Njoftimi më 1 gusht për një tarifë 39% mbi të gjitha importet zvicerane në SHBA shkaktoi tronditje në Zvicër. Ky lajm erdhi si surprizë, pasi qeveria zvicerane besonte se kishte negociuar uljen e tarifës prej 31% (e njoftuar më 2 prill) në një nivel më të menaxhueshëm prej 10%. Në vend të kësaj, eksportuesit zviceranë u përballën me tarifën më të lartë në Evropë.
Tarifat 39% goditën veçanërisht sektorin bujqësor, veçanërisht industrinë e djathit. SHBA-ja është tregu i dytë më i madh për djathin zviceran pas Gjermanisë, duke përbërë rreth 11% të eksporteve zvicerane me 8,774 ton në 2024. Të dhënat për gushtin tregojnë një rënie prej 55.4% të eksporteve të djathit në SHBA krahasuar me një rënie globale prej 9.4%.
Si do të ndikojë marrëveshja e re te eksporteve të djathit zviceran?
Më 14 nëntor, u njoftua se tarifat amerikane do të ulen nga 39% në 15%, një lajm i mirë për fermerët e qumështit që mund të rrisin eksportet e djathit në SHBA.
Désirée Stocker, zëdhënëse e Switzerland Cheese Marketing, thotë: “Ulja e tarifave do të jetë një sinjal pozitiv dhe mund të përmirësojë konkurrueshmërinë e produkteve tona.”
Megjithatë, implementimi i tarifës së re nuk është finalizuar ende, prandaj industria e djathit zviceran nuk është jashtë rrezikut, transmeton albinfo.ch.
Përfitimi i tarifave ulëse mund të mos mjaftojë
Para gushtit, djathi Gruyère i nënshtrohej tarifës 10% dhe shitej për rreth 50 CHF ($60) për kilogram në SHBA. Me tarifën 39%, çmimi shkonte në 65 CHF/kg, ndërsa ulja në 15% do ta vendoste atë në 52.50 CHF/kg. Konsumatorët amerikanë mund të mos jenë të gatshëm të blejnë djathin zviceran me këtë çmim, sipas Sandra Helfenstein, zëdhënëse e Unionit Zviceran të Fermerëve.
Detaje të marrëveshjes
Për të përfituar tarifën 15%, kompanitë zvicerane duhet të investojnë 200 miliardë dollarë në SHBA deri në fund të vitit 2028. Zvicra pranoi gjithashtu të ulë tarifat për disa produkte industriale amerikane.
Për sektorin e mishit, i konsideruar i ndjeshëm, Zvicra do t’u japë SHBA-së qasje pa tarifa për një sasi të kufizuar çdo vit: 500 ton mish viçi, 1,000 ton mish bizoni dhe 1,500 ton pule. Sasia është pak më e lartë se importet aktuale dhe nuk pritet të ndikojë ndjeshëm te prodhimi vendas, sipas Philippe Haeberli të Proviande.
Rreziku i mishit me hormone dhe pulave të trajtuara me klor
Marrëveshja lejon më shumë mish dhe pulë amerikane me tarifa të ulëta. Kjo përfshin mish viçi me hormone, një praktikë e ndaluar në Zvicër. Rreth 2/3 deri 90% e viçeve amerikane të rritura konvencionalisht marrin hormone ose ushqime me regulatorë rritjeje. Mish i tillë mund të shitet në Zvicër vetëm nëse testet nuk tregojnë mbetje hormonale.
Proviande thekson se konsumatorët zviceranë kërkojnë mish cilësor zviceran dhe besojnë në mirëqenien e kafshëve. Pulat e trajtuara me klor, të përdorura për të shmangur salmonelën, janë të ndaluara në Zvicër dhe BE. Sara Stalder nga Shoqata Zvicerane e Mbrojtjes së Konsumatorit kërkon etiketim të qartë për të gjitha këto produkte.
Ndërsa marrëveshja lehtëson eksportet zvicerane dhe ul tarifat amerikane, konsumatorët dhe fermerët mbeten vigjilentë. Çështjet e sigurisë ushqimore, etiketimeve dhe çmimeve janë ende pika kyçe për diskutim.
Vota e ardhshme për taksën e trashëgimisë duket e sigurt se do të dështojë – me një diferencë të madhe – dhe mund të jetë një katastrofë për Socialistët e Rinj që e propozuan atë.
Iniciativa dëshiron të taksojë trashëgimitë mbi 50 milionë CHF me 50%.
Kritikët thonë se kjo mund të çojë në largimin e shumë njerëzve të pasur nga vendi, duke goditur bazën tatimore.
Sondazhet tregojnë se mund të mos arrijë as miratimin prej 30%. Do të ishte hera e katërt që një propozim i paraqitur nga Socialistët e Rinj është refuzuar.
Në votime të tjera, Iniciativa e Shërbimit Qytetar, e cila propozon që të gjithë të rinjtë të shërbejnë për një vit në ushtri ose në mbrojtjen civile, gjithashtu duket se do të dështojë.
Pas shortit të plejofit për Botërorin 2026, kapiteni i Sllovakisë, Milan Shkriniar, nuk i kurseu fjalët e lëvdatës për Kosovën, kundërshtaren e tyre në gjysmëfinale.
Qendërmbrojtësi i njohur, i cili ka luajtur për klube si Sampdoria, Inter, PSG dhe aktualisht Fenerbahçe, theksoi se të gjitha ekipet në plejof janë të forta.
“Nuk kishte asnjë ekip të dobët midis katër kundërshtarëve. Kosova ka bërë kualifikime fantastike dhe do të jetë një sfidë e vështirë për ne,” tha Shkriniar për faqen zyrtare të Federatës së Futbollit të Sllovakisë.
Ai shtoi se avantazhi kryesor për Sllovakinë do të jetë mbështetja e tifozëve në stadiumin e tyre: “Ambientin e shtëpisë e kemi në favor. Me stadium plot dhe tifozë pas nesh, do të japim maksimumin dhe do të krijojmë një mbrëmje të paharrueshme. Bashkë me ta, shpresojmë të afrohemi drejt qëllimit tonë,” përfundoi kapiteni sllovak.
Ndeshja mes Sllovakisë dhe Kosovës pritet të jetë një nga më interesante të plejofit evropian, ku të dyja skuadrat synojnë biletën për në Botërorin 2026.
Një hetim i Tamedia-s ka zbuluar se mbi 320 komponentë elektronikë të prodhuar nga kompani zvicerane janë gjetur në dronë, raketa hipersonike dhe pajisje të tjera ushtarake ruse të përdorura në Ukrainë. Sipas inteligjencës ukrainase, Zvicra renditet e treta në botë për furnizime të tilla teknologjike, pas SHBA-së dhe Kinës.
Në listën prej rreth 5200 komponentësh të analizuar nga Ukraina përmenden tre kompani zvicerane. Ndër to është STMicroelectronics, e cila deklaron se nuk e autorizon përdorimin e produkteve të saj për qëllime ushtarake. Njëra nga kompanitë ka sugjeruar se disa pjesë janë marrë nga pajisje civile, si automjete apo skuterë elektrikë.
SECO pranon se shumë nga këto komponentë eksportohen drejt vendeve të treta si Turqia, Kina, Serbia dhe Kazakistani, të cilat nuk kanë vendosur sanksione kundër Rusisë dhe mund t’i riekspozojnë lirshëm. Shumë prej pjesëve nuk klasifikohen si pajisje me përdorim të dyfishtë, duke e bërë kontrollin më të vështirë.
Reagimet politike janë të ndara. Deputetë nga të Gjelbrit kërkojnë forcim të ligjit për eksportet, ndërsa përfaqësues të SVP-së e konsiderojnë raportimin të njëanshëm dhe kundërshtojnë ndalimin e kompanive zvicerane nga zinxhirët ndërkombëtarë të furnizimit. Disa politikanë paralajmërojnë se ndëshkimi i industrisë vendase do të ishte i dëmshëm, duke kujtuar se bëhet fjalë për komponentë civilë e jo për armë.
Gjykata e Landit e Bielefeldit ka dënuar vëllain dhe motrën e boksierit profesionist të vrarë Besar Nimani: vëllai është dënuar me burgim të përjetshëm ndërsa motra, me pesë vjet.
Gjyqtarët dënuan vëllain e boksierit Besar Nimani me burgim të përjetshëm për tentativë vrasjeje dhe sulm të rëndë, transmeton albinfo.ch. Ai qëlloi mbi anëtarët e familjes së vrasësit të vëllait të tij. Ai ushqente përbuzje të thellë për këta njerëz. Kjo ishte e qartë nga letrat që ai skishte hkruar nga burgu.
Është interesante se dënimi i shqiptuar është shumë më i rëndë se ai që kishte kërkuar prokuroria. Ajo kishte kërkuar 12 vjet burg për Berat Nimanin, raporton televizioni wdr.de. Vendimi i gjykatës tani e ka tejkaluar atë. Motra e tij duhet të vuajë pesë vjet burg. Edhe ajo u shpall fajtore për tentativë vrasjeje. Shumë anëtarë të familjes së të pandehurve ishin të pranishëm në sallën e gjyqit kur u shpall vendimi. Midis tyre ishte nëna dhe disa motra. Ato shprehën me zë të lartë pakënaqësinë e tyre me vendimin. Nëna shpërtheu në lot dhe u largua nga salla e gjyqit.
Grindja me dy familjeve ka kohë që ziente
Për vite me radhë, ka pasur një konflikt midis familjeve, njëra me origjinë shqiptare tjetra, kurde. Shkaku ende nuk është përcaktuar përfundimisht, përcjell albinfo.ch. Dyshohet për trafik droge. Grindja u përshkallëzua në mars 2024 kur boksieri Besar Nimani u qëllua për vdekje në qytetin e vjetër të Bielefeldit.
Vendimi u vonua
Dita e fundit e gjyqit filloi me vonesa. Prezantimi i provave në fakt kishte përfunduar shumë kohë më parë, por avokatët mbrojtës të Berat Nimanit gradualisht paraqitën tre mocione të tjera. Qëllimi i tyre: të rrëzohej akuza për vrasje dhe një dënim me burgim të përjetshëm për klientin e tyre. Ata donin të provonin, nëpërmjet dëshmitarëve shtesë, se Berat Nimani e kishte perceptuar prej kohësh veten në rrezik vdekjeprurës.
Familja rivale e kishte kërcënuar vazhdimisht. Ata argumentuan se kur ai qëlloi me armë para gjykatës në Bielefeld më 26 shkurt 2025, ai veproi në një lloj “vetëmbrojtjeje”, transmeton albinfo.ch. Megjithatë, pas diskutimeve të gjata, gjyqtarët i hodhën poshtë mocionet për prova. Vetëm atëherë mundën të paraqiteshin tetë argumentet përfundimtare nga prokurori publik, përfaqësuesit e bashkë-paditësve dhe avokatët mbrojtës.
Veshjet e shitura online nga Shein vazhdojnë të përmbajnë kimikate të rrezikshme, paralajmëron një raport i Greenpeace Gjermani. Tetëmbëdhjetë nga 56 artikujt e analizuar – rreth 32% – nga marka kineze rezultuan të ndotur. Edhe Zvicra nuk përjashtohet nga ky problem.
Mes mostrave të testuara, çizmet e shiut për gra të dërguara në Zvicër kishin një nivel ftalatësh 71 herë më të lartë se kufiri i lejuar, sipas raportit të publikuar të enjten nga Greenpeace Zvicër.
Përveç ftalatëve, që janë zbutës plastikë, në artikujt e testuar u gjetën edhe PFAS, ndotës të qëndrueshëm të përdorur për efektet e tyre kundër ujit dhe njollave.
Sëmundje të rënda të lidhura me kimikatet
Këto substanca janë lidhur me sëmundje të ndryshme, përfshirë forma të caktuara të kancerit, çrregullime të zhvillimit te fëmijët, si edhe dobësim të sistemit imunitar.
Punëtorët dhe mjedisi në vendet prodhuese preken veçanërisht rëndë. Konsumatorët ekspozohen përmes kontaktit me lëkurën, djersitjes ose thithjes së fibrave. Gjatë larjes ose hedhjes së rrobave, këto kimikate përfundojnë në lumenj, në tokë dhe në zinxhirin ushqimor.
“Rezultatet tona tregojnë qartë se vetërregullimi i Shein nuk vlen asgjë,” thotë Joëlle Hérin, eksperte e konsumit dhe ekonomisë qarkore në Greenpeace Zvicër.
Problemi përsëritet
Greenpeace Gjermani kishte zbuluar që në vitin 2022 kimikate të rrezikshme mbi kufijtë ligjorë të BE-së në produkte të Shein. Kompania i tërhoqi artikujt dhe premtoi përmirësime të rëndësishme në menaxhimin kimik.
Megjithatë, hetimi i ri i titulluar “Shame on You, Shein” tregon se këto premtime nuk janë përmbushur.
“Shein duket se pranon dëmin ndaj njerëzve dhe mjedisit. Produkte të sinjalizuara më parë shfaqen sërish pothuajse identike, me të njëjtat substanca të rrezikshme,” shpjegon Hérin.
Kërkohet ligj i fortë kundër ‘fast fashion’
“Për të dhënë fund maleve të rrobave dhe për të mbajtur prodhuesit përgjegjës, na nevojitet legjislacion i fortë kundër ‘fast fashion’, i ngjashëm me shembullin francez,” thekson ekspertja, transmeton albinfo.ch.
Greenpeace kërkon që legjislacioni zviceran për kimikatet të zbatohet për të gjitha produktet që shiten në vend, përfshirë ato të tregtuara nga platformat e huaja online. Po ashtu, qeveria duhet të vendosë kërkesa për qëndrueshmëri, duke përfshirë riparueshmërinë dhe jetëgjatësinë e produkteve tekstile dhe këpucëve.
Për të ngadalësuar ciklin e dëmshëm të industrisë, Këshilli Federal duhet të krijojë edhe një ligj “anti-fast-fashion”, që përfshin një taksë paraprake mbi të gjitha produktet tekstile – me vlerë më të lartë për rrobat e prodhuara në ritme të shpejta.
Reagimi i Shein
E kontaktuar nga agjencia Keystone-ATS, Shein deklaroi se e merr “shumë seriozisht” sigurinë e produkteve të saj. Kompania shtoi se nuk ishte informuar paraprakisht për rezultatet e testimeve të Greenpeace, ndaj “nuk ka pasur ende mundësi t’i verifikojë ato”.
Shein tha se bashkëpunon me agjenci të njohura ndërkombëtare të testimit dhe sigurisë për të siguruar që produktet jo-konforme të mos shfaqen në platformë. “Kur identifikohen probleme, marrim masa të menjëhershme, duke përfshirë heqjen e produkteve ose ndalimin e shitësve,” shton kompania.
Shkolla e Shkencave të Aplikuara e Universitetit Profesional të Cyrihut (ZHAW) ka zbuluar, në një studim të publikuar rishtazi, se në vitin 2024 gjashtë nga dhjetë gazetarë janë përballur me gjeste armiqësore ose fyerje të paktën një herë gjatë kryerjes së punës së tyre. 11% e gazetarëve kanë vuajtur gjithashtu nga ngacmime seksuale verbale (81%) ose fizike (19%).
Të dhënat e mbledhura i identifikojnë gazetarët si një grup profesional në rrezik. Studimi mbështet objektivin e Planit Kombëtar të Veprimit për Sigurinë e Profesionistëve të Medias në Zvicër për të “promovuar njohjen shoqërore të profesionit dhe për të nënvizuar rëndësinë e medias për funksionimin e demokracisë”.
Kjo njohje mund të garantojë siguri më të madhe, shkruan RSI, transmeton albinfo.ch.
Edhe pse Zvicra është ndër vendet më të sigurta në nivel ndërkombëtar, me vendin e gjashtë në Indeksin Global për Sigurinë e Gazetarëve, studimi nxjerr në pah fushat kritike dhe grupet e cenueshme që kanë nevojë për vëmendje.
Disa propozime dhe ndryshime janë aktualisht në proces në Zvicër që mund të ndikojnë në jetën e shtetasve të huaj vitin e ardhshëm ose më tej nëse zbatohen.
Le të fillojmë me një që është padyshim ndër çështjet më përçarëse dhe të diskutueshme që kanë dalë në Zvicër vitet e fundit: iniciativa e krahut të djathtë e quajtur “Jo 10 milionë njerëzve”.
E nxitur nga Partia Popullore Zvicerane (SVP), iniciativa ka shumë të ngjarë të sillet në kutitë e votimit në vitin 2026; nëse fiton miratimin e votuesve, ajo do të ndryshojë rrënjësisht jo vetëm politikën e imigracionit të Zvicrës siç e njohim ne, por edhe ekonominë e vendit, tregun e punës dhe zhvillimin demografik.
Për çfarë bëhet fjalë?
Në thelb, iniciativa synon të zvogëlojë në mënyrë drastike fluksin e të huajve në Zvicër, në mënyrë që popullsia e vendit të mos kalojë shifrën prej 10 milionësh, të cilën partia populiste thotë se do të mbingarkojë infrastrukturën kyçe, siç janë strehimi, transporti publik, sistemi shëndetësor dhe shkollat.
Një nga mbështetësit e iniciativës, i intervistuar nga The Local, deputeti i SVP-së, Thomas Matter, theksoi se “imigracioni i pakontrolluar dhe i tepërt është shkaku kryesor i problemeve më urgjente dhe domethënëse me të cilat përballet Zvicra” – arsyeja pse fluksi i të huajve “duhet të menaxhohet sipas interesave të të gjithë ekonomisë”.
Megjithatë, Patrick Leisbach, ekspert i migracionit dhe tregut të punës në grupin e mendimit Avenir Suisse, i tha The Local se “iniciativa ka të ngjarë të dobësojë rritjen, inovacionin dhe prosperitetin afatgjatë të Zvicrës”.
A ka kjo iniciativë një shans për t’u pranuar?
Qeveria, të gjitha partitë politike përveç SVP-së, si dhe qarqet e biznesit dhe ato ekonomike, po i nxisin votuesit të refuzojnë propozimin.
Është shumë herët për të bërë një supozim, por një sondazh mbarëkombëtar i kryer në shtator 2025 tregon se, larg nga refuzimi i plotë, propozimi ka të ngjarë të pranohet – edhe nëse nga një shumicë shumë e ngushtë votuesish, transmeton albinfo.ch.
Sondazhi, i kryer në emër të Federatës së Sindikatave Zvicerane (USS) nga Instituti i Kërkimeve Sotomo, tregon se 48 përqind e pjesëmarrësve janë në favor, ose disi në favor, të vendosjes së një kufizimi të tillë mbi imigracionin, ndërsa 45 përqind do të votonin kundër tij, dhe 7 përqind janë të pavendosur.
Fati i këtij referendumi është, pra, në duart e atij segmenti prej 7 përqind të popullsisë që është ende i pasigurt se si do të votojë.
Këto shifra janë shqetësuese sepse tregojnë një “nivel të pazakontë mbështetjeje” për çështjen e krahut të djathtë, sipas Michael Hermann, një shkencëtar politik që kreu sondazhin.
Nëse kjo ndodh, Zvicra nuk do të ketë zgjidhje tjetër veçse të zbatojë këtë masë dhe të pranojë pasojat e saj të gjera – jo vetëm në ekonominë e vendit, por edhe në marrëdhëniet e saj me Bashkimin Evropian, pasi fitorja e iniciativës do të thoshte që Marrëveshja për Lëvizjen e Lirë të Personave midis Bernës dhe Brukselit do të duhej të rinegociohej, ose edhe të hiqej tërësisht, shkruan thelocal.
Periudhë më e shkurtër pritjeje për natyralizim
Një numër i mjaftueshëm nënshkrimesh është mbledhur në një peticion që kërkon të lejojë të gjithë të huajt e kualifikuar të aplikojnë për shtetësi zvicerane pas pesë vitesh qëndrimi, në vend të dhjetë që është aktualisht.
Data për referendumin nuk është caktuar ende, por Këshilli Federal u ka kërkuar votuesve të refuzojnë propozimin sepse një masë e tillë “do të përbënte një shkelje të konsiderueshme të kompetencave të kantoneve”, të cilat vendosin rregullat e tyre në këtë drejtim.
Megjithatë, qeveria e njeh se “natyralizimi i zakonshëm i nënshtrohet kushteve shumë të ndryshme nga një kanton në tjetrin, kështu që mundësitë e barabarta [për të gjithë aplikantët] nuk janë gjithmonë të garantuara”.
Dhe kjo na çon në pikën tjetër: Harmonizimi i rregullave të natyralizimit
Pavarësisht nëse votuesit e miratojnë apo e refuzojnë lëvizjen për të shkurtuar periudhën e pritjes për shtetësi, Këshilli Federal u ka kërkuar kantoneve të “shqyrtojnë së bashku se si ta thjeshtojnë dhe harmonizojnë procedurën e natyralizimit”, në mënyrë që ato të jenë të njëjta në të gjithë Zvicrën.
Miratimi i ‘Direktivës për të Drejtat e Qytetarëve’ të BE-së
Si pjesë e paketës së re të marrëveshjes midis Bernës dhe Brukselit, Zvicra do të duhet të miratojë Direktivën për të Drejtat e Qytetarëve të BE-së, e cila u lejon shtetasve të BE-së/EFTA-s të lëvizin lirisht brenda të gjitha shteteve kontraktuese (një nga të cilat është Zvicra) dhe u jep atyre të drejta të përhershme qëndrimi pas pesë vitesh jetese në vend.
Të kesh një punë – ose, për këtë çështje, të jesh i vetëmjaftueshëm financiarisht dhe të mos marrësh ndihmë sociale – nuk do të ishte më një kërkesë.
Si rezultat i këtij rregulli, më shumë se gjysmë milioni njerëz nga BE-ja, si dhe shtetet e EFTA-s (Norvegjia, Islanda dhe Lihtenshtajni), mund të marrin lejen zvicerane C pas pesë vitesh qëndrimi – pa asnjë kusht.
Megjithatë, kjo do të bëhej e mundur vetëm nëse marrëveshjet dypalëshe miratohen nga Parlamenti Zviceran dhe votuesit – me shumë mundësi në vitin 2027.
Rregulla të reja për ribashkimin familjar
Paketa e BE-së lehtëson gjithashtu rregulloret e ribashkimit për çiftet e të njëjtit seks të regjistruar – sipas marrëveshjes së re, ata do të kenë të drejta të barabarta.
Ajo gjithashtu prezanton mundësinë e kërkimit të ribashkimit familjar për çiftet e pamartuara, por që bashkëjetojnë, si dhe anëtarët e familjes që kanë nevojë për kujdes.
Megjithatë, kushtet mbeten kufizuese: kërkohen arsye serioze shëndetësore dhe prova të një marrëdhënieje të qëndrueshme.
Nga ana tjetër, kërkesa aktuale për strehim “të përshtatshëm” për ribashkimin familjar do të hiqet, megjithëse kantonet mund të kërkojnë ende një kontratë qiraje.
Eventi tërhoqi rreth 500,000 vizitorë në Bazel dhe arriti një vlerë të shtuar prej 115 milionë frangash. Megjithatë, kjo është më e ulët se sa parashikohej.
Bazeli, qyteti pritës i grupit, është i kënaqur me organizimin e Konkursit të Këngës në Eurovision. Eventi ishte një sukses i madh, sipas bilancit përfundimtar. Një raport i qëndrueshmërisë përqendrohet gjithashtu në gjurmën ekologjike të konkursit më të madh muzikor në botë.
Tifozët e Eurovisionit ishin jashtëzakonisht të kënaqur.
Shifrat flasin qartë: 95 përqind e vizitorëve ishin të kënaqur me përvojën e tyre në Eurovision dhe e rekomandojnë qytetin.
92 përqind fituan një përshtypje pozitive për Bazelin si një destinacion argëtimi. Është e jashtëzakonshme që 85 përqind e mysafirëve duan ta vizitojnë përsëri Bazelin në vitet e ardhshme.
Vëmendja ndërkombëtare për Bazelin.
Qyteti në gjunjën e Rajnit përfitoi nga një shtrirje e madhe mediatike. Qyteti është përmendur mbi 313,000 herë në lidhje me Eurovisionin në media të ndryshme.
Raportimi kryesisht pozitiv nxori në pah peizazhin arkitektonik të qytetit, trashëgiminë kulturore dhe eventin e suksesshëm. “Në këtë mënyrë, Bazeli arriti të pozicionohej me sukses si një destinacion kulturor dhe muzikor”, vazhdon ajo.
Biznes milion dollarësh për të gjithë Zvicrën – vlerë e shtuar më e ulët se sa pritej
Eventi gjeneroi shitje prej 248 milionë frangash në të gjithë Zvicrën, nga të cilat 110 milionë u shitën në rajonin e Bazelit. Festivali Evropian i Tregtisë solli një krijim vlere në të gjithë Zvicrën prej 115 milionë frangash. Nga kjo, 53 milionë llogariten nga rajoni i Bazelit, shkruan RTS, transmeton albinfo.ch.
Shpenzimet neto të kantonit arritën në 33.3 milionë franga – 1.7 milionë nën buxhetin e miratuar. Të ardhura më të larta nga sponsorizimi dhe shitja e biletave do të kishin çuar në këtë devijim pozitiv.
Megjithatë, raporti i vlerës së shtuar në Bazel është më i ulët se sa shpresonin organizatorët. Më parë, pritej një dyfishim i investimeve kantonale prej rreth 35 milionë frangash, që do të korrespondonte me rreth 70 milionë.
Kantoni i kënaqur me konceptin e qëndrueshmërisë
Organizatorët janë të kënaqur me zbatimin e objektivave të qëndrueshmërisë. Kështu, 78 përqind e afërsisht 500,000 vizitorëve mbërritën me transport publik ose me trafik të ngadaltë. Shtatë përqind fluturuan për në ESC.
Megjithatë, raporti i qëndrueshmërisë tregon gjithashtu se disa objektiva nuk u përmbushën. Për shembull, nuk duhej të gjeneroheshin më shumë se 300 gramë mbeturina në ditë për çdo vizitor të ESC. Në fakt, kjo vlerë ishte 439 gramë.
Për raportin e qëndrueshmërisë së ESC, u intervistuan më shumë se 2000 persona në vend dhe u vlerësuan të dhënat nga vendet e ngjarjes.
Kur bëhet fjalë për lejet e punës në Zvicër, disa prej tyre ofrojnë më shumë përfitime se të tjerat në rast të humbjes së punës.
Në varësi të llojit të lejes që keni (dhe çfarë shtetësie keni), të qenit i papunë mund të nënkuptojë që e drejta juaj për të qëndruar në Zvicër mund të revokohet.
Për shembull, nëse keni një leje qëndrimi B ose L dhe jeni shtetas i një shteti të BE-së / EFTA-s (Norvegjia, Islanda dhe Lihtenshtajni), mund të qëndroni në Zvicër për të paktën gjashtë muaj për të kërkuar punësim të ri.
Megjithatë, do të duhet të aplikoni për një leje si kërkues pune pranë autoriteteve kantonale të migracionit ndërsa jeni duke kërkuar një pozicion të ri.
Nga ana tjetër, shtetasit e vendeve të treta përballen me më shumë kufizime sepse lejet e tyre të punës (B ose L) janë të lidhura me punën e tyre, kështu që të mbeteni të papunë do të thotë automatikisht edhe humbjen e lejes së tyre, shkruan thelocal.
Kjo për shkak se lejet për shtetasit e vendeve të treta i nënshtrohen kritereve të rrepta dhe sistemit të kuotave, kështu që gjetja e një punëdhënësi të gatshëm t’ju punësojë me një njoftim të shkurtër do të ishte shumë e vështirë – përveç nëse keni disa aftësi specifike që janë shumë të kërkuara dhe që nuk mund të gjenden në mesin e fuqisë punëtore zvicerane ose të BE-së/EFTA-s, transmeton albinfo.ch.
(Megjithatë, të gjithë shtetasit e huaj, pavarësisht pasaportave dhe lejeve të tyre, kanë të drejtë të marrin përfitime papunësie nëse kanë punuar ligjërisht në Zvicër dhe kanë kontribuar në skemën e sigurimeve shoqërore për të paktën 12 muaj në dy vitet e fundit, dhe kanë jetuar në vend me kohë të plotë gjatë asaj periudhe.)
Po mbajtësit e lejes C?
Nëse jeni një i huaj që jeton në Zvicër me një leje të vlefshme C, ju i nënshtroheni të njëjtave rregulla si qytetarët zviceranë që humbasin vendet e tyre të punës – domethënë, nuk keni pse të largoheni nga vendi.
Nuk ka rëndësi nëse jeni shtetas i Bashkimit Evropian, EFTA-s apo një vendi të tretë, sepse leja C është një lloj barazimi – përveç votimit dhe zgjedhjes, ajo ju jep të njëjtat të drejta që kanë qytetarët zviceranë, të cilat përfshijnë jetesën në Zvicër për një kohë të pacaktuar, edhe nëse humbni punën tuaj.
Megjithatë, ka disa kurthe për të cilat duhet të jeni të vetëdijshëm sepse në disa rrethana (të cilat nuk kanë të bëjnë fare me papunësinë) mund të shihni që leja juaj C të ulet.
Si mund të ndodhë kjo?
Në thelb ekzistojnë tre skenarë sipas të cilëve një leje C mund të “ulet në nivelin”.
Njëri është nëse kryeni një krim – jo vetëm në Zvicër, por edhe jashtë vendit – ose kërcënoni sigurinë e Zvicrës në çfarëdo mënyre.
Në fakt, nëse dënoheni për vepra të tilla si vrasje, përdhunim, sulm i rëndë seksual, akte të dhunshme, grabitje e armatosur, si dhe trafikim droge dhe njerëzish, jo vetëm që do ta humbisni lejen tuaj, por do të deportoheni edhe nga Zvicra – pavarësisht nga leja.
Gjithashtu, nëse autoritetet zvicerane zbulojnë se keni gënjyer kur keni aplikuar për një leje C, kjo konsiderohet gjithashtu një arsye e vlefshme për uljen e statusit të lejes.
Megjithatë, veprat tuaja penale nuk duhet të jenë të natyrës penale.
Ju gjithashtu mund të shihni që leja juaj C të ulet nëse ju dhe/ose familja juaj e ngushtë mbështeteni në ndihmën sociale.
Jo vetëm kaq, por kërkesa juaj për shtetësi zvicerane do të refuzohet nëse keni qenë në ndihmë sociale në tre vitet para aplikimit.
Dhe madje mund ta humbni lejen C për një arsye jo-penale – për shembull, nëse largoheni nga vendi për më shumë se katër vjet pa njoftuar më parë autoritetet dhe duke e lënë lejen tuaj “në pritje” ndërsa jeni larg.
Autoritetet franceze dhe zvicerane po hetojnë një familje franceze, të quajtur “klani Bagdadi”, për mashtrimin e rreth 138 personave në zonën e Gjenevës, duke u raportuar se kanë fituar deri në 3 milionë euro.
Midis tetorit 2023 dhe korrikut 2025, familja dyshohet se ka synuar kryesisht qytetarë të moshuar, duke u paraqitur si zyrtarë bankarë ose policorë dhe duke përdorur numra telefoni të falsifikuar, transmeton albinfo.ch.
Viktimat u mashtruan duke u dorëzuar karta dhe sende me vlerë korrierëve të rremë.
Rreth njëqind bashkëpunëtorë janë arrestuar. Tre anëtarët e familjes u morën në pyetje dhe u liruan pas 48 orësh në paraburgim.
Zvicra ka dhënë autorizim për makinat vetë-drejtuese në luginën Furttal në kantonet Cyrih dhe Aargau.
Megjithatë, për momentin, një shofer është ende në timon për arsye sigurie.
“Diçka e re po vjen, kjo është një ditë e veçantë për lëvizshmërinë e së ardhmes”, tha Drejtoresha e Çështjeve Ekonomike të Cyrihut, Carmen Walker Späh, për mediat.
Fillimisht, udhëtimet stërvitore do të zhvillohen në rrugë për disa javë. Pas kësaj, faza e testimit do të fillojë pa shoferë sigurie. Rajoni pilot shtrihet nga Regensdorf në Killwangen, transmeton albinfo.ch.
Publiku pritet të jetë në gjendje të përdorë makinat vetë-drejtuese në gjysmën e parë të vitit 2026, shkruan swissinfo. Fillimisht do të jenë në dispozicion tre makina, të cilat mund të porositen me pagesë përmes një aplikacioni.
Hekurudhat Federale Zvicerane, kantonet Aargau dhe Cyrih dhe Laboratori Zviceran i Transitit janë të përfshirë në projekt. Cyrihu po paguan 3.8 milionë CHF, Aargau 1.9 milionë CHF nga viti 2026. SBB po kontribuon 1 milion CHF në vit dhe kohëzgjatja maksimale e projektit është pesë vjet.
Pothuajse një e treta e fëmijëve dhe adoleshentëve në Zvicër përballen me gjuhë urrejtjeje dhe përmbajtje të rrezikshme në internet. Një studim nga HEP i Schwyz zbulon rreziqet e tyre kryesore dixhitale dhe nevojën e tyre në rritje për mbështetje përballë informacionit dhe ngacmimit.
Studimi i ri “EU Kids Online Switzerland” me 1390 pjesëmarrës të rinj tregon se rreziqet dixhitale janë bërë të përditshme për të miturit: 31% janë përballur me gjuhë urrejtjeje, 24% me imazhe seksuale, ndërsa një e treta raporton përvoja të pakëndshme në internet. Një e pesta (21%) publikon informacione personale.
Adoleshentët e moshës 15 deri në 16 vjeç janë më të ekspozuarit. Të rinjtë duan veçanërisht ndihmë për të dalluar lajmet e rreme (37%), për të mbrojtur të dhënat e tyre personale (35%) dhe për t’u mbrojtur nga ngacmimet në internet (31%), shkruan RTS. Më shumë se një e katërta (28%) do të donin të merrnin këshilla se sa më mirë të kontrollonin kohën që kalojnë në internet, transmeton albinfo.ch.
Shumë fëmijë dhe të rinj të intervistuar janë të shqetësuar për pasojat e përdorimit të rëndë të internetit: 23% e 15-16-vjeçarëve janë përpjekur pa sukses të zvogëlojnë kohën që kalojnë në internet.
Pothuajse një e treta e tyre tregojnë se rregullisht kanë shumë pak kohë për t’iu kushtuar familjes, miqve ose detyrave të shtëpisë për shkak të përdorimit të internetit. Mësuesit gjithashtu besojnë se nevojitet veprim: pothuajse gjysma (48%) konsiderojnë se kjo temë nuk është trajtuar ende mjaftueshëm në klasë.
Për drejtorin e studimit, Profesor Martin Hemida, “çdo ekspozim ndaj një rreziku nuk çon automatikisht në një përvojë negative. Ajo që ka rëndësi është që fëmijët dhe të rinjtë të dinë si të reagojnë dhe që të mund t’u drejtohen të rriturve që i mbështesin.”
Mediat dixhitale u ofrojnë fëmijëve dhe adoleshentëve shumë mundësi, thekson studimi: ato u lejojnë atyre të dëgjojnë muzikë, të shikojnë video, por edhe të mësojnë ose të përdorin mjete të inteligjencës artificiale.
Megjithatë, përdorimi i përgjegjshëm i këtyre mediave mbetet një sfidë: vetëm 53% e 15-16-vjeçarëve janë në gjendje të verifikojnë besueshmërinë e informacionit dhe vetëm 21% dinë si të vlerësojnë besueshmërinë e një faqeje interneti.
Udhëzoni në vend që të ndaloni
Martin Hermida po ndjek debatin aktual mbi ndalimin e rrjeteve sociale për adoleshentët me një sy kritik. Ai beson se një ndalim do t’i shtynte të rinjtë drejt platformave të tjera, madje edhe më pak të rregulluara mirë.
Ajo që ka rëndësi mbi të gjitha është që platformat të rregullojnë më mirë përmbajtjen që ofrojnë dhe të kufizojnë, për shembull, përmbajtjen e zgjedhur nga algoritmet në llogaritë e adoleshentëve.
Në një deklaratë, Komisioni Federal për Fëmijët dhe të Rinjtë (CFEJ) gjithashtu argumenton për rregullimin e platformave kryesore online dhe promovimin e aftësive dixhitale, në vend të një ndalimi për mediat sociale.
Ai kujton se Konventa e Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Fëmijëve jo vetëm që u garanton atyre të drejtën për mbrojtje, por edhe të drejtën për informacion dhe arsim në një mënyrë të përshtatshme për moshën, si dhe të drejtën për të marrë pjesë në ofertat dixhitale. Në debatin aktual, këto të drejta përmenden rrallë.
Rreth nëntë muaj pas të shtënave ndaj disa personave jashtë Gjykatës së Landit në Bielefeld, gjyqtarët pritet të japin një vendim sot, transmeton albinfo.ch. Zyra e prokurorit publik ka akuzuar për tentativë vrasjeje vëllain 41-vjeçar dhe motrën 34-vjeçare të boksierit profesionist Besar Nimani, i cili u qëllua për vdekje në rrugë në vitin 2024.
Ata dyshohen se kanë tentuar të ushtrojnë gjakmarrje duke qëlluar me dashje anëtarët e familjes së autorit, i cili që atëherë është dënuar në shkallën e parë.
Të shtënat ishin shkrepur pikërisht kur gjyqi për vdekjen e Nimanit kishte përfunduar, shkruan dpa.de. Katër burra, përfshirë vëllain dhe babain e autorit të krimit i cili u akuzua në atë kohë, ishin goditur dhe ishin plagosur rëndë. Njëri prej tyre, me rrezik për jetën.
Vëlla e motër Nimani më vonë u dorëzuan në polici. Këta kanë shtetësi gjermane por kanë lindur në Kosovë.
Në procesin gjyqësor, i cili filloi në gusht, do të paraqiten argumentet përfundimtare (duke filluar nga ora 8:00 e mëngjesit) përpara se gjykata të japë vendimin e saj.
Vëllai i saj, ish-boksieri i peshës së mesme Besar Nimani, u qëllua 16 herë në zonën e këmbësorëve të Bielefeldit në mars të vitit 2024 në moshën 38 vjeç, përcjell albinfo.ch. Dënimi për vrasje kundër autorit të vrasjes nuk është ende i plotfuqishëm. Një i dyshuar i dytë është ende i lirë.
Industria e tregtisë së mallrave në Zvicër gjeneroi 19.2 miliardë CHF në vlerë të shtuar vitin e kaluar, sipas shifrave të reja të publikuara nga Zyra Federale e Statistikave.
Kjo është rreth 2.3% e PBB-së – një kontribut i krahasueshëm me turizmin, megjithëse shumë më poshtë se sektori farmaceutik, i cili prodhon rreth 75 miliardë CHF.
Të dhënat tregojnë një përqendrim të fortë gjeografik, transmeton albinfo.ch.
Kompanitë me seli në Gjenevë dhe Zug përbëjnë më shumë se 85% të vlerës së sektorit.
Kjo është hera e parë që këto shifra janë mbledhur, duke i bërë të pamundura krahasimet nga viti në vit.
Për herë të parë këtë vjeshtë, të enjten pati disa flokë dëbore nën 500 metra në ultësirat në veri të Alpeve Zvicerane.
Bora filloi të binte në 500 deri në 700 metra në vende të caktuara.
Zyra Federale e Meteorologjisë (MeteoSwiss) tha të enjten se kishte një deri në tre dhe në disa vende një maksimum prej katër centimetrash dëborë. Në Alpe, kishin rënë rreth pesë deri në dhjetë dhe lokalisht 20 centimetra dëborë. Megjithatë, priten vetëm sasi të vogla dëbore në ultësira në ditët në vijim.
Reshjet e dëborës nuk janë të pazakonta në këtë kohë të vitit. Sipas shërbimit meteorologjik MeteoSwiss, data mesatare për reshjet e para të matshme të dëborës (të paktën një centimetër) që nga viti 2001 është midis St Gallen më 11 nëntor dhe 25 dhjetor në Lugano, transmeton albinfo.ch.
Vitin e kaluar, sasi rekord dëbore ranë lokalisht nga 21 deri në 22 nëntor. Reshjet e para të dëborës deri në ultësira shkaktuan ndërprerje të trafikut.
Autobusët ndaluan së qarkulluari në Cyrih, Bernë dhe Bazel, ndërsa tramvajet në Bernë u lanë përkohësisht në stacion. Në Gotthard, makinat nuk mundën përkohësisht të udhëtonin drejt jugut. Fluturimet dhe lidhjet hekurudhore u prekën gjithashtu.
Shërbimet meteorologjike shtuan se do të ketë shumë ngrica në ditët në vijim. Në veri, termometri mezi do të ngjitet mbi 0 gradë nga e premtja deri të dielën, dhe në disa vende temperaturat pritet të mbeten pak nën zero, duke rezultuar në të ashtuquajturat ditë akulli.
Punëtorët zviceranë janë gjithnjë e më të lodhur emocionalisht pas kësaj, duke e pasur të vështirë të shkëputen nga puna, sipas Barometrit të Kushteve të Punës nga organizata sindikale Travail.Suisse.
Një barometër kryhet çdo vit nga Travail.Suisse dhe Universiteti i Shkencave të Aplikuara i Bernës. Për botimin e vitit 2025, u pyetën 1,422 persona në të gjithë Zvicrën.
Katër nga dhjetë të anketuar ndihen rregullisht të lodhur në fund të ditës së punës. Më shumë se një e katërta e tyre thonë se duhet të jenë të kontaktueshëm jashtë orarit të punës, gjë që e bën edhe më të vështirë rikuperimin.
Rreth një e treta e të anketuarve thonë se nuk kanë kohë të mjaftueshme për të pushuar. Një e pesta madje mendon se është pothuajse e pamundur të pajtojnë jetën e tyre profesionale me atë private, transmeton albinfo.ch.
Në të njëjtën kohë, 82.6% e të anketuarve thanë se ishin të kënaqur me punën e tyre – një rritje e lehtë krahasuar me vitin 2024.
Discere (nga lat. mësim) do të thotë veprim për ndryshime e zhvillim. Si proces, mësimi fillon nga vetëmotivimi i brendshëm për të mësuar diçka të re. Por nxitja për të mësuar mund të vijë edhe prej ngacmimesh të jashtme, nga kureshtja ose nga nevoja, prandaj të rriturit (prindërit, edukatorët, mësimdhënësit, mjeshtrit, profesorët, akademikët etj.) duhet t’u krijojnë fëmijëve/nxënësve/studentëve e studiuesve situata mësimore e studimore dhe t’i udhëzojnë ata si të mësojnë e të studiojnë.
Studere (nga lat. studim) do të thotë veprim me interesim të veçantë për ta kuptuar gjerësisht e thellësisht një çështje, një temë, një lëndë, ose një fushë studimi me mëtim ekspertize. (Mahir Mustafa)
Mësuesit – mësimdhënësit, mjeshtrit e profesorët – ekspertë të procesit të të mësuarit – duhet t’u ndihmojnë nxënësve e studentëve për ta njohur procesin e mësimnxënies d.m.th. që ta njohin mënyrën si të mësojnë e të studiojnë më së miri, sepse çdo individ a personalitet e ndien nevojën për të mësuar dhe vepron, mëson e studion në mënyrën e vet. Së këtejmi, gjatë të mësuarit e mësimdhënies duhet pasur kujdes që fëmijëve, nxënësve, studentëve e studiuesve të mos u jepen mësime, çështje, teza e hipoteza studimi të marra vetëm nga dija që kemi nga e djeshmja, por kryesisht mësime për të nesërmen – mësime për jetën, sepse dija dhe mësimet nga e djeshmja do t‘u shërbejnë pak për të ardhmen protagonistëve të së nesërmes – bijave e bijve të shekullit të ri.
Ndonëse që nga krijimi i njerëzimit, nuk është ditur dhe ende nuk dihet saktësisht se çfarë do të ndodhë dhe si do të jetë e ardhmja, të rriturit gjithmonë e kanë pasur dhe e kanë për detyrë që, mbi bazën e prirjeve të kohëve kur kanë jetuar e jetojnë, ta marrin me mend të ardhmen dhe të krijojnë vizione për të. Këtë e kanë bërë dhe duhet ta bëjnë vazhdimisht në mënyrë që brezave të ardhshëm t’u krijojnë situata mësimore e studimore për përvojat e dobishme në të ardhmen, si dhe t’i mbështesin ata në përvetësimin e shkathtësive të domosdoshme dhe kompetencave të nevojshme për t’u përballur me sfidat e së ardhmes.
Shumica e institucioneve arsimore, veçanërisht ato për shkallën e tretë, fatkeqësisht jo edhe ato të hapësirës gjuhësore e kulturore shqiptare, sidomos ato që e kanë kuptuar drejt detyrimin e tyre institucional, kanë krijuar laboratorë, qendra e punëtori futuriste për mësime e studime për të ardhmen, që brezat e rinj t’i përgatitin për botën e nesërme. Për këtë qëllim universitetet zvicerane, veçmas ato politeknike si ETH e EPFL dhe ai ekonomik e juridik HSG, por edhe disa universitete e institute të tjera, kanë krijuar një mori laboratorësh e qendrash arsimore e studimore për të ardhmen. Në tabelën në vijim janë paraqitur disa prej tyre.
Laboratorë* dhe Qendra Arsimore e Studimore Futuriste në Zvicër
Emri
Universiteti / Institucioni
Fusha kryesore
Përshkrim i shkurtër (linku)
Living Lab Creative Agility & Futures Literacy
Zurich University of Applied Sciences (ZHAW)
Kompetenca për të ardhmen, mësim e studim ndërdisiplinar
Laborator “real world” për zhvillimin e kompetencave si shkathtësi krijuese dhe (njohuritë themelore dhe të kuptuarit e përmbajtjeve për të ardhmen) shkrim-leximi e kuptimi i përmbajtjeve (literacy) për të ardhmen. https://www.zhaw.ch/
Future Work & Skills Lab
University of St. Gallen (HSG)
Tregu i punës, automatizimi, IA- inteligjenca artificiale
Merret me hulumtimin se si teknologjia dhe IA i ndikojnë dhe i ndryshojnë profilet e punës dhe shkathtësitë e domosdoshme për kryerjen e tyre. https://www.unisg.ch/
Future Classroom Lab (HEP Vaud)
Haute école pédagogique du canton de Vaud
Teknologji arsimore, klasë me fleksibilitet
Qendër me laboratorë mësimorë me fleksibilitet analog e digjital me hapësira të veçanta për trajnimin e mësimdhënësve, mësimnxënësve (nxënësve) dhe autoriteteve të fushës së arsimit. https://www.hepl.ch/
Digital Fabrication Lab (FabLab)
SUPSI – University of Applied Sciences and Arts of Southern Switzerland
Hapësirë për krijimin e prototipave digjitalë – fablab (Laboratorë, respektivisht punëtori për krijimin e prototipave digjitalë). Ofron workshop-e dhe bashkëpunim ndërdisiplinar. https://www.supsi.ch/
LeLa – Learning Lab Higher Education Didactics for Digital Skills
ETH Zürich, UZH, ZHAW, PHZH, ZHdK (DIZH)
Didaktikë digjitale. Përsosje profeionale dikatkike për mësimdhënësit
Bashkëpunim ndëruniversitar për zhvillimin e profileve mësimore risimtare dhe të kompetencave digjitale të stafit akademik. https://www.lela.ch/
Digital Media Lab (DML)
Università della Svizzera italiana (USI)
Përmbajtje digjitale për zhvillimin e kompetencave mediale
Laborator për dizajn, prodhim dhe analizë të përmbajtjeve digjitale dhe mediave ndërvepruese. https://www.usi.ch/
Learning Lab – Université de Fribourg
Université de Fribourg
Eksperimentim digjital arsimor ndërdisiplinar
Hapësirë për punëtori, metoda inovative mësimore dhe zhvillim të shkathtësive digjitale e ndërdisiplinare. https://www.unifr.ch/
Digital Innovation Lab
Fach-hochschule Nord-westschweiz (FHNW)
Punë digjitale, inovacion & shkathtësi për të ardhmen
Mbështet projektet digjitale, dizajnon shërbimet për transformime digjitale në bashkëpunim me industrinë. https://www.fhnw.ch/
co.LAB – A Digital Lab for Digital Learning Games
Université de Genève (UNIGE)
Lojëra mësimore digjitale
Laborator për bashkëdizajnim dhe vlerësim të lojërave digjitale mësimore që u dedikohen nxënësve. https://www.lip-unige.ch/
Future Computing Laboratory (EFCL)
ETH Zürich
(D-ITET)
Kompjuteristikë e avancuar për sistemet që do të përdoren në të ardhmen.
Laborator kërkimor për arkitektura të reja kompjuterike dhe infrastrukturë për llogaritjen e nevojave në të ardhmen. https://efcl.ethz.ch/
Smart Living Lab
EPFL + HEIA-FR + Université de Fribourg
Planifikimi dhe ndërtimi i mjediseve të banimit (jetës) në të ardhmen.
Qendra R&D për habitatin e së ardhmes, efikasitet energjetik, mirëqenie dhe teknologji të integruara për ndërtimin e mjediseve të banimit. https://www.smartlivinglab.ch/
Teknologji mësimore, mjedise digjitale, kompetenca për të ardhmen
Laborator për zhvillimin e mjediseve të reja të të nxënit, me fokus në VR/AR, MakerSpaces dhe inovacion arsimor për të ardhmen. https://www.phtg.ch/lernen-fuer-morgen
Lernzentrum – Heute für morgen handeln
Pädagogische Hochschule St. Gallen (PHSG)
Edukim për qëndrueshmëri, zhvillim të qëndrueshëm dhe veprime të përgjegjshme
Qendër mësimore për edukim të qëndrueshëm, që e nxit reflektimin, bashkëpunimin dhe veprimin për një të ardhme të përgjegjshme. https://phsg.ch/heute-fuer-morgen-handeln
Labor/Laboratorë* nuk nënkupton vetëm hapësirat për eksperimente biokimike, teknike, mjekësore e kërkimore, por edhe hapësirat e përshtatshme për mësime e studime eksperimentale, prodhuese etj. (prodhimin e materialeve didaktike, lojërave mësimore etj.)
Laboratorët dhe qendrat specifike për mësim e studime për të ardhmen të shkollave të larta pedagogjike, përkatësisht të universiteteve të edukimit/mësuesisë, si p.sh. të atij të Zürich-ut – PHZH, të Thurgaus në Kruzlingen – PHTG dhe të St. Gallen-it – PHSG, të rëndësishme për të ardhmen e fushës së arsimit, do të ilustrohen edhe me ca foto, për të krijuar edhe një përshtypje rreth qëllimeve të tyre.
Das „Labor – Lernen für morgen“ Collaborative Learning Lab (collab) – phzh.ch
Laboratori “Mësim për të nesërmen” – Zukunftslabor – Lernen für morgen! www:phtg.chg
Vetvetiu shtrohet pyetja: përse ky prezantim i këtyre institucioneve?
Sepse këto institucione, si edhe ato të shteteve të tjera të zhvilluara, veçanërisht ato zvicerane, skandinave e amerikane, mund dhe duhet të shërbejnë si shembull për institucionet arsimore në përgjithësi dhe në veçanti për ato të shkallës së tretë në hapësirën gjuhësore e kulturore shqiptare.
Përveç të tjerash, këto institucione mund dhe duhet të shërbejnë si shembull edhe për faktin se, për dallim nga institucionet arsimore shqiptare, veçanërisht ato të shkallës së tretë, të cilat edhe sot e kësaj dite shërbehen me programe studimore të shekullit të shkuar, i kanë konceptuar dhe miratuar programet studimore për shekullin XXI që në dekadat e fundit të shekullit të kaluar dhe i kanë zhvilluar vazhdimisht, duke i ngritur në nivel të duhur për sa i përket cilësisë dhe nevojave të gjeneratave të reja.
Sepse ato i kanë harmonizuar me kohë qëllimet e tyre mësimore e studimore me standardet e paracaktuara kombëtare.
Sepse ato janë standardizuar e konsoliduar në përputhje me marrëveshjen ndërkombëtare të Bolonjës.
Sepse ato e kanë realizuar reformimin e tyre në përputhje me nevojat e sotme dhe ato të së ardhmes.
Si shembull për shkaqet dhe arsyet e lartpërmendura, le të shërbejnë komponentët reformues në sistemin arsimor zviceran.
Reformat Arsimore në Zvicër – Komponentët kryesorë
Sistemi arsimor zviceran është i njohur për cilësinë e tij të lartë, për fleksibilitetin dhe ndërlidhjen e ngushtë me tregun e punës. Gjatë dekadave të fundit Zvicra ka ndërmarrë një sërë reformash për ta përshtatur sistemin arsimor me zhvillimet shoqërore, teknologjike dhe ekonomike. Këto reforma e kanë pasur dhe vazhdojnë ta kenë për qëllim forcimin e arsimimit profesional, përmirësimin e cilësisë së institucioneve, nxitjen për të mësuar e studiuar gjatë gjithë jetës dhe digjitalizimin në të gjitha nivelet e fushës së arsimit. Më poshtë paraqiten 10 komponentët kryesorë të këtyre reformave në nivel kombëtar.
Komponenti i reformës
Përshkrim kombëtar (Zvicër)
1. Arsimi profesional dual – Teori e praktikë (dual VET)
Përcaktimi dual (dysor), respektivisht arsimimi i ndërlidhur teorik e praktik është ndër shtyllat kryesore të sistemit arsimor zviceran. Fjala është për ndërlidhjen e mësimit teorik në shkollë me praktikën në sipërmarrje (kompani). Ligji VET i vitit 2002 e përcakton kurrikulën, standardet e aftësive dhe përgjegjësitë e tri vendeve të mësimit (shkollë, kompani dhe institut trajnimi për përsosje profesionale).
2. Fleksibiliteti dhe rrugëkalimet nga njëra formë arsimore te tjetra.
Reforma i ka shtuar mundësitë për të kaluar nga formimi profesional në arsimin universitar dhe anasjelltas. Janë krijuar struktura të përbashkëta dhe kurrikula të integruara për t’i lehtësuar këto kalime.
3. Digjitalizimi dhe infrastrukturat digjitale në fushën e arsimit
Zvicra ka nisur reformën kombëtare 2025–2028 për të ndërtuar një ‘hapësirë digjitale gjithëkombëtare për arsim’. Kjo përfshin identitetet digjitale, platformat online dhe aftësitë digjitale në kurrikulë.
4. Mësimi gjatë gjithë jetës (Lifelong Learning) dhe barazia në qasje.
Reformat përfshijnë programe për arsimimin e të rriturve dhe zhvillimin e aftësive gjatë gjithë jetës. Fokus i veçantë vihet në përfshirjen e të gjithë qytetarëve, pavarësisht prejardhjes së tyre socio-ekonomike.
5. Cilësia dhe akreditimi institucional
Janë krijuar mekanizma të rinj për vlerësimin dhe akreditimin e institucioneve arsimore. Këto struktura garantojnë standarde të njëjta dhe transparencë në nivel kombëtar.
6. Përputhshmëria me tregun e punës dhe inovacionin.
Reforma forcon bashkëpunimin midis institucioneve arsimore dhe sektorit privat për të siguruar përputhshmërinë e përmbajtjeve arsimore me kërkesat e tregut të punës.
7. Koordinimi federal dhe ndërkantonal
Arsimi në Zvicër është kompetencë kantonale, por reformat e kanë forcuar bashkëpunimin nëpërmjet strukturave si Konferenca Zvicerane e Ministrave Kantonalë të Arsimit (EDK) për standarde të përbashkëta.
8. Modernizimi i metodave të mësimdhënies
Zhvillimi i metodave bashkëkohore, si mësimi i bazuar në projekte (PBL), mësimi bashkëpunues dhe integrimi i teknologjisë në klasë, është pjesë e strategjive reformuese.
9. Ndërkombëtarizimi dhe mobiliteti akademik
Reformat mbështesin mobilitetin e studentëve dhe mësimdhënësve, si dhe pjesëmarrjen në programe evropiane e ndërkombëtare për shkëmbime dhe bashkëpunime arsimore.
10. Përfshirja sociale dhe diversiteti kulturor
Një komponent i rëndësishëm i reformave është mbështetja për grupet e margjinalizuara dhe integrimi i tyre në sistemin arsimor nëpërmjet programeve gjithëpërfshirëse dhe ndërkulturore.
Siç kuptohet nga komponentët e përshkruar, reformat arsimore në Zvicër reflektojnë një qasje të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse për zhvillimin e vazhdueshëm të fushës së arsimit. Duke u bazuar në bashkëpunimin e ndërsjellë midis autoriteteve federale dhe kantonale dhe duke e spikatur rëndësinë e kompetencave për të ardhmen, përfshirjen sociale dhe digjitalizimit, si elemente thelbësore për përgatitjen e qytetarëve të së nesërmes për sfidat e shekullit XXI, ato përfaqësojnë vizionin zviceran për arsimimin në të ardhmen.
Një shembull të mirë të një përvoje praktike (besat practices) paraqet Reforma Arsimore në Kantonin e St. Gallenit.
Reforma Arsimore në Kantonin St. Gallen – Shembulli i një përvoje të mirë
Reforma arsimore në Zvicër është ndërtuar mbi një sistem të decentralizuar dhe bashkëpunues midis kantoneve, institucioneve të arsimit dhe aktorëve politikë, hulumtues, ekonomikë e industrialë. Kantonet, si p.sh. St. Gallen, kanë një rol qendror në zbatimin e politikave arsimore që e promovojnë integrimin midis formimit profesional dhe akademik, që e nxisin zhvillimin e kompetencave digjitale dhe që e zhvillojnë një kulturë të mësimit gjatë gjithë jetës (lifelong learning).
St. Gallen është një nga kantonet pioniere në ndërlidhjen e ngushtë midis arsimit, tregut të punës dhe inovacionit. Iniciativa si IT-Bildungsoffensive (IT- ofensiva arsimore), Future Work & Skills Lab apo qendrat si IWP, HSG dhe PHSG e shprehin qartë përkushtimin e kantonit në ndërtimin e një sistemi arsimor të qëndrueshëm, gjithëpërfshirës dhe të orientuar drejt së ardhmes.
Tabela në vijim paraqet shembuj konkretë të komponentëve të reformës, të cilët i reflektojnë trendet kombëtare dhe ndërkombëtare në zhvillimin e arsimit në Zvicër.
Komponenti i reformës
Shembull konkret në St. Gallen
Përshkrim i shkurtër (linku)
Arsimi profesional dual (dual VET)
Praktikat profesionale pas arsimit të detyrueshëm
74 % e të rinjve që e përfundojnë arsimin e detyrueshëm vazhdojnë në Kt. St. Gallen me mësimin teorik dhe praktik — pjesë e modelit zviceran të arsimit dual.
Fleksibiliteti dhe rrugët e kalimit midis formave të arsimit
Bashkëpunimi i Universitetit të St. Gallen (HSG) në panairin OBA
Reforma arsimore në Kantonin St. Gallen tregon se transformimi i arsimit është i suksesshëm vetëm kur ndërthuret bashkëpunimi midis politikës, shkencës dhe praktikës. Shkollat pedagogjike si PHSG, PHZH dhe PHTG luajnë një rol të rëndësishëm në formimin e mësuesve me kompetenca për të ardhmen — duke integruar mësimin digjital, edukimin për qëndrueshmëri dhe qasjet e reja didaktike që u përgjigjen ndryshimeve sociale dhe teknologjike. Këto qasje përfaqësojnë vizionin zviceran për arsimin e së ardhmes të orientuar drejt zhvillimit të potencialit njerëzor për një botë me ndryshime të shpejta.
Pse mund dhe duhet të shërbejnë këto reforma si shembull për hapësirën gjuhësore e kulturore shqiptare?
Përveç aspekteve të përmendura më lart, reformat dhe zhvillimet në fushën e arsimit, teknologjisë dhe zhvillimit duhet të shërbejnë si shembull për institucionet arsimore shqiptare, sepse:
gjendja në fushën e arsimit dhe zhvillimit në shtetet e hapësirës gjuhësore dhe kulturore shqiptare është jo e kënaqshme për shkak të sjelljes së papërgjegjshme dhe indiferente të aktorëve në fushën e arsimit ndaj situatës ku ndodhen, në krahasim me ato të shteteve të zhvilluara – të cilat, përkundër rezultateve të mira, shpeshherë tregohen të pakënaqura me arritjet e tyre;
dekadat e fundit të shekullit të kaluar dhe një e katërta e shekullit XXI nuk u shfrytëzuan nga institucionet arsimore të shkallës së tretë për reforma vërtet transformuese, por për gjoja reforma që, si të tilla, ia kanë humbur edhe domethënien fjalës “reformë”;
Instuticionet arsimore, veçanërisht ato të shkallës së tretë duhet të heqin urgjentisht dorë nga funsksionimi i tyre si ndërmarrje prodhuese të letrave pa vlerë dhe trajtimin e studentëve si klientelë.
Organet menaxhuese të institucioneve terciare shqiptare, me rektorët, prorektorët, dekanët, prodekanët, përgjegjësit e programeve studimore dhe stafi i tyre me profesorët ordinarë (disa, ndoshta shumica 30 e 35 vjeçar), të rregullt, docentë, asistentë e domostrues – ca nga ata, ose goxha shumë nga ta, ordinerë të legjitimuar – duhet përfundimisht ta kuptojnë se çdo veprim i tyre joparimor, i jashtligjshëm – keqpërdorues, manipulues, denigrues – në kundërshtim me etikën dhe kodeksin profesional, sado që në kohën kur është ndërmarrë, është dukur e duket levërdisës e fitmiprurës, në fakt ka qenë dhe do të jetë gjtihmonë në dëm të të nesërmes, i dëmshëm me përmasa të paparashikueshme për gjeneratat e ardhme, të cilave për teke e interesa meskine, individuale e klanore, po ju vritet ashiqare ardhmëria.
ministritë e arsimit, shkencës dhe teknologjisë, universitetet, shkollat e larta, shkollat e mesme dhe shkollat e detyrueshme duhet ta kuptojnë përfundimisht se fëmijët, nxënësit dhe studentët shqiptarë nuk janë më pak inteligjentë sesa të tjerët që të renditen në fund të listave të testimeve të PISA-s, dhe të rangimeve të universiteteve. Po të ishte ashtu, nuk do të ishin bijat dhe bijtë tanë të këtij shekulli, si Mira Murati, Dritan Berzati, Driton Komoni e shumë Mira e Dritana të tjerë, prijës në fushat shkencore dhe zhvillimore;
institucionet arsimore të shkallës së tretë, në krye me ministritë e arsimit, të shkencës, të teknologjisë dhe të zhvillimit, duhet t’i hapin sytë e veshët dhe ta thërrasin ndërgjegjen për aktivizimin e trurit intelektual shqiptar të shpërndarë kudo nëpër botë, që ai të vihet në shërbim të brezave të rinj. Gati se nuk ka institucion kërkimor-hulumtues, universitet a shkollë të lartë në Zvicër ku nuk gjen të përfshirë intelektualë shqiptarë, të cilët – po ta kishin mundësinë – do të angazhoheshin në proceset reformuese në të gjitha nivelet e arsimit. Nuk gjen shkollë fillore, të mesme, të lartë ose universitet pa mësuese e profesorë shqiptarë, të cilët përvojat e tyre do t’i bartnin me shumë dëshirë në vendet prej nga vijnë;
institucionet arsimore të hapësirës gjuhësore e kulturore shqiptare nuk duhet ta harrojnë faktin se edhe ato pak ndryshime në fushën e arsimit dhe zhvillimit në hapësirën gjuhësore e kulturore shqiptare kanë rezultuar falë angazhimit të herëpashershëm të potencialit të diasporës. Prandaj ato nuk duhet të rrotullohen më në labirinte marramendjeje, gjoja se bëjnë përpjekje për ndryshime, por të tregohen të hapura dhe të gatshme që bashkë me potencialin e diasporës ta reformojnë sistemin arsimor për të mirën e atyre që i duam më shumë. Popujt e tjerë do të ishin shumë të lumtur e të privilegjuar sikur të kishin një Mira Murati, Driton Berzati, Omer Xhemaili, Driton Komoni e shumë të tjerë – gjenitë që lindin një, dy a tre në 100 vjet – e që sot drejtojnë projektet më prestigjioze botërore;
Shtetet e tjera do të bënin çmos, siç edhe po ndodh, që këta dhe të tjerë si ata t’i angazhonin në institucionet e tyre. Po të kishin potencialin që ka sot diaspora shqiptare në Zvicër, nuk do të kishte klasë a shkollë të tyre që nuk do të ishte e miqësuar/binjakëzuar me një klasë ose shkollë të një mësimdhënëseje a mësimdhënësi shqiptar në Zvicër. Shumica e familjeve nga Kosova, Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria e kanë tashmë një mbesë, një nip a një kushëri mësuese a mësues diku në diasporë. Po ashtu shumica e kanë së paku një tjetër mbesë ose nip, kushërirë a kushëri, shok, mik apo mikeshë, docente a docent, profesoreshë a profesor, studiues e udhëheqës institucionesh në shkollat e larta profesionale, në universitete, nëpër projekte dhe qendra hulumtimi. Sikur institucionet arsimore shqiptare të të gjitha niveleve të ishin treguar të gatshme për ndryshime, rezultatet nuk do të mungonin në bashkëpunim me potencialet shqiptare në Zvicër dhe në vendet e tjera të diasporës;
Ministritë e arsimit, shkencës e teknologjisë dhe institucionet e shkallës së tretë do të duhej ta ndiqnin shembullin e Federatave të Futbollit të Shqipërisë dhe Kosovës, të cilat – për të qenë të suksesshme ndërkombëtarisht – i kanë identifikuar, zbuluar, përzgjedhur dhe angazhuar në përfaqësueset e veta kombëtare lojtarët më të mirë me prejardhje shqiptare, pavarësisht se ata janë rritur në Zvicër a në vende të tjera, dhe ua kanë mundësuar që ata varësisht nga statuset e tyre të kontribuojnë për përfaqësueset e tyre të zemrës. Institucionet arsimore shqiptare, në vend se ta ndiqnin këtë shembull, për fat të keq janë mbyllur në vetvete (listat e gjata të gjoja bashkëpunimeve ndërkombëtare, në mesin e të cilave asnjë institucion, universitet a qendër zvicerane, ose universitete, institucione e qendra kërkimore prestigjioze botërore, vetëm sa e tregojnë vetëmanipulimin), të frikësuara nga ndryshimet dhe përparimet dhe duke i mbyllur dyert e bashkëpunimit. Të frikësuara nga kuptimi i plotë i bashkëpunimit – që nënkupton marrje e dhënie – d.m.th. nga frika dhe fakti se nuk kanë çka të japin në këmbim të gjërave që mund t’i marrin, ato nuk arrijnë ta kuptojnë se edhe ato u kanë dhënë institucioneve të huaja potenciale që pastaj janë zhvilluar më shumë në vendet e tjera. Ato nuk e kuptojnë se edhe institucionet e huaja kanë përfituar nga kapitali njerëzor i diasporës shqiptare, të cilin vendet tona e lanë të ikte dhe nuk e integruan në zhvillimin e vet kombëtar.
Pas një çerek shekulli përpëlitjesh gjoja për t’i zhvilluar institucionet, duhet kuptuar dhe pranuar se shkollat e larta dhe universitetet nuk mund të perceptohen as të funksionojnë si të tilla pa institute studimi e hulumtimi, pa qendra studimore futuriste, pa laboratorë për krijime për të ardhmen dhe pa bashkëpunim të ngushtë midis politikëbërjes, arsimit, ekonomisë dhe industrisë. Universitetet pa institute kërkimore janë si organizmat pa organet kryesore jetike.
Shembulli i Universitetit të St. Gallen-it (HSG) e dëshmon këtë qartë e bindshëm: edhe pse ka vetëm dy programe kryesore studimore në nivelin bachelor – ekonominë dhe jurisprudencën – si dhe shkencat sociale, marrëdhëniet ndërkombëtare dhe informatikën e shtuar dekadave të fundit, ai është ndër universitetet më prestigjioze në botë falë 36 instituteve kërkimore futuriste që përbëjnë bazën e tij zhvillimore (HSG 36 institute, PHSG – Shkolla e Lartë Pedagogjike SG 10 institute, 7 qendra studimore e kërkimore, 5 qednra didaktike, FH Ost 37 institute dhe mbi 20 qendra kompetente e ente profesionale; gjthsej 83 institute dhe mbi 39 qendra studimore-kërkimore në një qytet të vogël sa Tetova). Ky model tregon mirëfilli se cilësia universitare nuk përcaktohet nga numri i programeve gjoja studimore apo nurmi i madh i studentëve, por nga ajo se çka u ofrohet atyre, nga rezultatet e kërkimeve dhe zbulimeve shkencore të instituteve (https://www.unisg.ch/en/research/research-units/institutes/; https://ifpm.unisg.ch/forschung/; https://www.unisg.ch/en/research/research-at-hsg/gserm-global-school-in-empirical-research-methods/; https://www.unisg.ch/en/research/research-at-hsg/prizes-and-awards/).
Institucionet arsimore shqiptare duhet ta kuptojnë se ndryshimet mund të ndodhin duke u bazuar edhe në shembuj konkretë të sukseseve të të tjerëve: duke vënë kontakte të drejtpërdrejta, duke bërë vizita studimore dhe duke u treguar të hapur ndaj praktikave më të mira ndërkombëtare.
Nga laboratori “Të mësuarit për të nesërmen në PHZH”, i cili edhe me 500 m² shtesë e hapësira të tjera të reja, që nga tetori 2024 është në shërbim të nxënësve, studentëve, docentëve dhe studiuesve për mësime, studime, kërkime e zbulime për të ardhmen – dhe vizitohet nga profesionistë dhe kureshtarë të shumtë – mund të nxirren shumë mësime për të ardhmen. Prandaj do të ishte mirë që edhe politikëbërësit dhe profesionistët shqiptarë të arsimit ta vizitojnë dhe të punojnë për krijimin e praktikave të tilla në hapësirën shqiptare.
Nga Zukunftslabor – Lernen für morgen në PHTG / Laboratory futurelearning – learning for tomorrow! www.phtg.ch, i cili nga tetori i vitit 2024 është në shërbim të gjithë të interesuarve, mund të nxirren mësime për të nesërmen.
Në panairin SWISS DIDAC – www.swissdidac.ch, i cili nga e mërkura, 19.11.2025, e deri të premten, 21.11.2025, do të jetë i hapur për vizitorët e interesuar, mund të shihen dhe të preken konkretisht produktet dhe arritjet më të reja të projekteve dhe studimeve futuriste në fushën e arsimit.
Prandaj, do të ishte vërtet hap i qëlluar që politikëbërësit dhe profesionistët shqiptarë të fushës së arsimit, ekonomisë, industrisë, teknologjisë etj. të vijnë në panairin SWISS DIDAC, që të përfitojnë nga përvojat më të mira (best practices) dhe të ndikojnë që institucionet arsimore të hapësirës gjuhësore e kulturore shqiptare të heqin dorë nga sloganet propagandistike kot së koti për programet e tyre gjoja arsimore e studimore, dhe t’u përkushtohen më shumë programeve, koncepteve dhe vizioneve për të nesërmen.
Njohuritë e gjuhës angleze në Zvicër vazhdojnë të përmirësohen, sipas raportit të ri të publikuar nga kompania ndërkombëtare e edukimit EF Education First. Çdo vit, kjo kompani mat aftësitë gjuhësore të të rriturve në mbarë botën përmes indeksit të saj EF English Proficiency Index (EF EPI), i cili këtë vit ka analizuar më shumë se 2.2 milionë persona nga 123 vende ku anglishtja nuk është gjuha kryesore, përcjell albinfo.ch.
Zvicra me 564 pikë: vlerësuar si vend me nivel “të mirë” të anglishtes
Në renditjen e vitit 2025, Zvicra ka arritur 564 pikë, çka e vendos vendin në kategorinë e aftësive “të mira” në përdorimin e gjuhës angleze. Edhe pse Zvicra renditet pas fqinjëve të saj:
Austri (vend i 3-të)
Gjermani (vend i 4-të)
ajo qëndron dukshëm para vendeve të tjera fqinje si:
Franca (vend i 38-të)
Italia (vend i 59-të)
Kjo tregon një përmirësim konstant të kompetencave gjuhësore brenda popullsisë së rritur në Zvicër, e cila po i kushton gjithnjë e më shumë rëndësi gjuhës angleze si mjet komunikimi ndërkombëtar.
Një indikator i rëndësishëm për tregun e punës dhe edukimin
Rezultatet e EF EPI përdoren shpesh nga punëdhënës, institucione arsimore dhe politikëbërës për të kuptuar më mirë trendet gjuhësore dhe për të vlerësuar nevojat e ardhshme të tregut të punës. Aftësitë më të mira në anglisht ndihmojnë:
rritjen e konkurrencës së vendeve në ekonominë globale,
integrimin në studime dhe projekte ndërkombëtare,
lehtësimin e komunikimit në kompani shumëkombëshe.
Për Zvicrën, e cila është shtet shumëgjuhësh dhe me ekonomi të hapur, ky progres shihet si një aset i rëndësishëm për zhvillimin e mëtejshëm.
Safety Home GmbH ofron për herë të parë sigurime sipas standardeve zvicerane për pronat e diasporës në Kosovë. Kompania, e themeluar në Zvicër, ka hyrë fuqishëm në tregun e sigurimeve të pronave në Kosovë, duke iu drejtuar posaçërisht mërgimtarëve shqiptarë. Me një model plotësisht digjital, ajo synon t’u ofrojë mërgimtarëve siguri, transparencë dhe standarde zvicerane në mbrojtjen e shtëpive të tyre në vendlindje. Safety Home ofron sigurime online të pronës, ashtu siç i njohim ato në Zvicër.
Themeluesi Shaban Syla shpjegon vizionin, filozofinë dhe avantazhet që e bëjnë Safety Home partnerin më të besueshëm të diasporës.
albinfo.ch: Çfarë ju shtyu të krijonit Safety Home GmbH dhe pse u fokusuat tek diaspora shqiptare?
Shaban Syla: Ideja ka lindur shumë vite më parë. Çdo herë që kthehesha në Kosovë mendoja për familjet që humbnin shtëpinë nga zjarri apo fatkeqësitë dhe mungesën e zgjidhjeve të sigurta. Me përvojën që fitova nga sistemi zviceran i sigurimeve, vendosa ta sjell këtë standard në Kosovë. Safety Home u krijua si urë mes Zvicrës dhe Kosovës, për t’i ofruar diasporës një zgjidhje moderne, të sigurt dhe të besueshme për mbrojtjen e pronës.
albinfo.ch: Çfarë e bën Safety Home të ndryshme nga ofruesit e tjerë?
Shaban Syla: Modeli ynë është 100% digjital. Klienti blen policën, e menaxhon dhe deklaron dëmet pa kontakt fizik, dhe pa ndërmjetës. Çdo proces është i thjeshtuar dhe transparent, me rregulla të qarta dhe standard zviceran në përpunimin e dëmeve dhe mbulimet.
albinfo.ch: Cilat lloje sigurimesh ofroni?
Shaban Syla: Të gjitha paketat përfshijnë mbrojtje nga zjarri, fatkeqësitë natyrore, dëmet nga uji, thyerjet e xhamave dhe tërmetet. Ndryshon vetëm shuma maksimale e mbulimit, që përshtatet me vlerën e pronës. njejt si ne Zvicer !
albinfo.ch: A keni paketa të dedikuara për diasporën?
Shaban Syla: Po. Paketat — nga Standart deri te Elite+ — janë krijuar posaçërisht për mërgimtarët. Blerja e policës dhe pagesa realizohen brenda pak minutash, me dokumentet që vijnë menjëherë online.
albinfo.ch: Si funksionon deklarimi i dëmit?
Shaban Syla: Krejtësisht online ne My Safety Home. Klienti plotëson formularin, ngarkon dokumentet ose fotot dhe rasti përpunohet brenda pak ditësh.
albinfo.ch: A kërkohet kontroll paraprak i pronës?
Shaban Syla: Jo, për pronat deri në 200,000 €. Për vlera më të larta aktivizohet paketa Elite+, që përfshin një inspektim profesional dhe një pyetësor të shkurtër.
albinfo.ch: Sa i rëndësishëm është digjitalizimi?
Shaban Syla: Është në qendër të modelit tonë. Synojmë që klienti të menaxhojë gjithçka vetë: shpejt, pastër dhe pa burokraci.
albinfo.ch: Si i bindni skeptikët?
Shaban Syla: Me transparencë, komunikim të qartë dhe standard zviceran në çdo hap. Synimi ynë është që klienti të ndjehet i sigurt dhe i mbrojtur realisht.
albinfo.ch: Cilat janë sfidat kryesore me klientelën e diasporës?
Shaban Syla: Sfida kryesore është ndryshimi i mentalitetit – shumë njerëz janë mësuar me procese fizike. Ne po sjellim një model plotësisht digjital, të shpejtë dhe transparent.
albinfo.ch: Planet e Safety Home?
Shaban Syla: Zgjerim në Vende te ndryshëm, si dhe zhvillim i produkteve të reja digjitale të sigurimit.
albinfo.ch: A bashkëpunoni me organizata shqiptaro–zvicerane?
Shaban Syla: Po. Jemi aktiv në komunitet, në evente dhe bashkëpunime me shoqata, për të rritur kulturën e sigurimit.
albinfo.ch: A ofroni zbritje për shoqatat shqiptare?
Shaban Syla: Po, ofrojmë zbritje dhe marrëveshje të posaçme për shoqatat dhe klubet shqiptare në Zvicër dhe Evropë.
albinfo.ch:Kush qëndron pas Safety Home GmbH?
Shaban Syla: Një strukturë e fortë zvicerane në bashkëpunim me një kompani të licencuar nga BQK dhe të risiguruar nga një prej kompanive më të mëdha të risigurimit në botë.
Safety Home – siguroje shtëpinë: sot e ki, nesër s’e ki! www.safetyhome.ch
“Modeli ynë, 100% digjital”
Modeli ynë është 100% digjital. Klienti blen policën, e menaxhon dhe deklaron dëmet pa kontakt fizik, dhe pa ndërmjetës. Çdo proces është i thjeshtuar dhe transparent, me rregulla të qarta dhe standard zviceran në përpunimin e dëmeve dhe mbulimet.
Një tjetër goditje e rëndë për komunitetin ndërkombëtar në Gjenevë po vjen nga reduktimi i vendeve të punës në organizatat e OKB-së. Zyra e UNICEF-it në Gjenevë do të humbasë rreth 300 pozicione pune, të cilat do të zhvendosen në Romë, për shkak të shkurtimeve të buxhetit nga Shtetet e Bashkuara. Pas kësaj lëvizjeje, vetëm rreth 100 punonjës do të mbeten në qendrën zvicerane të UNICEF-it, përcjell albinfo.ch.
Vazhdim i një tendence shqetësuese
Kjo zhvendosje vjen si pjesë e një serie shkurtimeve që kanë prekur agjencitë ndërkombëtare në Gjenevë. Ndër organizatat më të goditura janë:
Komisioneri i Lartë për Refugjatët (UNHCR) – mijëra vende të punës të reduktuara,
Organizata Ndërkombëtare për Migracionin (IOM),
Organizata Ndërkombëtare e Punës (ILO),
Organizata Botërore e Shëndetësisë (WHO), dhe të tjera.
Këto shkurtime kanë shqetësuar komunitetin ndërkombëtar dhe qytetin e Gjenevës, i cili historikisht ka mbështetur një numër të madh profesionistësh ndërkombëtarë.
Pasojat për Gjenevën dhe komunitetin ndërkombëtar
Ekspertët paralajmërojnë se zhvendosja e këtyre vendeve të punës mund të ketë pasoja afatgjata për:
Ekonominë lokale, për shkak të reduktimit të fuqisë punëtore dhe konsumit,
Statusin e Gjenevës si qendër diplomatike dhe ndërkombëtare,
Rrjetin profesional ndërkombëtar që vepron nga qyteti zviceran.
Zhvendosjet dhe shkurtrimet e fundit kanë ringjallur debatet mbi qëndrueshmërinë financiare të agjencive të OKB-së dhe mbi nevojën për diversifikim të burimeve të financimit.
