Nga e hëna, rregulla të reja aksesi do të zbatohen në fshatin Brienz, i prirur ndaj rrëshqitjeve të dheut, në kantonin Graubünden në Zvicrën juglindore.

Në të ardhmen, aksesi do të jetë i mundur vetëm të mërkurën, të shtunën dhe të dielën midis orës 9:00 dhe 17:00. Përveç kësaj, në fshat mund të hyhet vetëm në një pikë.

Banorët e evakuuar dhe pronarët e apartamenteve dhe shtëpive të pushimit do të kenë akses, tha të premten komuna e Albulas. Deri më tani, në përgjithësi ishte e mundur të hyje në Brienz në çdo ditë të javës. Nëse kjo ishte realisht e mundur, vendosej nga gjeologët.

Në të ardhmen, në fshat mund të hyhet vetëm në një pikë në vend të dy. Pika e kontrollit Vazerol do të anulohet. Kjo synon të zvogëlojë kostot e sigurisë për aksesin në fshat. Në shtator dhe tetor, këto ishin rreth 80,000 CHF, transmeton albinfo.ch.

Kostot u shkaktuan, ndër të tjera, sepse dy pikat e aksesit ishin vazhdimisht të pajisura me personel civil sigurie. “Në ditët kur të evakuuarit kanë akses në fshat, zhvillimi i situatës së rrezikut duhet të monitorohet më nga afër se zakonisht nga gjeologët e shërbimit të paralajmërimit të hershëm”, thanë autoritetet.

Përpjekjet organizative dhe financiare duhet të reduktohen duke reduktuar aksesin në tre ditë në javë, tha Christian Gartmann kur u pyet nga agjencia e lajmeve Keystone-SDA.

Ai shtoi: “Përvoja tregon se rrëshqitjet e dheut bëhen përsëri më aktive në dimër”, tha një zëdhënës i komunës së Albulas. Pritet që të ketë më pak ditë në dimër kur situata e sigurisë lejon aksesin në fshat.

80 banorët e Brienz, që i përket komunës së Albulas, u detyruan të evakuoheshin për herë të dytë në nëntor 2024 për shkak të rreziqeve të reja të rrëshqitjeve të dheut. Një vit më parë, më 15 qershor 2023, një rrëshqitje e madhe shkëmbinjsh pothuajse varrosi fshatin malor, i cili ishte evakuuar më parë. Një total prej 1.7 milion metrash kub material u ndal pak para skajit të lokalitetit.

Një djathë zviceran Gruyère AOP u kurorëzua si djathi më i mirë në botë në Çmimet Botërore të Djathit 2025, të mbajtura këtë vit në Bernë të Zvicrës. Konkursi prestigjioz ndërkombëtar mblodhi së bashku më shumë se 5,000 pjesëmarrës nga 45 vende.

Gruyère 18-muajshe, fituese e çmimeve, vjen nga qumështorja e djathit Vorderfultigen në kantonin e Bernës dhe u prodhua nga Pius Hitz. Më shumë se 100 tavolina të mbushura me djathëra të të gjitha kategorive u vlerësuan nga një panel prej 250 ekspertësh nga pesë kontinente. Raundi final paraqiti 14 djathëra.

“Ky dallim i jashtëzakonshëm shpërblen përsosmërinë e një produkti ikonik të trashëgimisë zvicerane, rezultat i njohurive të transmetuara brez pas brezi për më shumë se nëntë shekuj”, tha Shoqata Ndërprofesionale Gruyère, shkruan swissinfo.

Konkursi, i cili filloi në vitin 1988, u mbajt në Zvicër për herë të parë këtë vit dhe ofroi një vitrinë të jashtëzakonshme për aftësitë zvicerane të prodhimit të djathit.
Fitorja e Gruyère AOP nënvizon rëndësinë e ruajtjes së produkteve me emërtim të mbrojtur të origjinës. Kjo etiketë garanton cilësinë dhe gjurmueshmërinë e produkteve të dërguara në të gjithë botën, tha shoqata zvicerane, transmeton albinfo.ch.

Çmimet Botërore të Djathit vitin e ardhshëm do të mbahen në Kordoba, Spanjë.

Votuesit zviceranë do të japin mendimin e tyre për dy çështje me rëndësi kombëtare më 30 nëntor. Por disa kantone dhe bashki do të mbajnë edhe referendumet e tyre lokale. Pra, çfarë është “në lojë”?

Në nivel kombëtar, dy tema janë në fletëvotim. Njëra ka të bëjë me taksat e trashëgimisë për të pasurit dhe tjetra me detyrën qytetare. Përveç kësaj, disa çështje me rëndësi rajonale do të vendosen gjithashtu në të njëjtën ditë.

Dy kantone kanë të drejtë vote për të huajt në fletëvotimet e tyre:

Vaud: Zgjerimi i të drejtave politike

Iniciativa bën thirrje që të huajt të jenë në gjendje të votojnë dhe të zgjidhen në nivel kantonal.

Konkretisht, synon të zgjerojë të drejtat demokratike – duke përfshirë të drejtën për të nënshkruar peticione referendumi, për të votuar dhe për t’u kandiduar në zgjedhje – në nivel kantonal për të gjithë shtetasit e huaj që jetojnë në kantonin e Vaud për të paktën tre vjet dhe në Zvicër për të paktën 10 vjet.

Appenzell Ausserrhoden: E drejta e votës për të huajt

Kantoni do të vendosë për kushtetutën e tij të re.

Pika kryesore e mosmarrëveshjes është e drejta e të huajve vendas për të votuar.

Mbështetësit thonë se shtetasve të huaj duhet t’u jepet e drejta e votës, me kusht që të kenë jetuar në Zvicër vazhdimisht për të paktën 10 vjet, shkruan thelocal, transmeton albinfo.ch.

Nëse ky veprim miratohet, Appenzell Ausserrhoden do të jetë kantoni i parë gjermanishtfolës që u jep të drejtën e votës shtetasve të huaj në nivel kantonal.

(Deri më tani, vetëm dy kantone, të dyja në Zvicrën frëngjishtfolëse – Neuchâtel dhe Jura – lejojnë të huajt të votojnë në nivel kantonal).

Në nivel komunal, qytetet Rehetobel, Speicher, Teufen, Trogen dhe Wald tashmë lejojnë banorët e huaj me prejardhje të gjatë të votojnë.

Gjenevë: Trajtime dentare

Në rrezik është iniciativa e nisur nga partia Socialdemokrate, “Për kujdes dentar të përballueshëm për të gjithë popullsinë”.

Iniciativa kërkon një çek vjetor prej 300 frangash për të mbuluar vizitat te dentisti. Ky çek do t’u jepet individëve që kanë të drejtë për ulje të primeve të sigurimit shëndetësor, por që nuk marrin ndonjë formë tjetër të ndihmës sociale.

Kostoja e vlerësuar e kësaj mase: 45.5 milionë franga në vit.

Cyrih: Strehim i përballueshëm

Në të gjithë kantonin, pronarët i shkatërrojnë apartamentet e vjetra ose i rinovojnë ato në mënyrë që të dyfishojnë qiranë.

Si rezultat, qiramarrësit afatgjatë po detyrohen të largohen nga shtëpitë e tyre, sepse nuk mund ta përballojnë më qiranë.

Më 30 nëntor, votuesit e Cyrihut vendosin drejtimin në të cilin duhet të zhvillohet tregu i banesave në Cyrih – për shembull, një nga kërkesat do të ishte që kantoni të informohet për këdo që dëshiron të blejë sipërfaqe të mëdha toke dhe për çfarë qëllimi.

Cyrih: kufiri i shpejtësisë prej 30 km/orë

Ulja e kufijve të shpejtësisë në qytete nga 50 në 30 km/orë është një temë e nxehtë në të gjithë Zvicrën.

Në Cyrih, e ashtuquajtura “Iniciativa e Lëvizshmërisë” synon ta bëjë kufizimin e shpejtësisë prej 30 km/orë në rrugët kryesore një çështje kantonale.

Në mënyrë specifike, iniciativa thotë se autoritetet komunale të Cyrihut dhe Winterthur nuk duhet të kenë më të drejtë fjalëje në vendimet në lidhje me zonat 30 km/orë.

Në vend të kësaj, vetëm kantoni duhet t’i marrë këto vendime.

Arsyeja është se qeveria dhe parlamenti kantonal i Cyrihut janë të shqetësuar për numrin e madh të projekteve të zonave 30 km/orë në të dyja këto qytete.

Dhe pastaj ka çështje në fletëvotimet komunale:

St. Gallen: Seks i sigurt

Kjo mund të duket si një çështje e çuditshme (dhe tepër personale) për t’u vënë në fletëvotim, por siç e dini tashmë, qytetarët zviceranë hedhin votat e tyre për të gjitha llojet e çështjeve.

Kjo në veçanti u bën thirrje votuesve të miratojnë një iniciativë të udhëhequr nga Të Gjelbrit e Rinj, duke u lejuar personave nën 30 vjeç të testohen për sëmundje seksualisht të transmetueshme falas – domethënë, me shpenzimet e taksapaguesve.

Iniciativa propozon ndryshimin e kodit komunal të qytetit me një klauzolë përkatëse.

Bernë: Më pak referendume, ju lutem!

Votuesit në Bernë thirren shpesh për të vendosur për të gjitha llojet e çështjeve – në fakt, asnjë qytet tjetër zviceran nuk mban kaq shumë referendume komunale.

Kjo sepse në Bernë, çdo projekt komunal që tejkalon 7 milionë franga kërkon gjithmonë miratimin e popullit.

Prandaj, më 30 nëntor, votuesit do të vendosin nëse më pak propozime duhet të vihen në votim publik në të ardhmen.

Zvicra konsiderohet si një nga vendet më të pasura në botë, megjithatë shpërndarja e kësaj pasurie është gjithnjë e më e pabarabartë.

Sipas Bazës së të Dhënave Botërore të Pabarazisë (WID), 1 përqindëshi më i pasur i popullsisë në Zvicër zotëron mbi 31 për qind të pasurisë totale private, ndërsa gjysma më e varfër zotëron vetëm 3.7 përqind.

Hendeku duket i madh edhe në terma absolutë: gjysma e popullsisë ka një mesatare prej 25,000 frangash për frymë, ndërsa 1 përqindëshi më i pasur zotëron mbi 21 milion franga për frymë.

Në rast se po pyesni veten, për t’u numëruar midis 1 përqindëshit më të pasur të njerëzve që jetojnë aktualisht në Zvicër, do t’ju duheshin pak më pak se 6 milion franga në asete.

Më konkretisht, 5,915,493 franga është numri magjik që do të duhet të arrini në pasuri neto për t’u konsideruar anëtar i 1 përqindëshit më të lartë të vendit.

Kush i përket atij grupi prej 1 për qind?

I njëjti hulumtim tregon se të huajt janë të mbi-përfaqësuar në krye të shkallës së pasurisë së Zvicrës.

Miliarderët në dy vendet më të larta në Zvicër janë të dy të huaj.

Siç raportoi The Local, shtetasi gjerman, 88-vjeçari Klaus-Michael Kühne, është aksionari kryesor i gjigantit të logjistikës së transportit me seli në Schwyz, Kuehne + Nagel. Pasuria e tij vlerësohet në 41 miliardë franga.

Më pas është shtetasi italian Gianluigi Aponte, 85 vjeç, themeluesi, pronari dhe kryetari i Mediterranean Shipping Company. Ai dhe gruaja e tij, Rafaela Aponte-Diamant, 81 vjeç, kanë një pasuri prej 30 miliardë frangash.

Dhe pastaj janë qytetarët ultra të pasur norvegjezë që u zhvendosën në Zvicër për të shmangur pagesën e taksave në rritje mbi pasurinë në vendin e tyre të lindjes.

Por të kthehemi te shpërndarja e pabarabartë e pasurisë në Zvicër

Zyra Federale e Statistikave (BFS) ofron shifra të mëtejshme mbi pabarazinë e të ardhurave dhe pasurisë.

Studimi zbuloi se “10 përqind e njerëzve që jetojnë në Zvicër kanë të ardhura të disponueshme ekuivalente (të ardhurat totale të një familjeje, pas taksave dhe zbritjeve të tjera) që janë më pak se 26,086 franga në vit. Në anën tjetër të shkallës, 10 përqind e njerëzve që jetojnë në Zvicër kanë të ardhura të disponueshme ekuivalente që janë më të mëdha se 95,510 franga në vit. Mesatarja tregon se gjysma e njerëzve që jetojnë në Zvicër kanë të ardhura të disponueshme ekuivalente që janë më pak se 51,973 franga në vit.”

Në fakt, sipas FSO-së, 8.7 për qind e popullsisë jeton në varfëri, e cila përcaktohet në Zvicër në 2,279 franga në muaj mesatarisht për një person të vetëm dhe 3,976 franga në muaj për dy të rritur dhe dy fëmijë, transmeton albinfo.ch.

“Rreziku i varfërisë përcaktohet kryesisht nga rrethanat familjare dhe niveli i arsimit”, tha FSO.

Ky grup përbëhet kryesisht nga familje me një prind të vetëm, njerëz pa arsim ose trajnim përtej shkollimit të detyrueshëm, beqarë nën 65 vjeç pa fëmijë që jetojnë vetëm, si dhe emigrantë.

Si krahasohet pabarazia e Zvicrës me pjesën tjetër të Evropës?

Kjo përgjigje jepet nga Koeficienti GINI. I përdorur për të matur pabarazinë e të ardhurave brenda një vendi të caktuar, ai ndryshon, sipas FSO-së, midis 0 dhe 100. Është i barabartë me 0 në një situatë barazie të përsosur (e cila nuk ekziston askund në Evropë). Në ekstremin tjetër, është i barabartë me 100 në situatat më të pabarabarta të mundshme (kjo gjithashtu nuk shihet në Evropë). Sa më i lartë të jetë indeksi Gini, aq më e madhe është pabarazia.

Numri i Zvicrës është 31.5 – më i lartë se në Austri (28.1), Gjermani (29.4) dhe Francë (29.7), dhe i barabartë me atë të Italisë (31.5).

Mesatarja evropiane është 29.6.

Dhe pastaj ka edhe një metrikë tjetër

Raporti S80/S20 mat pabarazinë relative të shpërndarjes së një vlere të caktuar, siç janë pagat, të ardhurat dhe standardi i jetesës.

“Për një shpërndarje të të ardhurave, S80/S20 pra mat raportin midis të ardhurave totale të disponueshme të 20 përqindëshit më të pasur dhe asaj të 20 përqindëshit më të varfër”, tha FSO. “Sa më i lartë të jetë, aq më e madhe është pabarazia e shpërndarjes së të ardhurave.”

S80/S20 për vitin 2023 (viti i fundit për të cilin ka statistika të disponueshme) tregon se në Zvicër, të ardhurat totale të 20 përqindëshit më të pasur janë 4.9 herë më të larta se të ardhurat totale të 20 përqindëshit më të varfër – arsyeja është se vendet më të varfra mund të mos kenë një numër të madh individësh shumë të pasur).

Në Evropë kjo mesatare është 4.7; megjithatë, ndryshon shumë midis vendeve.

Euro shënoi një rekord të ri negativ kundrejt frangut zviceran këtë mëngjes. Monedha e vetme ra në 0.9186 franga. Sipas operatorëve, pasiguritë e vazhdueshme ciklike dhe e panjohura rreth të ardhmes së normave të interesit të Rezervës Federale ndikojnë negativisht.

Frangu mbetet nën presion në rritje si një strehë e sigurt. Edhe nëse mbyllja e SHBA-së ka mbaruar, të dhënat kryesore mbi punësimin dhe inflacionin nuk janë publikuar: investitorët dhe Rezerva Federale nuk kanë informacionin e nevojshëm për të udhëhequr politikën monetare, shkruan RSI, transmeton albinfo.ch.

Ekziston gjithashtu një rritje e nervozizmit në tregje për vlerësimet e larta të letrave me vlerë të teknologjisë. Zërat që njoftojnë një korrigjim më të fortë po shumëfishohen.

Për momentin, raporton një operator, nuk ka asnjë gjurmë ndërhyrjesh nga Banka Kombëtare Zvicerane (BNS) në treg, por presioni për të sjellë normat përsëri në territor negativ po rritet çdo ditë.

Falë trajtimit Beyfortus, urgjencat pediatrike në Zvicër nuk janë të mbingarkuara nga epidemia e bronkiolitit.

Ndryshe nga Zvicra, pediatrit francezë po paralajmërojnë për mbrojtje të pamjaftueshme kundër bronkiolitit.

Mbrojtje më e mirë për foshnjat në Zvicër

Në Francë, më pak se gjysma e foshnjave kanë marrë trajtimin parandalues Beyfortus. Ndërkohë, në Zvicër – ku produkti është në përdorim prej një viti – pediatrit janë dukshëm më optimistë.

Sipas tyre, foshnjat në Zvicër janë mirë të mbrojtura kundër virusit respirator sincicial (RSV), që shkakton bronkiolitin. Vitin e kaluar, rreth 80% e foshnjave morën trajtimin parandalues.

Zyra Federale e Shëndetit Publik ende nuk ka të dhëna për këtë sezon, por sipas Pierre-Alex Crisinel, shef i Njësisë së Sëmundjeve Infektive Pediatrike dhe Vaksinologjisë në CHUV, “jemi në të njëjtin drejtim si një vit më parë”.

Ai shton se në pesë javët e para të fushatës “jemi në të njëjtën grupmoshë objektiv si vitin e kaluar – madje pak mbi të”.

“Vitin e kaluar na u deshën dy ose tre javë për të vendosur mirë sistemin dhe për të arritur 80% mbulim për të gjithë sezonin. Tani jemi në 75%, pra shumë mirë,” tha ai.

Numri i dozave të administruara është pothuajse identik: “194 doza në pesë javët e para, si vitin e kaluar ashtu edhe këtë vit.”

Vaksinimi i grave shtatzëna

Këtë vit është shtuar edhe një masë tjetër parandaluese: vaksinimi i grave shtatzëna.

Sipas pediatrit, duke kombinuar të dyja mënyrat, shkalla e mbulimit pritet të arrijë përsëri në 80%.

Situata në Francë është ndryshe

Në Francë, situata është më pak e favorshme.

“Vitin e kaluar, ata patën një epidemi që u zbut relativisht herët dhe ndaluan imunizimin që nga shkurti, ndërsa në Zvicër vazhduam,” shpjegon Crisinel.

Një tjetër arsye është sistemi i rimbursimit: “Sigurimet shoqërore në Francë mbulojnë vetëm një pjesë të kostos, çka mund të shpjegojë pse trajtimi parandalues është më pak i përhapur atje.”

Rezultate premtuese

Vitin e kaluar, trajtimi uli shtrimet në spital për të sapolindurit me 80%.

Ai mund të ndihmojë gjithashtu në uljen e rasteve të astmës pediatrike dhe komplikimeve të tjera respiratore që pasojnë infeksionet nga RSV.

Megjithatë, për ta konfirmuar këtë, do të nevojiten disa vite vëzhgimi.