Gjithnjë e më shumë punëdhënës zviceranë po kërkojnë një certifikatë mjekësore që nga dita e parë e mungesës së punonjësit. Megjithatë, mjekët nuk janë të kënaqur me këtë trend.

Në përgjithësi në Zvicër, duhet të merrni një certifikatë mjekësore pas tre ditësh pushim nga puna.

Kjo do të thotë që nëse mungoni për më shumë se tre ditë, nga dita e katërt duhet t’i paraqisni punëdhënësit tuaj një certifikatë mjekësore që përmend datën e ekzaminimit dhe sa ditë (ose javë ose muaj) do të mungoni nga puna.

Shumica e kompanive ende i përmbahen këtij rregulli të përgjithshëm, por disa po kërkojnë një certifikatë mjekësore që nga dita e parë e mungesës.

Një shqetësim i vlefshëm

Kjo lejohet sipas ligjit dhe shpesh ndodh nëse punëdhënësi ka një arsye për të dyshuar në vlefshmërinë e një ‘sëmundjeje’ – për shembull, për shkak të rritjes së mungesave.

Dhe ka një arsye për këtë kujdes.

Në qershor 2024, të dhënat nga Zyra Federale e Statistikave (FSO) dhe sigurimi Group Mutuel konfirmuan këtë trend, transmeton albinfo.ch.

Ai zbuloi se numri i njerëzve që merrnin leje mjekësore dhe mungesa të tjera jo të lidhura me festat ishte rritur në nivele rekord.

Statistikat treguan se mesatarisht, punëtorët në Zvicër marrin rreth dy javë pushim mjekësor çdo vit, gjë që pasqyron një rritje që nga para pandemisë Covid.

Kjo është arsyeja pse, sipas raporteve të medias, “punëdhënësit kanë më pak besim tek punonjësit e tyre dhe po kërkojnë gjithnjë e më shumë një certifikatë që nga dita e parë e mungesës”.

Punë shtesë e panevojshme

Mjekët nuk janë të kënaqur me këtë trend sepse, thonë ata, u jep atyre shumë punë shtesë.

Zakonisht, nëse një punonjës shërohet dhe kthehet në punë brenda tre ditësh, nuk nevojiten vizita mjekësore.

Por kur një kompani kërkon një certifikatë që nga dita e parë, ata duhet të vizitojnë menjëherë mjekun, ndonjëherë pa një takim, duke e mbingarkuar zyrën mjekësore, shkruan thelocal. Dhe ka më shumë: nëse pacientët nuk e shohin menjëherë mjekun dhe nuk kanë më simptoma kur i kanë, mjekët mund të duhet të nënshkruajnë certifikatat në mënyrë retroaktive – gjë që nuk është pikërisht një praktikë e ligjshme nga pikëpamja mjekësore.

“Jo vetëm punëdhënësit, por edhe shkollat, klubet sportive dhe operatorët turistikë po kërkojnë gjithnjë e më shumë certifikata në situata kur një konsultë mjekësore nuk do të ishte në të vërtetë e nevojshme”, tha Monika Reber, bashkëpresidente e Shoqatës Zvicerane të Mjekëve të Familjes dhe Fëmijëve.

Këshilli i Qytetit të Cyrihut ka aplikuar për të zgjatur licencën e kanabisit deri në vitin 2028. Më shumë se 2,300 njerëz e marrin kanabisin ligjërisht nëpërmjet projektit “Züri-Can”.

Qyteti i Cyrihut njoftoi të hënën se zgjatja do të kushtojë 800,000 CHF (1 milion dollarë), transmeton swissinfo. Plani i mëparshëm ishte që studimi të kryhej deri në vitin 2026. Konsumatorët deri më tani kanë blerë rreth 750 kg kanabis në 88,000 shitje, shkruan albinfo.ch.

Projekti pilot ka qenë një sukses, shtoi ai. Rreth 7.5 milionë CHF janë tërhequr nga tregu i zi. Studimi pilot, i cili po mbikëqyret nga Klinika Universitare Psikiatrike e Cyrihut, përqendrohet në shëndetin dhe mbrojtjen e përdoruesve nga rreziqet e tregut të zi, tha këshilltari i qytetit Andreas Hauri.

Në korrik 2025, qeveria federale miratoi një rritje të numrit të pjesëmarrësve nga 2,100 në 3,000, dhe qyteti dëshiron të tërheqë më shumë përdorues të rastit dhe gra. Këto më parë ishin të nën-përfaqësuara.

Kostoja e barnave gjenerike në Zvicër mbetet një nga më të lartat në Evropë. A mund t’i blejnë banorët ato në vende të tjera për të kursyer para?

“Krahasuar me vende si Franca ose Gjermania, ku këto produkte janë shumë më të arritshme, ndryshimi [në çmim] është i habitshëm”, tha eksperti i shëndetit në Gjenevë, Bernard Hirschel.

“Disa barna gjenerike në fakt mund të kushtojnë deri në dhjetë herë më shumë në Zvicër”, theksoi ai. “Dallimi i madh me vendet fqinje vazhdon dhe po përkeqësohet”.

Barnat gjenerike supozohet të jenë më të lira se origjinalet, kështu që pse janë kaq të kushtueshme në Zvicër?

Sipas Helvicare, një portal i transportuesit të sigurimeve Helvetia, barnat gjenerike janë më të shtrenjta në Zvicër për shkak të kostove më të larta të punës, presionit nga lobi farmaceutik, kostos së pagave zvicerane dhe kompleksitetit të procesit të miratimit të agjencisë rregullatore të barnave, Swissmedic, ndër arsye të tjera, transmeton albinfo.ch.

Pra, pyetja që mund të bëni është: a mund ta plotësoni recetën tuaj zvicerane jashtë vendit dhe t’i sillni ilaçet përsëri në Zvicër?

Përgjigja është po, dhe kjo nuk ka të bëjë vetëm me barnat gjenerike, por edhe me ilaçet e markave.

Megjithatë, ka disa rregulla që duhet të ndiqni dhe kufizime që duhet t’i kushtoni vëmendje.

Për shembull, banorët zviceranë “mund të importojnë në Zvicër furnizimin mujor me ilaçe për përdorimin e tyre, por jo për palë të treta”, tha Swissmedic.

Ky rregull është si për banorët ashtu edhe për turistët.

Kjo do të thotë, në fakt, se ju lejohet të sillni vetëm ilaçe që do t’i përdorni vetë, dhe jo t’ua shisni ose t’ua jepni të tjerëve.

Ja çfarë tjetër duhet të dini

Sipas Swissmedic, receta juaj zvicerane është e vlefshme edhe në vendet e tjera të BE-së, por një farmaci e huaj nuk është e detyruar automatikisht ta pranojë atë dhe mund të kërkojë që një mjek vendas ta rishkruajë atë.

Nëse receta zvicerane pranohet, do të duhet të paguani menjëherë për ilaçet; një farmaci e huaj nuk do ta dërgojë faturën te siguruesi juaj shëndetësor zviceran, siç është rasti me farmacitë në Zvicër.

Në fakt, mund t’ju duhet të paguani për këto ilaçe nga xhepi juaj sepse, sipas Zyrës Federale të Shëndetit Publik, “kostot rimbursohen vetëm nëse këto ilaçe ishin të nevojshme për të trajtuar një sëmundje gjatë një qëndrimi të përkohshëm jashtë vendit”.

Kjo do të thotë që, ndërsa ilaçet që blini në një farmaci të huaj do të jenë shumë më të lira se ekuivalentët e tyre në Zvicër, do t’ju duhet t’i paguani vetë.

Cilat ilaçe gjenerike dhe të tjera mund të sillni në Zvicër dhe cilat jo?

Siç e thotë Zyra Federale për Doganat dhe Sigurinë Kufitare (BAZG), “lejohet të sillni [në Zvicër] produkte medicinale që përmbajnë substanca narkotike ose psikotrope pa leje importi ose eksporti, me kusht që sasia e transportuar të mos jetë më e madhe se ajo ose 30 ditë”.

Dhe pastaj është kjo:

Blerja e ilaçeve në farmacitë zyrtare në Bashkimin Evropian është një gjë, por si Swissmedic ashtu edhe BAZG po paralajmërojnë për blerjen e tyre në internet nga ofrues të huaj të dyshimtë.

Disi nuk funksionon me lidhjen e trenit midis Cyrihut dhe Mynihut (D). Vështirë se ka një itinerar në të cilin ka vonesa kaq të rregullta. Ndonjëherë Eurocity mbërrin nga metropoli bavarez 35 minuta me vonesë, pastaj është “vetëm” 20 minuta. Trenat praktikisht nuk janë kurrë në kohë. Në njoftimet në altoparlant thuhet thatë: “Arsyeja për këtë është një ngjarje në Gjermani”.

Së shpejti gjithçka do të përkeqësohet shumë. Lidhja midis Cyrihut dhe Mynihut, e cila u zgjerua dhe u elektrifikua vetëm për 440 milionë euro në vitin 2020, do të ngadalësohet përsëri nga viti i ardhshëm, siç raporton “Aargauer Zeitung”. Arsyeja: Deutsche Bahn (DB) – e njohur për vonesat e saj për vite me radhë – duhet të ngadalësojë në disa seksione. Dhe kjo për shkak të “defekteve në rrjetin e itinerarit”, transmeton albinfo.ch.

Në vend të 160 km/orë, trenat midis Mynihut dhe Buchloe (D) do të lejohen të ecin vetëm me 70 kilometra në orë në të ardhmen. Në një distancë prej 25 kilometrash, trenat ecin me shpejtësi të reduktuar në mënyrë që të mos dëmtojnë infrastrukturën. Ky kalim për shëtitje zgjat kohën e udhëtimit me rreth 15 minuta. Përveç kësaj, itinerari është ende i arritshëm vetëm me një korsi në shumë vende. Vendet ku mund të kalojnë trenat gjithashtu mungojnë.

Koha e synuar prej 3.5 orësh për drejtim ka pak gjasa të jetë më realiste. A është oferta për itinerarin problematik për këtë arsye e reduktuar? Dhe ka më shumë vonesa dhe anulime? Ju nuk e dini saktësisht këtë ende në SBB. Njëri është “në kontakt të ngushtë” me DB, thotë një zëdhënës i SBB për “Aargauer Zeitung”.

Vetë DB gjithashtu mbetet e paqartë: Ata po punojnë “me presion të lartë” për riparime – pa një takim. Sipas “Allgäuer Zeitung”, pjesëmarrësit në një video-konferencë të DB folën qartë. Për ta, kalimet e reja për shëtitje janë thjesht një “katastrofë për pasagjerët”. Gazeta madje shkruan për një “kaos hekurudhor kërcënues”. Por tashmë është e qartë: operatorët e autobusëve në distanca të gjata si Flixbus duhet të fërkojnë duart. Tashmë sot, deri në 17 autobusë të gjelbër helmues udhëtojnë çdo ditë midis Cyrihut dhe Mynihut – në të dy drejtimet.

Probleme edhe në Bazel dhe Schaffhausen

Megjithatë, operatori hekurudhor gjerman nuk po shkakton probleme vetëm me lidhjen me Mynihun. Edhe në Schaffhausen nuk është mirë të flasësh me DB. Kantoni i Schaffhausen nuk dëshiron më të pranojë vonesat dhe anulimet e vazhdueshme të trenave të Deutsche Bahn. Në një letër të hapur drejtuar shefit të SBB, Vincent Ducrot (63), ai bën thirrje për “masa të menjëhershme”.

Kantoni i Schaffhausen dëshiron që SBB ta ndajë lidhjen ndërkombëtare Stuttgart-Cyrih në dy pjesë: një itinerar nga Stuttgart në Singen dhe një të dytë nga Singen nëpërmjet Schaffhausen në Cyrih. Qëllimi është që banorët e Schaffhausen të kenë lidhje të sakta me Cyrihun pavarësisht DB.
Në Bazel, kjo ndërprerje e fortë është bërë tashmë. SBB ka prerë dy lidhje DB me Zvicrën. Për shkak të vonesave nga Gjermania, lidhjet DB nga Hamburgu dhe Dortmundi kanë mbaruar në Bazel që nga prilli i këtij viti. Për itinerarin zviceran, SBB do të marrë përsipër. Me saktësinë e zakonshme zvicerane.

Pavarësisht progresit, dhuna në prindërim mbetet një problem social. Organizata Child Protection Zvicër po nis fazën e tetë dhe të fundit të fushatës së saj kombëtare parandaluese të hënën.

Në këtë fazë të fushatës kombëtare, fokusi është në veprimet alternative: “Para se të shpërtheni, merrni pak ajër të pastër”, sipas një deklarate nga organizata. Ajri i pastër ndihmon kur situata në shtëpi bëhet “shpërthyese” dhe kërcënon të përshkallëzohet.

Dhuna ndaj fëmijëve shpesh shkaktohet nga kërkesat e tepërta dhe stresi në jetën e përditshme. Një pushim i shkurtër në ajër të pastër mund të ndihmojë në qetësimin e tyre, thuhet në deklaratë.

Për të qenë të vetëdijshëm për rrjedha të tilla alternative veprimi, parandalimi mbetet i rëndësishëm pavarësisht se është i sanksionuar në ligj, sipas organizatës. Më 9 shtator, parlamenti foli në favor të ankorimit të prindërimit jo të dhunshëm në Kodin Civil Zviceran, transmeton albinfo.ch.

Gjysma e fëmijëve përjetojnë dhunë

Pothuajse çdo fëmijë i dytë në Zvicër përjeton dhunë fizike ose psikologjike në rritjen e tyre, dhe çdo fëmijë i pestë në Zvicër përjeton rregullisht dhunë psikologjike; 7% e të gjithë fëmijëve gjithashtu ndëshkohen rregullisht fizikisht, shkruan swissinfo. Kjo u zbulua në një studim të prezantuar nga Mbrojtja e Fëmijëve në Zvicër në nëntor 2024.

Sipas organizatës, këto shifra nënvizojnë se sa të rëndësishme mbeten shërbimet e parandalimit dhe mbështetjes për prindërit dhe kujdestarët, edhe pasi ato janë sanksionuar me ligj.

Mbrojtja e Fëmijëve në Zvicër thotë se është një organizatë e pavarur, e financuar nga donatorët. Fushatat kombëtare të ndërgjegjësimit gjatë tetë viteve mund të ishin realizuar vetëm falë mbështetjes së donatorëve dhe partnerëve, tha ajo.

Megjithatë, tani që organizata është sanksionuar me ligj, është e qartë se përgjegjësia për parandalimin e qëndrueshëm i takon qeverisë federale dhe kantoneve, tha ajo.

Regula Bernhard Hug, drejtoreshë e Mbrojtjes së Fëmijëve në Zvicër, u bëri thirrje atyre të ofrojnë shërbime konkrete mbështetëse për prindërit dhe profesionistët, nga parandalimi deri te këshillimi.

Më shumë se 100 shoferë të Uber protestuan në Cyrih të hënën në mëngjes për kushtet e këqija të punës. Ata thanë se donin të tronditnin politikanët.

Të ardhurat kishin rënë me 60% në tre vitet e fundit, tha një shofer në protestën pranë zyrës së trafikut rrugor në Cyrih. Politikanët nuk po bënin asgjë për këtë, tha ai, duke pyetur “çfarë do të thoshin nëse do të fitonin kaq më pak?”

Përfaqësues nga sindikata Syna ishin gjithashtu të pranishëm në grevën e orës 8 të mëngjesit. Megjithatë, shoferët e organizuan vetë aksionin. Kjo ishte e pazakontë, tha një nga anëtarët e sindikatës, shkruan swissinfo. Ai bëri thirrje që aksioni i radhës të organizohej para parlamentit kantonal, transmeton albinfo.ch.

Shoferët e Uber mbërritën me makinat e tyre, shumë prej tyre në taksitë Mercedes dhe Toyota Prius tipike të Cyrihut. Dritat e taksive ishin të bashkangjitura në shumë nga makinat.

Konkurrenca ul çmimet

Gjatë ditës, shumë shoferë vendosën të mos pranonin udhëtime për të bërë një deklaratë. Mbetet të shihet se sa do të marrin pjesë. Një letër e brendshme, e cila iu vu në dispozicion gazetës Blick, fliste për 800 deri në 1,000 shoferë.

Sfondi i grevës është konkurrenti i ri Bolt, i cili ka reklamuar çmime më të ulëta në tregun e Cyrihut që nga viti 2024. Uber ndoqi shembullin, por zyrtarisht thotë se shoferët mund të vendosin çmimet e tyre. Shoferët dhe sindikalistët e hodhën poshtë këtë të hënën, duke thënë se çmimet janë fikse. Shoferët gjithashtu nuk mund të përballonin të refuzonin udhëtimet.

Në Alpet Zvicerane, trashësia e borës është zvogëluar deri në 8 cm çdo dekadë gjatë 60 viteve të fundit, sipas një analize nga Instituti Zviceran i Kërkimeve të Ortekut SLF.

Duke përdorur modelin e ri Spass (“Klimatologjia Hapësinore e Borës për Zvicrën”), studiuesit kanë llogaritur për herë të parë se si ka ndryshuar mbulesa e borës në Zvicër që nga viti 1962 në një bazë të gjerë sipërfaqësore dhe në varësi të lartësisë, njoftoi të hënën SLF, i cili është pjesë e Institutit Federal Zviceran për Kërkime Pyjore, Bore dhe Peizazhi (WSL).

“Kjo është hera e parë që kemi qenë në gjendje të tregojmë trendet në një zonë të gjerë dhe për lartësi të ndryshme”, tha klimatologu i SLF Christoph Marty, sipas njoftimit për shtyp. “Ne mund t’i shohim qartë pasojat e ndryshimeve klimatike këtu.”

Me deri në 8 cm për dekadë, rënia e thellësisë së borës në rajonet e larta malore është dukshëm më e lartë se në Rrafshnaltën Qendrore tashmë të varfër me borë, ku thellësia e borës u ul mesatarisht me më pak se 1 cm për dekadë.

Humbjet në përqindje ishin më të mëdha në Rrafshnaltën Qendrore: ndërsa një rënie prej rreth 4% për dekadë u regjistrua në Alpe në 2,000 metra mbi nivelin e detit, thellësia mesatare e borës në Rrafshnaltën Qendrore ra deri në 20% për dekadë, transmeton albinfo.ch.

SLF përdori të dhëna matjeje nga 350 stacione gjatë 25 viteve të fundit për modelin. U analizuan thellësitë e borës nga nëntori deri në prill, shkruan swissinfo.

Në të ardhmen, rezultatet do të përdoren edhe jashtë kërkimit, për shembull në bashkëpunime me Turizmin e Zvicrës dhe Cableways Zvicër ose, në afat të mesëm, në aplikacionin White Risk për orteqet. MeteoSwiss po planifikon ta bëjë informacionin klimatologjik të borës nga modeli të arritshëm publikisht.