shembur pjesërisht.

Të dielën pasdite, policia dhe zjarrfikësit u larguan sepse një banor kishte raportuar se skela 80 metra e lartë ishte në rrezik shembjeje, thotë Marc Surber, zëdhënës i Policisë së Qytetit të Cyrihut. “Atje zbuluam se skela është e përkulur dhe nuk mund të përjashtohet që ajo të bjerë.”

Izolim derisa të jetë e qartë se çfarë do të ndodhë me skelat

Askush nuk u lëndua, por disa kate të skelave janë fundosur, thotë Marc Surber. Që të dielën, inxhinierët strukturorë vlerësuan dëmet dhe policia mbylli një pjesë të rrugës Hagenholzstrasse për arsye sigurie, transmeton albinfo.ch.

Kompania Swiss Life, e cila është përgjegjëse për ndërtimin, shkruan me kërkesë të SRF: “Skelat tani janë siguruar. Aktualisht, nuk ka më ndonjë rrezik akut.” Skelat e fasadës do të çmontohen në ditët në vijim. Prandaj, rruga Hagenholzstrasse pritet të mbetet pjesërisht e mbyllur për dy deri në tre ditë të tjera.

Aktualisht, specialistë të ndryshëm po e analizojnë incidentin në detaje. Ekspertët mjeko-ligjorë, SUVA, si dhe specialistët e skelave sqaruan pse skelat ishin shembur dhe si mund të kishte ardhur deri në këtë pikë.

Industria zvicerane e hoteleve mbetet në rrugën e duhur për një vit rekord. Pas një rritjeje tjetër të qëndrimeve me netë në tetor, industria mund të shikojë prapa në një sezon veror vazhdimisht të fortë.

Në tetor, numri i qëndrimeve me netë u rrit me 4.1% nga viti në vit në 3.47 milionë, siç raportohet nga Zyra Federale e Statistikave (FSO) të hënën. Mysafirët zviceranë dhanë një vrull të veçantë me një rritje të konsiderueshme prej 4.8%.

Megjithatë, kërkesa e huaj u rrit gjithashtu me 3.3%. Kjo do të thotë se të gjithë muajt e sezonit turistik veror nga maji deri në tetor shënuan rritje nga viti në vit.

Sezoni rekord i verës

Gjatë gjithë sezonit veror, u regjistruan 25.08 milionë qëndrime me netë – një rritje nga viti në vit prej 2.6% dhe shifra më e lartë e regjistruar ndonjëherë për këtë periudhë, transmeton albinfo.ch.

Rritja në verë u nxit kryesisht nga mysafirët evropianë, kërkesa e të cilëve u rrit me 3.8% në 6.9 milionë qëndrime me netë, shkruan swissinfo. Kjo është shifra më e lartë që nga viti 2013, sipas FSO-së. Rritja ishte veçanërisht e fortë falë Mbretërisë së Bashkuar (+10.8%), e ndjekur nga Gjermania, Italia dhe Franca.

Mysafirët nga SHBA-ja vendosën gjithashtu një rekord: me 3.1 milion qëndrime një natë (+3.4%), kontinenti arriti shifrën më të lartë të verës deri më sot. Kishte gjithashtu një trend rritës midis mysafirëve vendas, me një rritje prej 2.8% në 11.7 milionë.

Krishtlindjet janë gjithmonë një kohë e ngarkuar për udhëtime për në dhe nga Zvicra, por këtë vit udhëtarët mund të duhet të përballen me rregulla të reja, duke përfshirë Sistemin e Hyrjes dhe Daljes të BE-së dhe ETA-në e Mbretërisë së Bashkuar.

Nëse nuk keni kaluar një kufi ndërkombëtar për disa muaj, mund të vini re disa ndryshime në udhëtimet këtë Krishtlindje.

Gjatë vitit të kaluar, BE ka prezantuar Sistemin e saj të Hyrjes dhe Daljes (EES) të shumëpritur dhe shumë të vonuar; ndërkohë, Mbretëria e Bashkuar ka zgjeruar Autorizimin Elektronik të Udhëtimit (ETA) për të përfshirë shtetasit e vendeve të BE-së dhe Zvicrës.

Të gjitha aeroportet kryesore të Zvicrës e kanë në vend sistemin e ri.

Gjeneva dhe EuroAirport i Bazelit e kanë zbatuar EES-në më 12 tetor 2025, ndërsa sistemi i Aeroportit të Cyrihut u lançua më 17 nëntor.

Megjithatë, se si saktësisht do t’ju ndikojnë këto ndryshime varet nga kombësia dhe statusi juaj i rezidencës, si dhe nga vendi nga udhëtoni:

EES

Kjo ndikon në këdo që kalon një kufi të jashtëm të BE-së/zonës Shengen.

Megjithatë, kjo nuk ndikon në udhëtimet brenda zonës BE/Shengen.

EES nuk ndikon në njerëzit që udhëtojnë me pasaportën zvicerane, ose atë të shtetit të BE-së ose EFTA-s (Norvegji, Islandë ose Lihtenshtajn), shkruan thelocal. Gjithashtu përjashtohen njerëzit që janë rezidentë të ligjshëm në Zvicër ose në një vend të BE-së/EFTA-s.

Nëse nuk jeni në një nga grupet e përjashtuara dhe nuk keni kaluar kufirin e jashtëm të BE-së që kur EES u lançua në tetor, mund t’ju duhet të kryeni para-regjistrimin EES.

Kjo bëhet pas mbërritjes – do të drejtoheni në zonën përkatëse – zakonisht kioska vetë-shërbimi – dhe do të duhet të plotësoni një pyetësor, si dhe të jepni gjurmët e gishtërinjve dhe një skanim të fytyrës.

Gjatë periudhës gjashtëmujore të prezantimit (pra deri më 10 prill 2026), portet e hyrjes kanë gjithashtu mundësinë të pezullojnë regjistrimin EES në ditët e ngarkuara të udhëtimit dhe të kthehen në vulosjen manuale të pasaportës.

Ndryshe nga ETA dhe ETIAS (shih më poshtë), nuk ka asgjë që duhet të bëni përpara udhëtimit tuaj në lidhje me EES, pasi regjistrimi bëhet në vetë pikën e hyrjes.

Megjithatë, sistemi i ri mund të shkaktojë vonesa dhe radhë, veçanërisht gjatë sezonit të Krishtlindjeve, kështu që është më mirë të arrini në aeroport herët.

ETA

Ky është një sistem i Mbretërisë së Bashkuar, kështu që prek vetëm njerëzit që udhëtojnë për në Britaninë e Madhe.

ETA është e detyrueshme për të gjithë, përveç atyre që udhëtojnë me pasaportë britanike ose irlandeze. Personat që kanë një vizë afatgjatë për Mbretërinë e Bashkuar, ose kanë rezidencë në Mbretërinë e Bashkuar, janë gjithashtu të përjashtuar.

Kur bëhet fjalë për udhëtarët që kanë shtetësi të dyfishtë me Mbretërinë e Bashkuar, situata është e ndërlikuar.

Jo-britanikët që janë të martuar me një shtetas britanik nuk janë të përjashtuar nga ETA, përcjell albinfo.ch.

Nëse nuk jeni në një nga grupet e përjashtuara, do të duhet të aplikoni për ETA para udhëtimit tuaj. Kjo mund të bëhet vetëm në internet dhe kushton 16 £ (rreth 17.15 franga).

Por, pasi të keni ETA-në, ajo është e vlefshme për dy vjet, përveç nëse merrni një pasaportë të re gjatë asaj periudhe.

Nuk ka përjashtim për fëmijët, dhe nëse udhëtoni në grup, secili person duhet të ketë ETA-në e vet – madje edhe foshnjat.

ETA duhet të aplikohet përpara udhëtimit. Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar thotë se shumica e aplikimeve përpunohen ‘brenda disa minutash’, por këshilla zyrtare është të aplikoni në internet të paktën tre ditë përpara udhëtimit tuaj – veçanërisht në kohë të ngarkuara si Krishtlindjet.

Gjithashtu, sigurohuni që po përdorni faqen zyrtare të internetit të qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar – ka një numër në rritje të faqeve mashtruese ‘ETA’.

Po ETIAS (Sistemi Evropian i Informacionit dhe Autorizimit të Udhëtimit)?

Ky është një sistem i ri dixhital i BE-së për para-shqyrtimin për udhëtarët e përjashtuar nga viza (si qytetarët e SHBA-së, Mbretërisë së Bashkuar ose Kanadasë) në 30 vende evropiane, përfshirë Zvicrën.

Kjo është faza e dytë e ndryshimeve të udhëtimit të BE-së, duke futur një heqje vizash për vizitorët dhe turistët që vijnë në zonën BE/Shengen.

Është shumë e ngjashme me ETA-në e Mbretërisë së Bashkuar (dhe ESTA-në e SHBA-së), por nuk është diçka për të cilën duhet të shqetësoheni këtë Krishtlindje – aktualisht pritet të futet në fuqi në gjysmën e dytë të vitit 2026.

Çfarë tjetër mund ta ngadalësojë udhëtimin tuaj këtë sezon festash?

Nëse fluturoni nga aeroporti i Cyrihut gjatë muajit dhjetor, prisni vonesa.

Për momentin, 24 skanerë të rinj CT po instalohen në Cyrih, duke shkaktuar pritje të gjata në pikat e kontrollit të sigurisë, veçanërisht gjatë orëve të pikut të udhëtimit.

Sipas menaxhimit të aeroportit, 30 përqind e kapacitetit të kontrollit është aktualisht i padisponueshëm, që do të thotë se pasagjerët janë të mbingarkuar në më pak pika kontrolli.

Prandaj, për të shmangur humbjen e fluturimeve të tyre, pasagjerëve u kërkohet të paraqiten 1.5 deri në 2 orë më herët për fluturimet Shengen dhe deri në 2 deri në 3 orë më herët për destinacionet jashtë Shengenit.

Rreth një e dhjeta e popullsisë zvicerane ndërroi shtëpi vitin e kaluar. Kjo do të thotë që numri i zhvendosjeve mbetet në një nivel historikisht të ulët, sipas statistikave të reja të zhvendosjes së qeverisë. Përveç kësaj, sa më e vogël të jetë shtëpia, aq më e lartë është mundësia e zhvendosjes.

Ndërsa zhvendosjet ndërkombëtare janë rritur që nga viti 2020, zhvendosjet brenda Zvicrës kanë rënë ndjeshëm. Rreth 697,000 njerëz u zhvendosën vitin e kaluar, raportoi të hënën Zyra Federale e Statistikave (FSO). Me 769,000 njerëz, kjo shifër ishte dukshëm më e lartë në vitin 2020.

Pothuajse tre të katërtat e të gjithë njerëzve që u zhvendosën vitin e kaluar mbetën në të njëjtin kanton. Me 36%, numri i njerëzve që u zhvendosën brenda komunës së tyre është pothuajse i njëjtë me numrin e njerëzve që u zhvendosën në një komunë tjetër vitin e kaluar, sipas FSO-së. Një pjesë prej 16% ndryshoi kanton dhe 13% u zhvendos jashtë vendit, shkruan swissinfo. Këto shifra mezi kanë ndryshuar krahasuar me vitin 2023.

Banorët urbanë ishin shumë më të prirur të zhvendoseshin sesa ata ruralë. Shkalla e zhvendosjes ishte ende më e larta në kantonet e Basel-City (11.3%) dhe Neuchâtel (10.6%) – më e ulëta ishte në Nidwalden (7.4%) dhe Obwalden (7.4%). Në një krahasim urban, shumica e njerëzve u zhvendosën në Fribourg dhe St. Gallen në vitin 2024, dhe më e pakta në Lancy dhe Vernier në kantonin e Gjenevës, transmeton albinfo.ch.

Beqarët lëvizin më shpesh

Sipas FSO-së, familjet e reja lëvizën më shpesh – beqarët lëvizën pothuajse dy herë më shpesh se çiftet e martuara. Në krahasim, shkalla e zhvendosjes së shtetasve zviceranë ishte dukshëm më e ulët se ajo e shtetasve të huaj. Krahasuar me banorët e shtëpive, njerëzit që jetonin në blloqe apartamentesh lëviznin më shpesh. Përveç kësaj, burrat që jetonin vetëm lëviznin në shtëpi më shpesh sesa gratë që jetonin vetëm.

Për më tepër, sa më i vogël të ishte apartamenti, aq më e lartë ishte mundësia e zhvendosjes. Në vitin 2024, njerëzit që jetonin në një apartament me 1 deri në 2 dhoma lëviznin dy herë më shpesh sesa njerëzit që jetonin në një apartament me katër ose më shumë dhoma. Sipas FSO-së, shumica e njerëzve që u zhvendosën brenda Zvicrës në vitin 2024 ndryshuan gjithashtu madhësinë e shtëpisë së tyre. Kur ndërruan shtëpi, të rinjtë dhe personat mbi 50 vjeç në përgjithësi hoqën dorë nga një ose më shumë dhoma. Njerëzit që u zhvendosën nga fshati në qytet në vitin 2024 ka shumë të ngjarë të kenë humbur hapësirën e banimit.

Mund ta dini se 8 dhjetori është Festa e Ngjizjes së Papërlyer dhe se është festë publike në shumë kantone zvicerane.

Këtë vit, 8 dhjetori bie të hënën, që do të thotë se punëtorët në 13 kantone dhe komuna zvicerane (kryesisht katolike) ku festohet do të kenë një ditë pa punë.

Çfarë festohet saktësisht?

Kjo ditë feste katolike shënon Ngjizjen e Papërlyer, të cilën shumë mund ta imagjinojnë si ngjizjen e Jezusit nga Maria.

Në fakt, ajo në fakt shënon ngjizjen e vetë Marisë. Nëna e saj, Shën Ana, mbeti shtatzënë në mënyrën e zakonshme, biologjike, besojnë katolikët, por ngjizja ishte ‘e papërlyer’ sepse Zoti ndërhyri, duke e liruar Marinë nga mëkati origjinal.

Sipas dogmës katolike, të gjithë njerëzit lindin me mëkatin origjinal, prandaj foshnjat pagëzohen menjëherë pas lindjes për t’i bërë ata “të denjë” për hyrje në Parajsë. Por Maria nuk u njollos kurrë nga mëkati origjinal, mbeti “e papërlyer” që nga momenti i ngjizjes së saj sepse Zoti e dinte se ajo një ditë do të lindte Jezu Krishtin.

Ndërsa ngjarja është shënuar që në shekullin e shtatë, 8 dhjetori u shpall zyrtarisht për herë të parë një ditë e shenjtë nga Vatikani në vitin 1854 nga Papa Pius IX.

Si shënohet?

Për disa njerëz, kjo datë do të thotë një ditë pushimi nga puna (kur festa bie në një ditë jave) dhe mbledhje për një drekë familjare.

Megjithatë, nëse festa bie në një fundjavë, siç është për shembull e diela e Pashkëve, nuk merrni një pushim shtesë gjatë javës në vend të saj – megjithëse disa kisha e kanë zhvendosur shërbesën e tyre në ditën pasardhëse në të kaluarën sa herë që festa përkonte me një të diel të Adventit, shkruan thelocal, transmeton albinfo.ch.

Zvicra ka shumë kisha dhe kapela të dedikuara Marisë dhe mund t’i gjeni në pjesë të ndryshme të vendit, të tilla si St. Marien (Bazel), Marienkirche (Bern) dhe kisha e pelegrinazhit Madonna del Sasso me bazë në Ticino.

Cilat kantone e festojnë atë?

Është festë në Appenzell Innerrhoden, Fribourg, Lucernë, Nidwalden, Obwalden, Schwyz, Ticino, Uri, Valais dhe Zug.

Gjithashtu festohet në pothuajse të gjithë Solothurnin me përjashtim të Distriktit Bucheggberg, një nga dhjetë distriktet brenda kantonit.

Në Aargau, festa zyrtare shënohet vetëm në Laufenburg, Muri dhe pjesë të Rheinfelden (Hellikon, Mumpf, Obermumpf, Schupfart, Stein, Wegstetten).

Zonja e Papërlyer është gjithashtu festë zyrtare në pjesë të Graubünden, megjithëse nuk është në të gjithë kantonin.